| ที่มา | คอลัมน์ : ดุลยภาพ ดุลยพินิจ |
|---|---|
| ผู้เขียน | มิ่งสรรพ์ ขาวสอาด มูลนิธิสถาบันศึกษานโยบายสาธารณะ |
หวยนับเป็นเรื่องเล็กที่เป็นประเด็นใหญ่ในสังคมไทยเพราะว่าคนไทยจำนวนมากเล่นหวยทั้งบนดินและใต้ดินจนหวยกลายเป็นเรื่องคู่บ้านคู่เมืองไป แม้แต่ประเด็นสลากกินแบ่งของรัฐที่ขายเกินราคาก็ใช้เวลานานนับ 10 ปีกว่าจะเริ่มเห็นทิศทางที่แก้ปัญหาได้บ้าง
ทำไมคนไทยถึงชอบเล่นหวยทั้งๆ ที่โอกาสที่จะถูกหวยนั้นนับว่าน้อยมาก ยิ่งเป็นสลากกินแบ่งของรัฐบาลโอกาสก็ยิ่งน้อยขึ้นไปอีก การศึกษาของอาจารย์พงศกร สงวนศักดิ์ เรื่องการซื้อขายสลากกินแบ่งรัฐบาลแบบออนไลน์ : การพนันกับความเสี่ยงรูปแบบใหม่ในยุค 4.0 ซึ่งได้รับทุนอุดหนุนจากแผนงานคนไทย 4.0 ภายใต้สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) พบว่า มนุษย์หวยมีทั้งผู้มีการศึกษาทักษะน้อยไปจนถึงผู้ที่มีการศึกษาสูง หลากหลายอาชีพไม่ว่าจะเป็นโปรแกรมเมอร์ ติวเตอร์ บุคลากรทางการศึกษาไปจนถึงบุคลากรทางการแพทย์ การทบทวนวรรณกรรมที่ผ่านมาพบว่า เพศชายและเพศหญิงซื้อสลากกินแบ่งเป็นสัดส่วนใกล้เคียงกัน แต่ถ้าเป็นหวยใต้ดินแล้วผู้หญิงมีสัดส่วนซื้อหวยใต้ดินสูงกว่า การศึกษาทั้งต่างประเทศและในประเทศ พบว่า การพนันออนไลน์ทำให้กลุ่มคนหน้าใหม่ที่มีอายุน้อยและการศึกษาสูงเข้ามามีส่วนร่วมมากขึ้น เช่น กลุ่มเยาวชนนักศึกษา เพราะผู้คนเหล่านี้มีชีวิตสัมพันธ์อยู่กับโลกอินเตอร์เน็ตตลอดเวลา มนุษย์หวยไม่ได้คิดว่าตนเองเป็นนักพนัน แต่จัดตัวเองเป็นนักเสี่ยงโชคและซื้อหวยเพื่อเป็นการลงทุนที่ใช้ทุนน้อยและหวังผลกำไรสูง สำหรับแม่บ้านโดยเฉพาะอย่างยิ่งชนชั้นแรงงานทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศคิดว่าการซื้อลอตเตอรี่เป็นการหารายได้ให้ครอบครัว สำหรับคนโสด ลอตเตอรี่เป็นการบริหารเงินสำหรับชีวิตตนเองเผื่อว่าจะมีโอกาสถูกรางวัลมาจับจ่ายใช้สอยสินค้าอุปโภคบริโภคที่ฟุ่มเฟือยได้ และยังเป็นโอกาสให้เกิดการลุ้นเพื่อความสนุกสนานอีกด้วย คอหวยมักจะเริ่มต้นที่หวยใต้ดินเพราะสามารถเลือกตัวเลขที่ชอบและขนาดการลงทุนเหมาะสมกับกำลังซื้อของตนได้ โดยผู้ให้สัมภาษณ์ทั้งหมด 40 คนจะลงทุนอยู่ในระหว่าง 500-1,000 บาทต่อเดือน
มนุษย์หวยไม่ได้คิดว่าการเล่นหวยเป็นการพนันด้วยซ้ำไป แต่คิดว่าเป็นกิจกรรมปกติในชีวิตประจำวันของพวกเขา และแม้ว่าโอกาสจะถูกหวยจะน้อยนิด แต่กลไกที่กำกับความคิดเบื้องหลังของมนุษย์หวยไม่ใช่เรื่องของเหตุและผลหรือเรื่องของตรรกะ เช่นตามหลักการแล้วการออกเลขรางวัลแต่ละครั้งเป็นอิสระต่อกันและไม่เชื่อมโยงกัน แต่คนเล่นหวยกลับเชื่อว่าเลขที่ออกไปแล้วก็ไม่ควรจะออกอีก ราวกับว่าลูกบอลที่กองสลากใช้เสี่ยงทายหมายเลขนั้นมีความทรงจำ หรือเป็นสิ่งที่มีชีวิตที่ทำการเลือกเลขได้ หรือมนุษย์หวยอาจติดกับดักความคิดที่ประเมินโอกาสของตัวเองสูงกว่าความเป็นจริง และคิดว่าตนเองอาจจะมีโอกาสที่จะได้เงินคืน มนุษย์หวยอาจคิดเข้าข้างตัวเองมากเกินไป และมักจะคิดในแง่ดีว่าจะถูกรางวัล รวมทั้งถูกรางวัลใหญ่ได้อีกด้วย
ปรากฏการณ์ที่ส่งเสริมให้คนเล่นหวยอีกประการหนึ่งก็คือ การนำเสนอข่าวของสื่อต่างๆ หลังวันหวยออกซึ่งจะต้องมีการนำเสนอข่าวสามล้อถูกหวย และดาราหรือนักร้องถูกหวยคนละหลายๆ ใบ ซึ่งข่าวสารเหล่านี้มักจะโอ้อวดการได้รับรางวัล แต่ไม่ได้นำเสนอว่าลงทุนไปกันคนละเท่าไร และหากสูญเสียเงินโดยไม่ถูกรางวัลก็จะเงียบไว้ ดังนั้น ข่าวสารหรือข่าวลือในวงการหวยก็มักจะเป็นการรับรู้ข่าวสารในด้านบวกของการถูกหวยสูงกว่าปกติมาก และสร้างอคติไปในทางบวกถึงโอกาสที่จะถูกหวย (availability bias) และทำให้เกิดการลงทุนในหวยมากเกินไป
เมื่อตรรกะไม่ใช่สิ่งที่มนุษย์หวยใช้ในการกำกับพฤติกรรม ความเชื่อในโชคลางหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ก็จะมีบทบาทมากในกลุ่มมนุษย์หวย เช่น การไปกราบไหว้เพื่อขอเลขเด็ดจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ต้นไม้ หรือต้นกล้วยที่ออกดอกกลางต้น หรือขูดหินดินทรายในเขตปูชนียสถานเพื่อหาเลขเด็ด หรือความเชื่อว่าตนเองเป็นคนมีโชคหรือมักใช้วันสำคัญๆ เป็นวันที่จะใบ้เลขหวย นอกจากนี้ มนุษย์หวยยังมีความเชื่อในเรื่องเลขร้อนหรือเลขเย็น เลขร้อนหมายถึงเลขที่มักออกบ่อยๆ ในช่วงเวลาหนึ่ง ส่วนเลขเย็นหมายถึงเลขที่คอหวยเห็นว่าในระยะหลังๆ นี้ไม่ค่อยออกมาจึงจะเป็นเลขที่ไม่น่าออกในเร็วๆ นี้เป็นความเชื่อที่ว่าเลขที่ถูกรางวัลบ่อยๆ ก็จะถูกต่อไปในช่วงระยะเวลาหนึ่ง และเลขที่ไม่ถูกรางวัลก็จะไม่ถูกต่อไปในช่วงนั้น แต่ในระยะยาวแล้วจะกลับมาเล่นเลขเย็นอีกครั้งหนึ่งเมื่อเชื่อว่าเลขเย็นนี้กำลังจะเริ่มร้อนขึ้นมาบ้างแล้ว
คอหวยยังเชื่ออีกว่า แม้ตนเองจะไม่มีความสามารถในการจัดการความเสี่ยงของการเล่นหวย แต่โชคลางหรือสิ่งที่มีอำนาจเหนือมนุษย์จะสามารถกำจัดความเสี่ยงได้ แม้ว่าไปบนบานศาลกล่าวแล้วยังไม่ถูกหวยก็อาจจะเป็นเพราะการต่อรองกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ยังไม่เพียงพอหรือดีพอ หรือยังไม่เจอสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่มีอำนาจมากพอจึงจะต้องตระเวนบุกป่าปีนเขาหาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในแหล่งอื่นๆ เพื่อบนบานต่อไป คอหวยยังเชื่ออีกว่า หากเลขหวยของตนนั้นมีความใกล้เคียงกับเลขที่ออกรางวัลแล้วโอกาสที่ตัวเองจะถูกรางวัลก็จะมากขึ้นไปอีก
การจัดการความเสี่ยงของการจัดการรายได้ในชีวิตประจำวันแต่เดิมก็คือการออม แต่ในยุคดอกเบี้ยต่ำ การออมแทบจะไม่ก่อให้เกิดรายได้ใดๆ และแถมเงินเฟ้อยังทำให้มูลค่าของเงินออมลดลงไปเรื่อยๆ แต่ชาวหวยเชื่อว่าหวยอาจเป็นอีกทางเลือกหนึ่งของการจัดการความเสี่ยง โดยนำเงินจำนวนน้อยส่วนหนึ่งมาลงทุน ซึ่งอาจทำให้ได้รางวัลใหญ่เพื่อเปลี่ยนชีวิตได้
รัฐบาลปัจจุบันได้เลือกนโยบายที่เปิดโอกาสทางเลือกด้านรายได้แก่ประชาชนมากขึ้นเช่น นโยบายปลูกกัญชาเสรี การขายและเพิ่มสลากออนไลน์ และกำลังพิจารณาเรื่องการให้มีสถานบันเทิงครบวงจร (คือมีกาสิโนเป็นส่วนประกอบนั่นเอง) นโยบายเหล่านี้จะมีประโยชน์ในด้านการสร้างรายได้และประโยชน์ให้แก่ประเทศก็ต่อเมื่อภาครัฐมีการบริหารจัดการที่ดี มิฉะนั้นนโยบายต่างๆ ก็จะเป็นการเพิ่มความเสี่ยงให้กับสังคมโดยเฉพาะเยาวชนที่จะเติบโตขึ้นมาเป็นพลเมืองไทยในอนาคตจะต้องเผชิญกับความเย้ายวนของความเสี่ยงจากอบายมุขที่ไม่ได้รับการควบคุม รัฐบาลจึงจำเป็นต้องมีการปฏิบัติการที่เป็นระบบ มีธรรมาภิบาลที่เข้มแข็งมารองรับวิสัยทัศน์ใหม่เหล่านี้ อย่ามัวติดกับดักการรับส่งกล้วยกันจนไม่มีเวลาบริหารประเทศ อย่าให้ประเทศไทยต้องกลายเป็นศรีลังกาอย่างที่เราเห็นเช่นทุกวันนี้
ดาวน์โหลดเอกสารฟรีที่ www.khonthai4-0.net
