| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
|---|
ร.1 หลังสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ และปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนแล้ว ให้อัญเชิญพระศรีสรรเพชญ์ (พร้อมด้วยพระโลกนาถ) จากอยุธยาลงไปกรุงเทพฯ
พระศรีสรรเพชญ์ชำรุดมาก มีพระราชดำริจะหล่อใหม่ แต่พระราชาคณะผู้ใหญ่ถวายพระพรว่าไม่สมควรนำรูปพระพุทธเจ้าเข้าหลอมในไฟอีก
จึงโปรดให้สร้างพระเจดีย์ขนาดใหญ่ขึ้น บรรจุพระศรีสรรเพชญ์ แล้วพระราชทานนามเจดีย์ว่าพระเจดีย์ศรีสรรเพชญ์ดาญาณ ขณะนี้มีผู้พบว่ายังเหลือพระเศียรอยู่ในพิพิธภัณฑ์
พระศรีสรรเพชญ์ เป็นพระพุทธรูปหล่อด้วยทองสำริด หุ้มทองคำ มากกว่า 500 ปีมาแล้ว ราวหลัง พ.ศ. 2042 ในแผ่นดินสมเด็จพระรามาธิบดี (ที่ 2) ประดิษฐานอยู่ในวิหารหลวงวัดพระศรีสรรเพชญ์ [พระศรีสรรเพชญ์ หมายถึงพระพุทธเจ้า แปลว่า ความเป็นผู้มีญาณหรือปัญญาที่รู้ทุกสิ่งทุกอย่าง หรือผู้รู้ทั่ว]
วัดพระศรีสรรเพชญ์ (ได้ชื่อตามพระพุทธรูปที่หล่อด้วยทองสำริด) เป็นวัดในวังหลวง อยุธยา ต้นแบบให้มีวัดพระแก้วในกรุงเทพฯ
เมื่อกองทัพจากรัฐอังวะ (ในพม่า) ตีอยุธยา พ.ศ. 2310 มีผู้เอาไฟเผาวิหารหลวงไหม้ถึงองค์พระศรีสรรเพชญ์ ทองคำลอกละลายไป เหลือแต่ซากทองสำริดซึ่งเป็นแกนข้างใน
[รายละเอียด มีในหนังสือโบราณสถานในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เล่ม 1 กรมศิลปากร พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2551 หน้า 243-244]
