| ที่มา | มติชนออนไลน์ |
|---|---|
| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
| เผยแพร่ |
บ่ายวันเสาร์ 27 กุมภาพันธ์ แดดร้อนจัด แต่ลมพัดเย็น (ไม่ใช่เย็นแม่น้ำ แต่เย็นลมเหนือจากไซบีเรีย)
ไปเดินลุยคนเดียวทั้งบ้านรีบ้านขวางอย่างรีๆ ขวางๆ ถึงรู้ทิศทาง คลองบางแก้ว แยกจากแม่น้ำเจ้าพระยาที่ อ. เมือง จ. อ่างทอง ไหลไปทางทิศตะวันออก รวมแม่น้ำลพบุรีที่ อ. มหาราช จ. พระนครศรีอยุธยา
เป็นเส้นทางคมนาคมสำคัญของเรือแพนาวา ล่องจากเมืองนครสวรรค์, ชัยนาท, สิงห์บุรี เข้าอยุธยา ไม่ไปตามแม่น้ำเจ้าพระยา เพราะคลื่นลมแรง แต่จะหลบเข้าคลองบางแก้ว กองทัพพม่าเข้าตีอยุธยาด้านเหนือก็ใช้เส้นทางคลองบางแก้ว
จากอยุธยาจะขึ้นเมืองนครสวรรค์ ก็ทวนไปตามคลองบางแก้ว แล้วออกแม่น้ำใหญ่ที่อ่างทอง มีพยานใน นิราศนครสวรรค์ (เชื่อกันว่า พระศรีมโหสถ แต่งเมื่อตามเสด็จพระนารายณ์ พ.ศ. 2201) กล่าวถึง บ้านขวาง (โคลงบท 34) และ บ้านรี (โคลงบท 35)
เป็นพยานว่าบ้านรี, บ้านขวาง เป็นชุมชนขนาดใหญ่มีก่อนสมัยพระนารายณ์ หรือก่อน พ.ศ. 2201 แล้วมีชื่อในคำร้องมโหรีเพลงถอยหลังเข้าคลอง ยุคอยุธยา พบในเอกสารครั้งกรุงเก่า ระบุชื่อ คลองบ้านขวาง กับคลองบ้านรี
ผมไม่เคยคิดว่าจะมีคลอง 2 ชื่อนี้จริงๆ เพราะเชื่อว่าเป็นจินตนาการของคนแต่งคำร้อง แต่แล้วมีจริงอยู่บนคลองสายหลักว่า คลองบางแก้ว มีชื่อมาแต่ยุคอยุธยา
ไหลผ่านบ้านขวาง เรียกคลองบ้านขวาง ไหลผ่านบ้านรี เรียกคลองบ้านรี (เป็นประเพณีเรียกชื่อแม่น้ำลำคลองสมัยก่อนๆ)
