| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
|---|
ไหว้ครู “ปาเจรา” ที่ยังมีชีวิตเป็นประเพณี “เพิ่งสร้าง” ไม่นานมานี้ แล้วทำสืบเนื่องในโรงเรียนทั่วประเทศตามคำสั่ง “รัฐราชการรวมศูนย์”
ไหว้ครูมีชีวิตเท่ากับการครอบงำให้ยึดถือตัวบุคคลมากกว่าหลักการ (คือหลักวิชาความรู้) อย่างนี้โดยปริยายได้กล่อมเกลาศิโรราบให้เชื่อการเมืองการปกครองแบบอำนาจรวมศูนย์ของเผด็จการทหาร ขณะเดียวกันเท่ากับสนับสนุนความงมงาย แล้วเลื่อมใส “พระบิดา” เข้าทรงเพื่อกดขี่บีฑาเอาเปรียบคนอ่อนแอ
ประเพณีไหว้ครูเป็นพิธีกรรมสืบเนื่องจากอดีตของสังคมไทยตามที่อ้างกันต่อมานั้นเป็นความจริง แต่ไม่ใช่ไหว้ครู “ปาเจรา” ที่มีในสถานศึกษาทั่วประเทศ เพราะไหว้ครูดั้งเดิมเป็นพิธีกรรมทางศาสนาผี มีหลักฐานจากไหว้ครูนาฏศิลป์และดนตรีไทยซึ่งยังปฏิบัติจนปัจจุบัน
ไหว้ครูนาฏศิลป์และดนตรีไทยมีต้นตอจากพิธีกรรมทางศาสนาผี ต่อมาในแผ่นดิน ร.4 ผนวกเข้ากับพิธีทางศาสนาพราหมณ์แล้วกำหนดเป็นแบบแผนร่วมกับไหว้ครูครอบครูโขนละคร หลังจากนั้นถูกทำให้เป็นพิธีผี–พราหมณ์–พุทธสืบมาจนทุกวันนี้
ทางการไทย “คลั่งอินเดีย” มักอธิบายว่าไหว้ครูดนตรีไทยเป็นพิธีพราหมณ์ ได้แบบแผนจากอินเดีย แต่ในอินเดียไม่เคยมีไหว้ครูดนตรีหรือไหว้ครูอะไรทั้งนั้น เท่ากับทางการไทยที่อธิบายนั้น “ยกเมฆ”
ไหว้ครูเป็นพิธีกรรมของครูมนุษย์ (คือครูปัจจุบัน) กับศิษย์ ร่วมกันไหว้ครูผี (คือครูที่ตายแล้ว) ซึ่งมีสถานะเป็นเจ้า, เทพหรือเทวดา (เช่น พระอีศวร)
ครูที่ตายแล้วคือครูผีเหล่านั้นเป็นตัวแทนหรือสัญลักษณ์ของ “หลักการ” (ซึ่งเป็นนามธรรม) คือหลักวิชาการ โดยยกย่องครูอาวุโสคนหนึ่งทำหน้าที่ “สื่อสาร” (คือเข้าทรง) ระหว่างครูผีกับผู้เข้าร่วมพิธีด้วยภาษาพิเศษเป็นคำคล้องจองเรียกว่า “ร่าย”
พิธีไหว้ครู “ที่แท้” คือการไหว้ “หลักการ” ของวิชาความรู้นั้น โดยครูปัจจุบันกับศิษย์ร่วมกันทำพิธี ไม่ใช่ทำอย่างทุกวันนี้ที่กำหนดให้ศิษย์ไหว้ครูปัจจุบันซึ่งยังมีชีวิตอยู่ในโลกกินขี้ปี้นอนและคอร์รัปชั่น
[ยกมือไหว้เครื่องดนตรีไทย เมื่อจะใช้งานหรือใช้งานแล้วทุกครั้งต้องยกมือไหว้เครื่องดนตรี มีเหตุจากความเชื่อเรื่องขวัญทางศาสนาผีว่ามีผีขวัญสิงสู่อยู่ในเครื่องดนตรี จึงต้องแสดงความนอบน้อมก่อนใช้งานหรือใช้งานแล้ว นอกจากนั้นการตั้งเครื่องดนตรีบนแท่นพิธีเมื่อมีไหว้ครูดนตรีไทยก็ด้วยเหตุผลเดียวกัน คือมีผีขวัญสิงอยู่ในเครื่องดนตรี(“ร่างเสมือน” ครูที่ตายแล้ว) เหล่านั้น]
