คนขี่เสือ

สํานวน “ขี่หลังเสือ” ของไทยนั้น พม่าพูดว่า “จับหางเสือ” ดูจะทุลักทุเลกว่าไทยเป็นอันมาก เพราะวิธีลงจากหลังเสือยังพอมีอยู่ นั่นคือเมื่อผ่านกิ่งไม้ใหญ่ ก็รีบยืดตัวขึ้นไปโหนไว้ แล้วไต่หนีเสือขึ้นไปให้สูง นั่งสงบนิ่งบนยอดไม้เหมือนไม่เคยเกลือกกลั้วกับอะไรข้างล่างเลย แต่จับหางเสือนี่สิ จะปล่อยอย่างไร ได้แต่กระโดดหนีปากเสือวนไปรอบๆ เท่านั้น ไม่มีวันปล่อยหางเสือได้ จนกว่าจะแก่ตายกันไปข้างหนึ่ง

นายพลเน วิน ซึ่งกระโจนมาจับหางเสือใน ค.ศ.1962 จึงเคยพูดกับผู้สื่อข่าวฝรั่งหลังจากนั้นอีกหลายปีว่า แล้วจะให้เขาปล่อยหางเสือได้อย่างไร

แต่นั่นแหละครับ จะขึ้นขี่เสือหรือจะจับหางเสือ ก็ขึ้นอยู่กับระบบนิเวศที่ต่างกัน ระหว่างไทยและพม่า

ลุ่มน้ำอิรวดีส่วนที่เป็นแกนกลางของอำนาจรัฐพม่ามาแต่โบราณคือตอนกลาง ซึ่งเรียกกันว่าเป็น dry zone หรือเขตแห้งแล้ง ไม่ค่อยมีไม้ใหญ่ขึ้น ในขณะที่เขตแกนกลางของอำนาจรัฐไทยตั้งอยู่บนดินตะกอนเหนือสามเหลี่ยมปากแม่น้ำ นอกจากเป็นเขตรับฝนอย่างดีแล้ว ยังมีพื้นที่ชุ่มน้ำกระจายอยู่ทั่วไป มีไม้ใหญ่ขึ้นอยู่มาก ใครขี่เสือจึงลง (หรือขึ้น) จากหลังเสือได้ไม่ยาก คอยดูจังหวะจะโหนกิ่งไม้ใหญ่ให้ดีเท่านั้น เสือไทยจึงถูกขี่หลังอยู่บ่อยๆ ในเขตแห้งแล้งของพม่า คนได้แต่จับหางเสือ แล้วก็ไม่รู้จะปล่อยได้อย่างไร

อย่างไรก็ตาม ระบบนิเวศของไทยก็เปลี่ยนไป จากป่าหนาทึบกลายเป็นท้องนาแผ่ไปไกลสุดลูกหูลูกตา หาไม้ใหญ่ให้โหนขึ้นหนีเสือไม่ได้ ถึงมีอยู่บ้างกิ่งก็เปราะบางจนอาจหักลงได้เมื่อถูกโหน หักเมื่อไรก็ตกเข้าปากเสือพอดี

วิธีลงจากหลังเสือจึงเหลืออยู่วิธีเดียว คือต้องฆ่าเสือ แต่นั่นไม่ง่ายนะครับ ตำแหน่งที่อยู่บนหลังเสือไม่ช่วยให้สามารถจ้วงแทงเสือให้ถูกที่สำคัญได้ ความเจ็บปวดอาจทำให้เสือล้มตัวลงนอนดิ้นเพื่อสลัดคนให้หลุดจากหลัง แล้วหันมาขม้ำเสียให้หายแค้นก็ได้ และตราบที่ยังนั่งอยู่บนหลังเสือ ก็ยากที่จะฆ่าเสือให้ตายโดยพลันได้

คนที่นั่งบนหลังเสือ จึงต้องการสิ่งเดียวกับคนจับหางเสือ นั่นคือเวลา

เวลาจะช่วยทำให้สิ่งที่ทำบนหลังเสือกลายเป็นสถาบัน คือเป็นกรงเหล็ก จั่นเหล็ก กับเหล็ก ที่จะตรึงเสือให้ขยับไม่ได้ แล้วจึงลงจากหลังเสือหรือปล่อยหางเสืออย่างสง่างาม หลังจากนั้นจะขยายกรงหรือเปิดจั่นคลายกับอย่างไร แค่ไหนก็ค่อยทำไปอย่างสุขุมรอบคอบ ไม่ให้เสือย้อนกลับมาทำอันตรายได้

ความพยายามจะยืดเวลาในโรดแมป ด้วยการยุบ สปช.ก็ตาม หรือด้วยประชามติ (ปลอมๆ) ก็ตาม คือการหันไปพึ่งเวลาแทนการฆ่าเสือ

แม้เวลาเป็นของฟรีก็จริง แต่ใช่ว่าทุกคนจะเอาเท่าไรก็ได้ ยิ่งคนที่นั่งอยู่บนหลังเสือซึ่งต้องระมัดระวังมิให้ตกจากหลังเป็นอันขาด จะอยู่กันไปตลอดชาติอย่างนายพลเน วิน ย่อมเป็นไปไม่ได้ เสือย่อมพยายามสลัดให้หลุด หรือคอยหันมาแว้งเอาอยู่ตลอดเวลา จนในที่สุดก็สามารถขบกัดเอาจนได้ เช่น นายพลปิโนเชต์และอีกหลายนายพลในละตินอเมริกาและแอฟริกา ถูกเสือขบตายหรือปางตายมาแล้ว

มติของอียูเมื่อเร็วๆ นี้ที่ไม่ติดต่อและงดการเยือนจากผู้ขี่หลังเสือในเมืองไทย ก็เป็นอีกความพยายามหนึ่งของเสือที่จะสลัดคนขี่ให้หลุด ทั้งนี้ ยังไม่พูดถึงท่าทีขององค์กรด้านสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ รวมถึงของสหประชาชาติด้วย ที่พากันประกาศว่าการดำเนินคดีกับนักศึกษาที่ประท้วงในวันครบรอบปีของการรัฐประหาร ไม่ถูกต้องตามหลักสิทธิมนุษยชนสากล ซึ่งมีสนธิสัญญาระหว่างประเทศรองรับ และบางสนธิสัญญาไทยก็ร่วมเป็นภาคีด้วย

แต่ปัจจัยภายนอก ไม่ว่าจะเป็นพายุงวงช้างหรือกิ่งไม้ระเกะระกะที่ต้องปะทะหรือหลบหลีกเหล่านี้ ไม่ทำให้คนตกจากหลังเสือได้ อย่างมากก็เพียงแค่เวลาที่ได้เพิ่มมาใหม่นั้น ต้องมีขีดจำกัดที่พอรับได้ ไม่ใช่อย่าง indefinitely หรือไม่มีกำหนดเอาเสียเลย ปัจจัยภายในต่างหากที่สำคัญกว่า นั่นคือกรง, จั่น, กับ ที่สร้างขึ้นนั้น จะแข็งแรงขนาดเหล็ก หรือเป็นแค่ไม้ผุๆ ที่เสือพร้อมจะแหกออกได้ พูดโดยไม่ใช้ความเปรียบก็คือ มาตรการ, กระบวนการ, องค์กร, มติ ฯลฯ ที่ คสช.และคณะสร้างขึ้นในช่วงที่ยึดอำนาจอยู่นี้ และในช่วงเวลาที่ยืดออกไปข้างหน้า จะกลายเป็นสถาบันที่อยู่ได้ยั่งยืนในสังคมไทยหรือไม่

ยกตัวอย่างง่ายๆ ก็ได้นะครับ นิรโทษกรรมซึ่งให้ไว้แก่การรัฐประหารในรัฐธรรมนูญชั่วคราว และรัฐธรรมนูญถาวร จะมีผลได้ก็ต่อเมื่อรัฐธรรมนูญชั่วคราวและรัฐธรรมนูญถาวรยังเป็นกฎหมายที่ใช้บังคับได้อยู่ สักวันหนึ่งที่ประเทศไทยมีรัฐธรรมนูญใหม่ที่เลือกจะไม่สืบต่อจากรัฐธรรมนูญถาวรของ คสช. แต่เลือกจะสืบต่อจากรัฐธรรมนูญปี 50 การ

กระทำทั้งหมดของ คสช.หลัง 22 พ.ค.2557 ย่อมผิดกฎหมายทั้งหมด ยกเว้นแต่ต้องเขียนบทเฉพาะกาลให้การนิรโทษกรรมยังคงอยู่ แต่เมื่อลงจากหลังเสือแล้ว จะมีใครเขียนบทเฉพาะกาลในเรื่องนี้ ก็ไม่แน่หรอกนะนาย

นี่คือเสือหลุดจากกรง, จากจั่น, จากกับ และแว้งขบอย่างนองเลือดทีเดียว

ดังนั้น เวลาที่ได้มาเฉยๆ จึงไม่พอ จะต้องใช้เวลาที่ได้เพิ่มมานี้เพื่อสร้างกรง จั่นและกับให้แข็งแรง แต่ให้แข็งแรงในที่นี้ไม่ได้หมายถึงใช้อำนาจบังคับให้คนอื่นยอมรับ ตรงกันข้ามด้วยซ้ำ อำนาจที่เกิดจากการขี่หลังเสือย่อมหมดไปทันทีที่หลุดออกจากหลังเสือ จึงต้องเป็นการยอมรับด้วยความสมัครใจ

นึกถึงความเป็นปกติธรรมดาให้มาก การกระทำใดๆ ก็ตามที่ทำได้เพราะอำนาจพิเศษซึ่งไม่ได้มีในยามปกติธรรมดา ถึงได้รับเสียงเฮ ก็ไม่จิรังยั่งยืน เพราะคนอื่นถูกปิดปากจนโห่ไม่ได้ ยกตัวอย่างเช่น เที่ยวไล่ตัดต้นยางชาวบ้าน, รื้อบ้านช่องของเขา, หรือการทวงคืนผืนป่าด้วยมาตรการเด็ดขาดรุนแรง ทำไม่ได้ในยามปกติหรอกครับ เวลานี้มีคนไทยหลายล้านคนเข้าไปอยู่ในเขตซึ่งกฎหมายกำหนดว่าเป็นป่า หากทวงคืนผืนป่าด้วยวิธีอย่างนี้ได้จริง จะให้เขาไปอยู่ที่ไหน ความเดือดร้อนของคนเป็นล้านนั้นนำไปสู่การจลาจลวุ่นวายในสังคมได้อย่างหนัก ยิ่งต้องใช้มาตรการรุนแรงขึ้นไปอีก เพื่อปราบให้อยู่ ที่รัฐบาลจากการเลือกตั้งหลายต่อหลายชุดทำอะไรเรื่องนี้ไม่ได้มาก ก็เพราะรู้อยู่แล้วว่าใช้มาตรการเด็ดขาดไม่ได้ แต่ก็ยังไม่พบมาตรการอื่นที่แก้ปัญหาได้จริง

หากคนขี่เสือระดมความคิดที่จะแก้ปัญหานี้ในวิธีที่ทำได้ในยามปกติ จำเป็นต้องแก้กฎหมายก็แก้ จำเป็นต้องใช้มาตรการเด็ดขาดก็ใช้ โดยแยกแยะให้ชัดว่ากรณีใดควรใช้มาตรการอะไร สร้างแหล่งรายได้นอกภาคการเกษตรให้มากขึ้น ซึ่งทำให้การผลิตบนที่ดินเป็นเพียงอีกทางเลือกหนึ่งของการทำมาหากิน ฯลฯ ปัญหาจะถูกแก้ไปอย่างช้าๆ ตามกระบวนการความเปลี่ยนแปลง ผู้คนจำนวนมากก็อาจเห็นด้วยกับวิธีการแก้ปัญหาเรื่องบุกรุกป่าของ คสช. แม้ไม่ยอมรับ คสช.เลยก็ตาม นี่ก็เป็นความแข็งแกร่งของเครื่องดักสัตว์อย่างหนึ่งที่วางเอาไว้ เพราะจะยกเลิกอำนาจของ คสช.และสิ่งที่ คสช.ทำทั้งหมด ก็อดเสียดายสิ่งดีๆ บางอย่างที่ คสช.เริ่มต้นไว้ไม่ได้

หากมีสิ่งดีๆ ที่น่าจะเป็นไปได้ในยามปกติเกิดขึ้นอีกหลายต่อหลายเรื่อง คสช.ก็อาจลงจากหลังเสือได้ปลอดภัยขึ้น เพราะสังคมอยากรักษาสิ่งดีๆ ที่ คสช.ได้เริ่มต้นเอาไว้ การยุบ สปช.แล้วตั้งกรรมการขับเคลื่อนฯ ภายใต้การกำกับของ คสช.โดยตรง คงเป็นความหวังว่าคณะกรรมการชุดนี้จะช่วยคิดและวางแผนดำเนินการสิ่งดีๆ ที่รัฐอาจทำได้ในยามปกติธรรมดา

แต่ขอประทานโทษเถิด หนึ่งปีที่ผ่านมา ผมนึกไม่ออกว่า คสช.ได้ทำอะไรที่จะดำรงอยู่ได้สืบไปเป็นเวลานานๆ ในสังคมปกติ แม่น้ำห้าสายนั้นเป็นของชั่วคราวแน่ ไม่ได้ตั้งใจให้อยู่ถาวรมาแต่แรกแล้ว แม้กระนั้นยังไม่ทันหมดอายุของ คสช.เลย แม่น้ำบางสายก็ถูกยุบไปเสียแล้ว

ลอตเตอรี่ 80 บาท จะอยู่รอดไปชั่วสมัย คสช.หรือไม่ยังน่าสงสัย แต่แน่ใจได้ว่าสิ่งที่ คสช.ทำไว้นั้น ไม่มีทางยั่งยืนอย่างแน่นอน หลุดจากหลังเสือเมื่อไร ราคาลอตเตอรี่ก็จะเพิ่มเกือบทันที ผมไม่ทราบว่า คสช.ทราบหรือไม่ว่า ปัญหาของลอตเตอรี่นั้นไม่ได้อยู่ที่ราคา แต่อยู่ที่มันให้เลขรางวัลที่น่าเชื่อถือพอจะทำธุรกิจหวยเถื่อนต่างหาก

มีปัญหาของโรงไฟฟ้าขยะอีกหลายอย่างที่ชุมชนใกล้เคียงไม่อาจวางใจได้ ตราบเท่าที่ยังไม่แก้ความไม่ไว้วางใจของชาวบ้าน ถึงตั้งโรงไฟฟ้าขยะขึ้นด้วยอำนาจบังคับ โรงไฟฟ้าจะได้เดินเครื่องหรือ หากสถานการณ์กลับคืนสู่สภาพปกติ

ลองคิดไปเองเถิดครับ สิ่งที่ คสช.ริเริ่มไว้นั้น เป็นไปได้หรือไม่ในยามปกติ จะดำรงรักษาอำนาจบังคับนี้ไว้ชั่วกัลปาวสานได้หรือ

การยืดเวลาเพื่อรักษาอำนาจบังคับของ คสช.ไว้ อาจมาจากความหลงอำนาจหรืออะไรอื่นที่ว่าๆ กันก็ได้ ผมไม่ทราบ แต่ที่แน่ใจก็คือ ปราศจากกิ่งไม้ที่แข็งแกร่งพอให้โหนขึ้นจากหลังเสือ เพื่อไปหลบภัยบนยอดไม้สูงๆ พวกเขาไม่รู้จะว่าจะลงจากหลังเสืออย่างไร

นายพลเน วิน นั้นไม่ใช่โนเนมนะครับ เขาเป็นหนึ่งในกำลังสำคัญของอองซานที่สามารถนำพม่าไปสู่เอกราชได้หลังสงคราม เขานำกองทัพเข้ามาพิสูจน์ความสามารถให้เห็นเมื่อนายกรัฐมนตรีอูนุเปิดทางให้เขาเข้ามาควบคุมการบริหารชั่วคราว แม้เมื่อหวนกลับมายึดอำนาจในภายหลัง อย่างน้อยเน วินก็รักษาพม่าไว้ให้เป็นประเทศหนึ่งเดียวที่ไม่แตกแยก เขาอาจก่อให้เกิดสงครามกลางเมืองนิรันดร คือรบกันไม่เลิกจนถึงทุกวันนี้ แต่อย่างน้อยเขาไม่แพ้และชนะขาดหลายกลุ่ม

แม้กระนั้นเขาก็สารภาพว่า เขาไม่รู้จะปล่อยหางเสืออย่างไร

หลังจากเขียนบทความนี้จบ ผมฝันเห็นนายทหารท่านหนึ่งลอยมาบอกว่า “กูไม่รู้ว่าเสือของมึงคืออะไร แต่เสือที่กูหมายถึงคือทักษิณ ซึ่งกูหมายจะฆ่ามันเสียก่อนกูจะลงจากหลังเสือ”

ผมสะดุ้งตื่น แล้วรู้สึกเงิบอย่างหนัก เพราะผมไม่เคยนึกถึงทักษิณเลยเมื่อพูดถึงเสือ

เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่