หมายเหตุ – น.ส.นารี ตัณฑเสถียร อัยการสูงสุด คนที่ 17 ผู้หญิงคนแรกของประเทศไทยในรอบ 130 ปี ขององค์กรอัยการ ขึ้นดำรงตำแหน่ง เมื่อ 1 ตุลาคม 2565 ที่ผ่านมา ได้ประกาศ 4 นโยบาย ต่อพนักงานอัยการทั่วประเทศว่าจะยกระดับ-ปรับเปลี่ยน-วางรากฐาน-สานต่ออนาคต โดยใช้คำว่า เบตเตอร์ จัสติส (Better Justice) เพื่อสร้างความเชื่อมั่น ศรัทธา ความไว้วางใจให้กับประชาชน สังคม และประเทศชาติ ได้สะท้อน
มุมมองการทำงานผ่าน “มติชน”
เป็นอัยการสูงสุดผู้หญิงคนแรกในรอบ 130 ปี ตั้งแต่มีองค์กรอัยการ ซึ่งเดิม คือ กรมอัยการ ตลอดเวลารับราชการ 37 ปี ของดิฉัน สำนักงานอัยการสูงสุดไม่เคยเลือกปฏิบัติการเป็นผู้หญิงหรือผู้ชาย ตั้งแต่เป็นอัยการน้อยๆ หัวหน้าไม่เคยเอาความเป็นผู้หญิง ผู้ชาย มาแบ่งแยกการทำงาน มองว่าโดยส่วนตัวอัยการทุกคนมีความรู้ความสามารถ ความเป็นผู้หญิงได้เปรียบ มีความละเอียดมากกว่า แต่ไม่ใช่ผู้ชายไม่ละเอียด ผู้ชายก็ละเอียด แต่ผู้หญิงมองเห็นประเด็นเล็กๆ น้อยๆ ในมุมมองแบบผู้หญิง นี่เป็นประโยชน์ของความเป็นอัยการผู้หญิง
ที่ผ่านมาการโยกย้าย สำนักงานอัยการสูงสุดไม่เคยเอาความเป็นผู้หญิงมาแบ่งแยก ในจังหวัดที่ต้องเดินทางไป ซึ่งปัจจุบันการเดินทางก็สะดวกแล้วทั่วประเทศ สถานที่ทำงานส่วนตัวชอบอยู่ในสถานที่เรียบๆ ไม่มีของเยอะเป็นคนที่ถ้างาน เข้ามาในห้องงานต้องเสร็จทุกวัน ไม่มีงานค้าง ต้องขอบคุณทีมงานอัยการสูงสุด อยากเรียกทีมนี้ดังๆ ว่า ซุปเปอร์ฮีโร่
ดิฉันอยากเห็นกระบวนการยุติธรรมที่เรียกว่าไม่มีวันหยุด เป็นระบบกระบวนการยุติธรรมที่พร้อมทำงาน 24 ชั่วโมง เพื่อการพัฒนาประเทศชาติ พัฒนาระบบกระบวนการยุติธรรมอยากให้องค์กรพัฒนาอย่างยั่งยืน เป็นที่ยอมรับทั้งภาครัฐและประชาชน ที่สำคัญเป็นประโยชน์ ต่อประชาชนอย่างถ้วนหน้าดั่งคำที่ว่า better justice for better life for all (ความยุติธรรมที่ดีขึ้นเพื่อชีวิตที่ดีขึ้นสำหรับทุกคน)
สำนักงานอัยการสูงสุดมีงานด้านอื่นที่ไม่ใช่เฉพาะคดีอาญา ยังมีคดีแพ่ง คดีภาษีอากร คดีปกครอง งานสำนักงานที่ปรึกษากฎหมาย งานสำนักงานต่างประเทศ
ตรงนี้เดิมสารบบยังเป็นระบบ Manual System ซึ่งผู้บริหารไม่สามารถเข้าถึงข้อมูลได้โดยระบบ ฉะนั้น การยกระดับระบบไอทีเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งในกระบวนการยุติธรรม นโยบายของดิฉันจะสนับสนุนให้มีการใช้เทคโนโลยีมาสนับสนุนให้ครอบคลุมสารบบคดีในทุกด้านของสำนักงานอัยการสูงสุด ยึด 3 แกนหลักของงานอัยการ 1.อำนวยความยุติธรรม 2.รักษาผลประโยชน์ของรัฐ 3.คุ้มครองสิทธิเสรีภาพและการให้ความช่วยเหลือด้านกฎหมายแก่ประชาชน
ประเด็นเเรก การยกระดับระบบการทำงานราชการ อัยการสำนักงานคุ้มครองสิทธิเเละช่วยเหลือประชาชน เดิมทำงานจันทร์-ศุกร์ เวลา 08.30-16.30 น. เวลานั้นประชาชนที่มีงานประจำต้องไปทำงาน จึงมีการขยายเปิดให้ความช่วยเหลือด้านกฎหมายแก่ประชาชน ในวันเสาร์โดยเริ่มนำร่องเมื่อปีงบประมาณที่แล้ว 9 จังหวัดทุกภาคทั่วไทย เมื่อพบว่าประสบความสำเร็จ จึงขยายการให้บริการปัจจุบันในวันเสาร์ทั่วประเทศ ถ้าประสบความสำเร็จ ผู้บริหารยุคต่อไปอาจขยายไปถึงวันอาทิตย์ งานส่วนนี้เป็นความจริงสอดคล้องกับนโยบายด้านกระบวนการยุติธรรมระหว่างประเทศคือประชาชนเป็นศูนย์กลาง นอกเหนือจากให้ประชาชนเข้ามาที่สำนักงานอัยการสูงสุดแล้ว ยังมีระบบการบริการที่เข้าหาประชาชน โดยรถยนต์ให้บริการเคลื่อนที่ (Mobile) ไปทุกพื้นที่ เพื่อให้บริการประชาชนที่มีข้อจำกัดการเดินทางจะเข้าไปหาอัยการในต่างจังหวัด
งานการให้บริการด้านกฎหมายแม้จะไม่ใช่งานคดี แต่เป็นงานแกนที่ 3 คือการให้ความช่วยเหลือด้านกฎหมายคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพประชาชน อัยการไม่ได้ทำหน้าที่เพียงแค่ สั่งฟ้องหรือสั่งไม่ฟ้อง หรือเฉพาะงานคดีอาญา ยังมีงานสำนักงานคุ้มครองสิทธิและให้ความช่วยเหลือทางกฎหมายเเก่ประชาชน งานส่วนนี้ให้บริการทางกฎหมายโดยไม่มีค่าใช้จ่ายคือนอกจากการเป็นทนายภาครัฐ หรือทนายแผ่นดินแล้ว ยังเป็นทนายที่ปรึกษาให้บริการกับประชาชน
อัยการไม่ได้มีหน้าที่เอาคนเข้าคุก แต่มีหน้าที่อำนวยความยุติธรรม เพราะฉะนั้น แกนที่ 3 ให้ความช่วยเหลือทางกฎหมายแก่ประชาชนช่วยให้คนรอดคุก เป็นประโยชน์อย่างยิ่ง แก่ประชาชน ต่อไปจะมีรถโมบายวิ่งไปถึงทุกตำบลทุกหมู่บ้าน แต่ละจังหวัดมีสำนักงาน อัยการจังหวัดจะเข้าใจสภาพปัญหา ฉะนั้นจะรู้ปัญหางานคดีว่าในตำบลไหน หมู่บ้านไหน ที่มีปัญหา อย่างปัญหายาเสพติด ปัญหาความรุนแรงในครอบครัว ปัญหาหนี้นอกระบบ รถโมบายจะไปทุกพื้นที่ที่มีปัญหาเพื่อให้งานบริการทางด้านกฎหมาย เป็นงานที่ประชาชนสามารถเข้าถึงได้
ทุกวันนี้สำนักงานอัยการจังหวัดมีอัยการรุ่นใหม่เก่งไอทีสามารถให้คำปรึกษาออนไลน์ได้ ไม่ต้องคำนึงถึงว่าอยู่ที่ไหนก็สามารถเข้าถึงบริการได้ และขอขอบคุณรัฐบาลที่เห็นความสำคัญของงานในส่วนนี้และสนับสนุนงบประมาณ ซึ่งอัยการสูงสุดทุกท่านเข้าใจสภาพงานดี และจะพัฒนางานส่วนนี้ให้ดียิ่งขึ้น
อย่างเรื่องไต่สวนตั้งผู้จัดการมรดกประชาชนสามารถใช้บริการสำนักงานอัยการสูงสุดโดยไม่มีค่าใช้จ่าย เป็นส่วนหนึ่งของงานบริการ ลดภาระค่าใช้จ่ายให้แก่ประชาชน ถือว่าเป็นงานที่เน้นและให้ความสำคัญแบบเป็นรูปธรรม ชนิดเข้าถึง จับต้องได้
ส่วนการรักษาผลประโยชน์ของรัฐที่เป็นอีกภารกิจสำคัญ ต้องบอกก่อนว่าประสบการณ์ส่วนใหญ่ในการรับราชการสำนักงานอัยการสูงสุดของดิฉัน ใช้เวลาส่วนใหญ่ รับราชการในสังกัดสำนักงานที่ปรึกษากฎหมายถึง32 ปี เเต่อย่างที่กล่าวในตอนเเรก ระบบอิเล็กทรอนิกส์ของอัยการยังไม่สมบูรณ์ เเละเรื่องนี้เป็นภารกิจเร่งด่วน ฉะนั้น อธิบดีอัยการสำนักงานที่ปรึกษากฎหมาย คนปัจจุบันมีความเชี่ยวชาญด้านไอทีได้ออกแบบ Line Official โดยให้ผู้ที่เกี่ยวข้องเข้ามาติดตามสถานะข้อมูลว่างานส่วนราชการและรัฐวิสาหกิจทั้งหลายส่งมา ดำเนินการไปถึงไหนแล้ว มีกำหนดเวลากี่วัน มีดัชนีชี้วัดการทำงาน หรือ KPI สำหรับเจ้าของสำนวนมาถึงอัยการพิเศษฝ่าย ถึงรองอธิบดี ไปจนถึงอธิบดีอัยการ ในเเต่ละปีมีเก็บสถิติตัวเลขไว้
อยากให้ทราบว่างานส่วนนี้เป็นงานที่อัยการมีส่วนสำคัญในการสร้างความผาสุกความสะดวกสบายในชีวิตประจำวันให้กับประชาชน ดูรถไฟฟ้าแต่ละสีที่วิ่งในกรุงเทพฯ รวมถึงความสะดวกสบายที่ได้รับอยู่ทุกวัน ไม่ว่าจะเป็นเรื่อง น้ำประปา ไฟฟ้า ถนน งานสาธารณสุขการจัดหาวัคซีน เกิดขึ้นโดยสัญญาของรัฐ ล้วนแต่ผ่านการตรวจพิจารณาสัญญาของสำนักงานอัยการสูงสุดโดยสำนักงานที่ปรึกษากฎหมาย ซึ่งมีบุคลากร ที่มีประสบการณ์รับผิดชอบงานในส่วนนี้อย่างสร้างสรรค์
อันดับต่อไปคือด้านข่าวสารข้อมูลถึงการรับรู้ประชาชน ทุกวันนี้เป็นไปในลักษณะคลิปภาพข่าว มีทีมโฆษกที่สื่อสารตลอด 24 ชั่วโมง เป็นการทำงานเชิงรุกซึ่งจะไม่ปล่อยให้ งานสื่อสารล่าช้า และไม่ทำโดยพลการ จะมีการพูดคุยและหาข้อมูลจนชัดเจน เเละมีทีมโฆษก ซึ่งมีประสิทธิภาพและประสบการณ์ในงานสื่อสารทุกด้าน ถือเป็น 1 ในเรื่อง การยกระดับ การปรับเปลี่ยน วางรากฐานอย่างมืออาชีพ
สำนักงานก็เหมือนกับบ้านหลังหนึ่ง รากฐานมีส่วนสำคัญส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืน ทุกวันนี้เราหนีไม่พ้นความเปลี่ยนแปลง โลกใบนี้ที่เปลี่ยนไปมาก ไม่ว่าจะเปลี่ยนจากสถานการณ์โควิด-19 ทำให้เกิดนวัตกรรมในการทำงาน เช่น การเวิร์กฟรอมโฮม ส่วนงานการประชุมพบว่าโลกนี้สามารถประชุมออนไลน์ได้ไม่ว่าจะเป็นในประเทศ หรือต่างประเทศ สมัยก่อนเวลามีการประชุมระหว่างประเทศต้องเดินทางไป เสียงบประมาณ เเต่ตอนนี้ประชุมออนไลน์ได้ ซึ่งการประชุมระหว่างประเทศ ผู้แทนประเทศต่างๆ ก็สามารถแจ้งความประสงค์ในการสื่อสารกับที่ประชุมโดยออนไลน์ได้ เสมือนหนึ่งอยู่ในห้องประชุม รวมถึงการประชุมที่จัดโดยสหประชาชาติ การปรับเปลี่ยนสภาพการทำงาน จึงเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้
สงครามรัสเซีย-ยูเครนที่ยืดเยื้อยาวนานก็ต้องคำนึงถึงความสัมพันธ์ระหว่างประเทศเวลาที่มีประเทศที่เป็นคู่สงครามกันมาประสานงานเกี่ยวกับเรื่องงานของสำนักงาน อัยการสูงสุดที่อัยการสูงสุดเป็นผู้ประสานงานกลาง ที่รับผิดชอบเกี่ยวกับความร่วมมือคดีอาญาระหว่างประเทศและการส่งผู้ร้ายข้ามแดนนอกเหนือจากตัวบทกฎหมายแล้ว ต้องคำนึงถึงความสัมพันธ์ระหว่างประเทศและนโยบายของรัฐบาลด้วย เป็นงานของอัยการ ที่มีความสำคัญ
ขอบเขตงานที่กว้างขวางของงานสำนักงานอัยการสูงสุด การวางรากฐาน ต้องคำนึงถึงผลกระทบหลายๆ อย่าง มีโครงสร้างเพื่อสานต่อการทำงานที่ได้ประสิทธิภาพประสิทธิผลและสอดคล้องกับนโยบายของรัฐบาลภายใต้กรอบของกฎหมาย
ส่วนนโยบายการสานต่ออนาคตขององค์กร อยากให้ทราบว่าตำแหน่งอัยการสูงสุดเป็นระบบตามอาวุโสจากวันนี้ไปถึงท่านอัยการสูงสุดต่อๆ ไปอีก 10 คน จะบริหารไปคนละ 1 ปี การสานต่ออนาคต ต้องทำให้ผู้บริหารท่านต่อไปรับรู้เห็นภาพอย่างเดียวกัน ถือเป็นสิ่งที่จำเป็นและสำคัญอย่างยิ่ง ละเลยไม่ได้ อย่างเช่นการทำระบบไอที งบประมาณ หรือการก่อสร้างสถานที่ทำงานที่พักอาศัยที่สำนักงานอัยการสูงสุดได้รับการจัดสรรที่ดินแล้ว จะพยายามสื่อสารต่อให้ผู้บริหารท่านต่อๆ ไป ได้รับรู้และเห็นภาพอย่างเดียวกันเพื่อบริหารงานต่อเนื่องและเป็นประโยชน์ต่อองค์กรอย่างต่อเนื่องในระยะยาว
ตัวอย่างเช่น สำนักงานอัยการสูงสุดได้รับการจัดสรรที่ดินที่ปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา ในบริเวณที่อยู่ใกล้เคียงกับศาลยุติธรรมเป็นพื้นที่เกือบกว่า 200 ไร่ เเต่พื้นที่บางส่วนมีปัญหาการบุกรุกของชาวบ้าน เราตระหนักดีว่าเวลาเราเข้าไปแล้วไปกระทบชาวบ้านบางอย่างต้องใช้เวลา และใช้แนวทางรัฐศาสตร์ควบคู่กับกฎหมาย
ทางอัยการมีทีมผู้บริหารลงไปดูพื้นที่เพื่อจะออกแบบก็ตระหนักว่า ขนาดของพื้นที่คงไม่สามารถขอรับงบประมาณได้ในครั้งเดียว จึงต้องเเบ่งการพัฒนาออกเป็นเฟส ที่มีความจำเป็นก่อน สิ่งที่จำเป็นที่สุดคือสำนักงานอัยการปากช่องกับสำนักงานอัยการสีคิ้ว จะดูความจำเป็นว่าใครมีความจำเป็นกว่าแล้วจะเอาไว้ในเฟส 1 ส่วนสถาบันฝึกอบรมเป็นสิ่งดี อยากให้สำนักงานอัยการสูงสุดมีสถานที่พัก สถานที่ฝึกอบรม เช่น รัฐวิสาหกิจอื่นๆ แม้ว่า ในปัจจุบันหน่วยงานภาครัฐสามารถแชร์กันได้ เช่น บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) (ปตท.) และการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ประหยัดงบประมาณค่าที่พักการฝึกอบรม ในหลักสูตรต่างๆ เป็นการให้ความร่วมมือที่ดีระหว่างภาครัฐ โครงการที่นครราชสีมาในสมัยดิฉันคงจะเป็นการพัฒนาให้มีสำนักงานอัยการ กับอาคารที่พักอาศัยของบุคลากรที่อยู่ในพื้นที่
ส่วนสถานฝึกอบรมอย่างที่ศาลยุติธรรมมีหรือทางหน่วยงานรัฐวิสาหกิจมีพวกเราอัยการก็อยากมีเหมือนหน่วยงานอื่น ซึ่งก็ต้องพยายามสื่อสารไปยังผู้บริหารรุ่นต่อๆ ไปก็เป็นส่วนหนึ่งของการสานต่องานอนาคต
อีกโครงการที่จะให้และเป็นประโยชน์แก่ประชาชนคือเรื่องงานคดีที่ไม่ยุ่งยาก ในวันแถลงนโยบายเมื่อวันที่ 11 ตุลาคม 2565 มีอธิบดีทั้ง 9 ภาค อธิบดีอัยการที่รับผิดชอบ งานส่วนคดีที่อยู่ในกรุงเทพฯ มาร่วมงานด้วย ดิฉันขอความร่วมมือว่าคดีไม่ยุ่งยาก หากมีคำสั่งฟ้องให้รีบฟ้องเพื่อไม่เป็นภาระแก่ประชาชน ในการต้องประกันตัว
สำหรับเหตุผลที่มีหนังสือ อส.0001/160 เรื่อง การปฏิบัติเกี่ยวกับสำนวนคดีอาญาของสำนักงานคดีพิเศษ ในเรื่องการควบคุม ตรวจสอบ กำกับดูแลการดำเนินคดีอาญาของสำนักงานคดีพิเศษ ให้ส่งสำเนาสารบบรับสำนวนคดีอาญาทุกประเภทต่ออัยการสูงสุด ผ่านรองอัยการสูงสุด ทุกวันทำการสิ้นเดือน และหากรองอัยการสูงสุดเห็นสมควรตั้งคณะทำงาน ให้เสนออัยการสูงสุดพิจารณาตั้งคณะทำงานนั้น ก่อนรับตำแหน่งอัยการสูงสุดได้รับทราบข่าว จากสื่อว่าคดีที่มีความสำคัญเป็นจำนวนมากอยู่ในความรับผิดชอบของสำนักงานคดีพิเศษ อย่างที่ทราบว่าระบบอิเล็กทรอนิกส์ของเรายังไม่ครอบคลุมไปทุกคดี อัยการสูงสุดในฐานะผู้บริหารสูงสุดขององค์กรอัยการก็อยากทราบว่าในแต่ละเดือนมีคดีอะไรเข้ามาบ้าง เป็นเรื่องการให้ความร่วมมือเพื่อประโยชน์กับทั้ง ดีเอสไอ ปปง. ที่เป็นผู้ส่งสำนวนคดี รวมถึง ฝ่ายผู้ต้องหา เพื่อให้ได้รับการพิจารณาในเชิงเนื้อหาของคดีที่เร็วและดียิ่งขึ้น หากพบว่าสำนวนนั้นมีความสำคัญประชาชนให้ความสนใจ คดีมีผลกระทบอย่างกว้างขวาง อัยการสูงสุด ก็สามารถทราบได้ และพิจารณาความเหมาะสมในการตั้งคณะทำงาน อำนาจการสั่งคดีก็ยังเป็นของสำนักงานคดีพิเศษอยู่ เช่นเดียวกับคดีอาญาทั่วไป หากพบเป็นคดีที่ประชาชนสนใจ ผู้บริหาร ก็จะตั้งคณะทำงานซึ่งก็คือจะมีการมอบหมายผู้ที่มีความเชี่ยวชาญในเรื่องนั้น เพื่อให้เข้าไปมีส่วนร่วมในการดูแลสำนวนคดีตั้งแต่เริ่มต้นเพื่อประโยชน์ในการบริหารงานคดีให้มีประสิทธิภาพ เกิดความเป็นธรรมแก่ทุกฝ่าย
งานคดีใดซึ่งอาจส่งผลกระทบกว้างขวางผู้บริหารก็จะเข้าไปมีส่วนตั้งแต่ต้น ไม่ใช่หมายถึงการเข้าไปก้าวก่าย ในระบบการเสนองานก็มีขั้นตอน ต้องผ่านรองอัยการสูงสุด อีกชั้นหนึ่ง อัยการสูงสุดเพียงแต่มองในภาพกว้างลงไปว่ามีส่วนไหนจะช่วยเหลือสนับสนุนการทำงานได้บ้างเพื่อให้ระบบงานยุติธรรมโดยสำนักงานอัยการสูงสุดได้รับความเชื่อถือจากทั้งภาครัฐและประชาชนเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาประเทศไทยอย่างมั่นคงและยั่งยืนสืบไป
ขอบคุณมติชนที่ให้โอกาสในการสื่อสารครั้งนี้
