| ผู้เขียน | บรรณาลักษณ์ |
|---|
โบราณคดีกรุงธนบุรี
เหมืองแร่ยังเก็บตกไม่หมด
ใกล้สิ้นปีเข้าทุกที โลกทั้งใบยังไม่ปลอดภัยตามควรแก่โลกภาพ ภูเขาไฟเริ่มปะทุ ฝนฟ้าพายุทำน้ำท่วม ดินถล่ม คร่าชีวิตและทรัพย์สิน โรคระบาดร้ายทั้งโลกยังไม่สร่างซา คนก็ยังรบราฆ่าฟัน ทั้งเพื่อระบอบอำนาจในประเทศ ทั้งเพื่อปิดล้อมทางการเมืองระหว่างประเทศ เศรษฐกิจทรุดเซ คนว่างงานมหาศาล คนไม่ว่างงานแต่แทบไม่มีกินเพราะค่าครองชีพอีกนับล้านๆ รัฐบาลแต่ละแห่งพยายามกุมการปกครอง – มีแต่ตายกับตาย คือใคร – มีแต่ได้กับได้ คือใคร ในระบบทุนผูกขาดนี้
⦁ ประวัติศาสตร์เป็นรากฐาน ที่มา ของกลุ่มชนทุกกลุ่ม ที่ต้องเรียนรู้ ทำความเข้าใจในทุกแง่มุม เท่าที่สามารถค้นคว้าหาหลักฐานเพิ่มขึ้นได้เรื่อยๆ เพื่อตระหนักถึงความเป็นมา ทัศนคติ และเป้าหมาย ซึ่งเปลี่ยนแปรไปตามยุคสมัย และสถานการณ์แวดล้อมนานาที่ส่งผลกระทบ เพื่อวางเส้นทางสู่อนาคต
ประวัติศาสตร์ไม่อาจนำนโยบาย ความเห็น หรือลัทธิหนึ่งใด มาผูกขาดเป็นเจ้าของการเรียนรู้ หรือแนวทางการเรียนรู้ที่จำกัดอิสระความคิด หรือการค้นคว้า จึงในกระแสกำหนดเป้าหมายการเรียนประวัติศาสตร์ในโรงเรียน ควรอ่านความเห็นอาจารย์ประวัติศาสตร์ สายพิน แก้วงามประเสริฐ เรื่อง “แยกวิชาประวัติศาสตร์ แล้วเด็กได้อะไร” จากมติชนออนไลน์ วันอาทิตย์ที่ 18 ธันวาคมที่ผ่านมา ประกอบการทำความเข้าใจแนวทางทั้งสองด้านให้ชัดเจน
⦁ ขณะที่กรุงศรีอยุธยาอายุยาวนานถึง 417 ปี มีกษัตริย์ครองราชย์ 33 พระองค์ ก่อนกรุงแตก แต่ใช้เวลาเพียง 7 เดือน “พระเจ้าตากสินมหาราช” ทรงกู้เอกราชกลับคืนมาได้ จากนั้น เพียง 15 ปีที่ทรงครอง “กรุงธนบุรีศรีมหาสมุทร” เป็นกษัตริย์พระองค์เดียว จากปี 2310-2325 ราชธานีสยามกลับฟื้นคืนมาเป็นรากฐานสำคัญของกรุงเทพฯ อย่างน่าตื่นตะลึงและน่าเรียนรู้ ว่าด้วยเวลาอันสั้นนั้น เกิดอะไรขึ้นมากมายอย่างไรบ้าง
จากทะเลตม กรุงธนบุรีบางกอกไม่ได้กำเนิดขึ้นฉับพลันทันที แต่พัฒนาค่อยเป็นค่อยไปอย่างต่อเนื่อง จากผืนดินทะเลตมธรรมชาติสู่การตั้งถิ่นฐานของผู้คน ปรับผสานสอดคล้องกันจนเกิดวิถีชีวิต ชุมชน สังคม วัฒนธรรม จนกลายเป็นกรุงธนบุรี รากฐานซึ่งสืบเนื่องมาเป็นกรุงเทพทวารวดีศรีอยุธยาวันนี้
อาจารย์ กรรณิการ์ สุธีรัตนาภิรมย์ คณะโบราณคดี ศิลปากร จะนำสำรวจหลุมขุดค้น ตามหาร่องรอยกรุงธนบุรีโบราณ นับแต่ก่อนขุดคลองลัดบางกอกก่อน พ.ศ.2077 ผ่านการสร้างป้อมฝรั่งเศสเมืองธนบุรี ถึงกรุงธนบุรี และฝั่งธนบุรีของกรุงเทพฯ ตามไปสืบหาพัฒนาการของเมืองซึ่งไม่เคยร้างผู้คน ผ่านหลักฐานโบราณคดี และเอกสารประวัติศาสตร์ ชนิดไม่ต้องมโนเอาเอง
ทั้งยังตามหาฐานรากความเป็นมาของเมืองกรุงเทพฯ พื้นฐานสังคมวัฒนธรรมคนกรุงเทพฯ อันเนื่องมาจากกรุงธนบุรีโบราณ ก่อนจะเติมประวัติศาสตร์บทใหม่ของผู้คนในมหานครที่กลายเป็นหลักหมายท่องเที่ยวสำคัญของชาวโลกปัจจุบันนี้
จากหนังสือเล่มนี้ ผู้อ่านจะได้เข้าใจวิถีงานโบราณคดีจากอาจารย์ผู้เชี่ยวชาญ พร้อมกันไปกับการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ด้วยการขุดค้นหาหลักฐาน
โบราณคดีกรุงธนบุรี 6 บท 280 หน้า 38 เรื่อง ประกอบภาพ 4 สี ตั้งแต่เรื่องเมืองในโบราณคดี, วิวัฒนาการเมือง, ภูมิศาสตร์เจ้าพระยา, ภูมิลักษณ์ธนบุรี, ก่อนขุดคลองลัด, คลองลัดสมัยพระนารายณ์, สมัยพระนารายณ์ถึงเสียกรุง, สมัยธนบุรี, ธนบุรีสมัยต้นรัตนโกสินทร์,
หลักการสำรวจโบราณคดีบนพื้นดิน, ข้อสังเกต, แม่น้ำลำคลอง ทางสัญจรโบราณ, ร่องรอยชุมชนก่อนขุดคลองลัด, ก่อนสมัยพระนารายณ์, ร่องรอยสมัยกรุงธนฯ, สมัยรัตนโกสินทร์, การขุดค้นใต้ดิน-กำแพงเมือง คูเมือง ปากซอยอิสรภาพ 44, กำแพงเมือง คูเมือง ที่อนุสาวรีย์สหชาติ,
ป้อมวิไชยเยนทร์ฝั่งธนฯที่กองทัพเรือ, ป้อมวิไชยเยนทร์ฝั่งพระนครที่มิวเซียมสยาม, คนสมัยอยุธยาตอนปลายที่สถานีรถไฟฟ้าใต้ดินตรงสนามไชย, คน เรือไม้ ป้อมมุมเมืองที่ รพ.ศิริราชปิยมหาราชการุณย์, ป้อมป้องปัจจามิตรที่สำนักเขตคลองสาน, วัดน้อยทองอยู่ วัดร้างเชิงสะพานพระปิ่นเกล้า,
ประมวลหลักฐานโบราณคดี, ทะเลตม, ถิ่นฐานชุมชนเกษตรกรรมริมเจ้าพระยา, กลายเป็นธนบุรีโบราณ, ธนบุรีใหม่ภายใต้ฝรั่งเศสช่วงสร้างป้อม, ธนบุรี ศูนย์การเมืองการปกครองใหม่, ฝั่งธนบุรี แหล่งรวมความหลากหลายทางวัฒนธรรม – อ่านหนังสือจากหลักฐานการขุดค้นใหม่ที่จะให้ภาพลึกและกว้างขึ้น
⦁ เหตุการณ์รัฐประหารของสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ยึดอำนาจสมเด็จพระเจ้าตากสินเพื่อปราบดาภิเษกเป็นพระมหากษัตริย์ สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ คือจุดจบของศิลปะกรุงธนบุรี
อาจารย์ ประภัสสร์ ชูวิเชียร ค้นคว้าให้ทำความเข้าใจกับ ศิลปะกรุงธนบุรี ซึ่งสถาปนาในภาวะสงคราม ด้วยการรวบรวมผู้คนขึ้นสร้างเมืองใหม่ในพื้นที่ธนบุรีบางกอกเดิม หลักฐานมากมายระบุว่า พื้นที่นี้มีผู้คนอาศัยหนาแน่นมาก่อน ดังวัดวาในพื้นที่ที่เห็นร่องรอยศิลปะอยุธยา ซึ่งถูกปฏิสังขรณ์เรื่อยมาเป็นระยะๆ เนื่องจากวัดย่อมเป็นพื้นที่กิจกรรมของผู้คนชุมชนเหล่านั้นเอง
ตลอด 15 ปีของกรุงธนบุรี การซ่อม ปรับปรุง บูรณะวัด จึงน่าจะถือเป็นงานช่างงานศิลปะสมัยกรุงธนบุรีได้
ผู้เขียนนำสำรวจศิลปกรรมวัดต่างๆ พื้นที่กรุงธนฯ เพื่อเปรียบเทียบความเหมือนและแตกต่างระหว่างเจดีย์ วิหาร อุโบสถ ในการหาร่องรอยศิลปะที่เป็นเอกลักษณ์จากการสืบต่อรูปแบบความงามของอยุธยาส่งต่อรัตนโกสินทร์
อ่านกายภาพกรุงธนบุรีแหล่งศิลปกรรม ร่องรอยวัฒนธรรม 20 ชุมชนเมือง แปลงหมู่บ้านเป็นราชธานี, ศิลปะกรุงธนฯ เศษเสี้ยวศิลปกรรมจากอดีตรางเลือน, กลุ่มใบเสมาจากวัดที่มีประวัติสร้างหรือซ่อมสมัยกรุงธนฯ, มหาธาตุเจดีย์ กรุงธนฯ วัดบางหว้าใหญ่ (วัดระฆัง) และวัดแจ้ง (วัดอรุณ),
สุดท้ายคือการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาจากศิลปกรรม และความหลากหลายทางศิลปวัฒนธรรมของกรุงธนบุรี – อ่านเพลิน
⦁ งานจากวิริยะอุตสาหะของผู้ที่อาจเรียกได้ว่าเป็นศิษย์ก้นกุฏิของ อาจินต์ ปัญจพรรค์ ซึ่งเป็นหนึ่งในคณะที่เคยมานะร่วมกับ แน่งน้อย ปัญจพรรค์ ทำหนังสือที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศิลปินแห่งชาติ ปี 2534 นามนี้อย่างดีเด่น จนกลายเป็นหนังสือหายากไปทันทีที่เสร็จ เพราะพิมพ์เพียง 1,000 เล่ม วีระยศ สำราญสุขทิวาเวทย์ ค้นคว้าสารพัดประเภทงานของอาจินต์จนกลายมาเป็น เก็บตกจากเหมืองแร่ เป็นหนังสือเบื้องหลังชีวิต เบื้องหลังงานเขียน ตั้งแต่เรื่องสั้นเรื่องแรก “สัญญาต่อหน้าเหล้า” ได้ตีพิมพ์ในนิตยสาร สยามรัฐสัปดาห์วิจารณ์ ฉบับปฐมฤกษ์ จำหลักนามในบรรณพิภพมานับแต่นั้น
หนังสือ 864 หน้าที่ไม่ใช่รวมเรื่องสั้น แต่รวมงานเขียน ทั้งต้นร่าง ความเรียง บทความ สารคดีวิทยุเรื่องเหมืองแร่ บทละคร ท่องเที่ยว และภาพถ่ายสำคัญในชีวิต ภาพถ่ายเหมืองแร่กระโสม ภาพต้นฉบับร่างต่างๆ ที่เกี่ยวกับเหมืองแร่ราวกับเผยสิ่งที่ซ่อนไว้ในเหมือง เช่นเดียวกับแร่ที่ต้องขุดลึกลงไปค้นหาจึงจะพบ
นอกจากจะให้ความบันเทิงที่เพลิดเพลินแล้ว งานชิ้นนี้ยังช่วยให้เห็นภาพของผู้รังสรรค์งานรอบด้านขึ้น ทั้งความคิด สายตา ทรรศนะ และวิถีชีวิตที่ดำเนินมา
⦁ หนังสือที่จะช่วยให้เพื่อนบ้านอุษาอาคเนย์ใกล้ชิดกันยิ่งขึ้นอีก โดยเฉพาะระหว่างไทยกับเวียดนาม ซึ่งถ้อยทีถ้อยหยิกแกมหยอกกันเรื่อยมาตั้งแต่สื่อสาธารณะแพร่กว้างขึ้น จำเพาะกีฬากับการท่องเที่ยวที่มักเป็นประเด็นเสมอมา เศรษฐกิจแห่งความหวัง : การสร้างระเบียบทางสังคมนอกระบบของแรงงานชาวเวียดนามในประเทศไทย
เป็นหนังสือจากผลงานวิจัยที่ได้รางวัลการวิจัยแห่งชาติ สาขาสังคมวิทยา “ระดับดีมาก” จากทุนสนับสนุนของสำนักงานส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (สกสว.) โดยอาจารย์สังคมศาสตร์ ม.นเรศวร อัจฉริยา ชูวงศ์เลิศ เขียนร่วมกับนิสิตบัณฑิตศึกษา หลักสูตรนานาชาติ อาเซียนศึกษา คณะสังคมศาสตร์ ม.นเรศวร เลวันโตน
เริ่มจากการรู้จักแรงงานเวียดนามผู้สร้างระเบียบนอกระบบในเศรษฐกิจแห่งความหวัง, การจัดการแรงงานข้ามชาติเวียดนามที่อยู่นอกระบบรัฐไทย บนความย้อนแย้งกับแนวคิดประชาคมอาเซียนและสิทธิมนุษยชน, ประวัติศาสตร์ หล่างถายลาน (หมู่บ้านไทยแลนด์) : การพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนด้วยทุนข้ามชาติ,
พลวัตเครือข่ายสังคมข้ามชาติและระบบสังคมของการส่งออกแรงงานเวียดนามนอกระบบมาไทย, บทผู้รับเหมา เจ้าของแผงค้า คาราวานรถเก๋งเร่ กับปฏิบัติการความเป็นไทยเพื่อดำรงไว้ซึ่งชีวิตนอกระบบ, การสร้างระเบียบสังคมในการรักษาความเป็นนอกระบบในฐานะเศรษฐกิจแห่งความหวัง, การส่งกลับอุดมคติขงจื๊อที่แสดงอัตลักษณ์ชาวเวียดนามและการสร้างเศรษฐกิจแห่งความหวัง
อ่านเพื่อเรียนรู้ ทำความเข้าใจ เพื่อนร่วมทุกข์เพื่อนบ้านภูมิภาคเดียวกัน
⦁ หนังสืออีกเล่มที่อ่านเพื่อยืนยันว่า มีคนอีกมากที่ห่วงเพื่อนร่วมทุกข์เพื่อนร่วมโลก ซึ่งเกิดมาเป็นผู้ไม่มีหรือเกิดมามีน้อย และอุทิศชีวิตเพื่อคนเหล่านี้ด้วยวิถีทางอันแตกต่างกันไปตามแต่ภูมิรู้และทัศนคติ ไม่ได้เกิดมาเพื่อมีเงินเป็นสรณะ ซอล อลินสกี้ : ขบถประชาธิปไตยของคนยากไร้ เขียนโดย ประชา หุตานุวัตร ถึงชีวิตและความคิดของบุคคลซึ่งไม่ได้มีชื่อเสียงโด่งดังทั้งในต่างประเทศและในไทย แต่เป็นที่รู้จักในแวดวงผู้สนใจปัญหาคนยากไร้ในสังคม เป็นผู้บุกเบิกการจัดตั้งคนจนให้เข้มแข็งขึ้น เพื่อสร้างชีวิตชุมชนที่ดีกว่า ก่อนจะขยายไปสู่การเปลี่ยนแปลงสังคม
ชีวิตของซอลมีสีสัน และสนุกตามบุคลิกของตน อุทิศการทำงานเพื่อประชาธิปไตยของคนยากอย่างแท้จริง แม้ไม่ประสบความสำเร็จแบบพลิกหน้ามือ ทั้งไม่ได้ผลิตงานคิดงานเขียนที่เป็นอมตะดังฝัน แต่ชีวิตและแนวคิดก็ยังน่าศึกษา โดยเฉพาะประชาธิปไตยที่มีความหมายต่อคนยากมากกว่าการเลือกตั้ง
ซอลเป็นชาวอเมริกันนักเคลื่อนไหวเพื่อชุมชน ที่เพิ่งล่วงลับด้วยวัย 63 ปีไปเมื่อปี 2515 มีฐานการทำงานที่ชิคาโก ที่จัดตั้งการเรียกร้องต่อเจ้าที่ดิน นักการเมือง นายธนาคาร ผู้นำธุรกิจ ให้หันมองและมีส่วนช่วยเหลือต่อการสร้างคุณภาพชีวิตคนจนอย่างจริงจัง โดยเฉพาะสิทธิทางการเมือง
อ่านเขามาจากเด็กสลัม, มหาวิทยาลัย สังคมวิทยา นางแก้ว, สะพานสู่อาชีพที่สร้างเอง, เริ่มที่นี่กับความสำเร็จขั้นต้น, แววนักจัดตั้งผู้แพรวพราวยุทธวิธี, เผชิญของจริง, เขียนหนังสือและแก่นของหนังสือ, ขยายงาน การสูญเสียยิ่งใหญ่ที่สุด, ยุทธการวู๊ดลอน, สู้กับโกดัก งานจัดตั้งชิ้นสุดท้าย, หลักการของชาวร้าดิคัล, ว่าด้วยการประนีประนอม, ว่าด้วยมรรคและผล, ช่วงท้ายแห่งชีวิต
อย่างที่พูดกันนั่นแหละ เราเลือกเกิดไม่ได้ แต่เลือกทางเดินชีวิตได้
⦁ ยิ่งมีความรู้มากขึ้นเท่าไหร่ ก็รู้ความจริงเกี่ยวกับตัวเองน้อยลงเท่านั้น และองค์ความรู้ที่ถอนรากถอนโคนของมนุษย์ถึงแก่นที่สุดในปัจจุบัน ก็คือความรู้เรื่องฟิสิกส์ควอนตัม โลกของเม็ดเล็กจิ๋วที่หายวับได้ ไม่อาจทำนาย และจะมีอยู่จริงก็ต่อเมื่อมีความสัมพันธ์กับสิ่งอื่นเท่านั้น
แต่เม็ดเล็กจิ๋วนี้คือองค์ประกอบของทุกสิ่ง คือพ่อแม่ คือต้นไม้ คือภูเขา คือดวงดาว คือตัวเรา และคือความจริงที่สุดเท่าที่ปัญญามนุษย์จะเข้าใจได้ตอนนี้ เม็ดเล็กจิ๋วนั้นคือควอนตัม – แต่เม็ดเล็กจิ๋วนั้น บางครั้งอยู่สองสถานที่ได้ในเวลาเดียวกัน แต่บางครั้ง ก็ไม่ได้อยู่ที่ไหนเลย – เอาละซี
ตกลงชีวิตเราที่เห็นอยู่ทั้งหมดนี้คืออะไรกันแน่
ความจริงไม่ใช่อย่างที่เห็น ฟิสิกส์ควอนตัมที่เขียนโดย คาร์โล โรเวลลี นักเขียนมาแรงในฐานะนักฟิลิกส์รุ่นใหม่ซึ่ง “ไทม์ส แมกกาซีน” ยกย่องว่าเป็น สตีเฟน ฮอว์กกิ้ง คนต่อไป ซึ่งย่อยเรื่องยากมากให้เข้าใจได้ด้วยถ้อยคำไพเราะ
อ่าน 4 ภาคสำคัญ 1.รากเหง้า – เม็ดๆ, ยุคคลาสสิก 2.เริ่มปฏิวัติ – อัลเบิร์ท, ควอนตา 3.อวกาศควอนตัมและเวลาสัมพันธ์ – กาลอวกาศควอนตัม, ควอนตาของอวกาศ 4.พ้นอวกาศและเวลา – พ้นบิ๊กแบง, การยืนยันเชิงประจักษ์ ฯลฯ อ่านเพื่อเข้าใจว่า ทำไมนักเขียนจึงบอกว่า ความจริงโลกไม่ได้เป็นอย่างที่เราเข้าใจ เหตุผลหลักๆ ก็เพราะ “เวลา” ไม่ได้มีพฤติกรรมอย่างที่เราเข้าใจ เวลาไม่ได้ “เดิน” จากอดีตสู่อนาคต (ยุ่งอีกแล้วละซี – ต้องหาอ่านละทีนี้) หรือหนึ่งวินาทีจะมีค่าเท่ากันเสมอทั่วทั้งจักรวาล ฯลฯ
⦁ นิตยสารการเมืองรายสัปดาห์ประจำครอบครัวและทุกสำนักงาน มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับพสกนิกรชาวไทยรวมใจถวายพระพรชัย เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภาฯ ทรงหายพระประชวร
อ่านการเมืองร้อนในหนาว ดูนัยตั้งพีระพันธุ์เลขาฯนายกฯ ประยุทธ์จัดทัพรวมไทยสร้างชาติ หวังกลับมาเป็นรัฐบาล เปิดสายสัมพันธ์ 2 ต. กับหนึ่ง ด. ตู่ตุ๋ยแดง (อุ๊ย, หวาดเสียว) ติดตามเรือรบอับปาง คำถามถาโถม วิกฤตศรัทธาครั้งใหญ่ทัพเรือไทย (คำถามหนึ่งคือ มีเงินซื้อเรือดำน้ำ ไม่มีเงินพอซื้อชูชีพ – ได้ไง)
หนังชีวิตในวงการศึกษา กับข้อสอบ TGAT – ความถนัดทั่วไป “อาหารลดโลกร้อน” เนทติเซนคาใจ ข้อไหนถูก อ่าน ครม. ประยุทธ์แจกส่งท้ายปี ช้อปดีมีคืน เที่ยวด้วยกัน เติมน้ำมัน ลดภาษีได้
ที่สุดของฟุตบอลโลก 2022 กับเวิลด์ คัพซึ่งดีที่สุดหนหนึ่ง สุดทางฝัน “เมสซี่” ฟ้าขาวแชมป์โลก “เดี๋ยวพรุ่งนี้พระอาทิตย์ก็ขึ้น” จากตัวเลือก “บ้าบอ” สู่การพาทีมคว้าที่หนึ่งของโลกของโค้ชหนุ่มวัย 44 ลิโอเนล สกาโลนี่
ตามข่าวอาชญากรรม เปิดข้อหาประสพโชค รองหัวหน้าพรรคพลังท้องถิ่นไท จ้างวานฆ่า นายก อบต. หลังจับยกแก๊ง ซัดทอด แฉปมถูกไล่สอบทุจริต – เมืองไทยใหญ่อุดมก็อย่างนี้ ปลวก มอด มด แมลง บ้างกัดแทะบ้างทำลาย
⦁ ทะไลลามะ ดำรัสว่า – จดจำไว้เสมอ องุ่นถูกคั้นเพื่อทำไวน์ เพชรเกิดจากแรงอัดมหาศาล มะกอกถูกบีบจึงได้น้ำมัน ส่วนเมล็ดพันธุ์เติบโตในความมืด
(ดังนั้น) เมื่อไหร่ก็ตามที่เรารู้สึกถูกขืนคั้น ตกใต้แรงอัดดัน ถูกบีบกด ตกในห้วงเหวความมืด (นั่นหมายถึง) เรากำลังอยู่ในสภาวะอันทรงพลังของการเปลี่ยนแปลง
จงเชื่อมั่นต่อกระบวนการเปลี่ยนแปลงนั้น
บรรณาลักษณ์
