www.facebook.com/buncha2509
[email protected]
มีคำถามเด็กๆ ข้อหนึ่งถามว่า “เมฆกับหมู เหมือนกันตรงไหน?
ให้เวลาคิด 10 วินาที ปิดหนังสือ (ห้ามแอบดูคำตอบ) …ติ๊ก…ต่อก…ติ๊ก…ต่อก…ติ๊ก…ต่อก…
หมดเวลาครับ! บางคนบอกว่า “เมฆกับหมู…อวบๆ…เหมือนกัน” ก็จริงสำหรับเมฆหลายก้อน บ้างก็ว่า “เมฆกับหมู…ขาวๆ อมชมพู…เหมือนกัน” ไอ้ตรงขาวนี่ใช่เลย แต่อมชมพูนี่ยังงงๆ อยู่ บ้างก็ว่า “เมฆกับหมู…โตเร็วเหมือนกัน” อันนี้จริงเป็นบางครั้ง เพราะเมฆก้อนย่อมๆ ที่อยู่ในสภาพแวดล้อมเหมาะสม อาจโตเอาๆ จนกลายเป็นเมฆฝนฟ้าคะนองขนาดมหึมาได้
กลับมาที่คำถามตั้งต้น อีกคำตอบหนึ่งก็คือ “เมฆกับหมู…มี 3 ชั้น…เหมือนกัน!” (อิอิ)
คำตอบกวนๆ นี่อาจจะทำให้หลายคนรำลึกความหลังครั้งยังเรียนเรื่องเมฆตอนเด็กๆ ว่า จริงแฮะ ครูสอนว่ามี “เมฆชั้นต่ำ” “เมฆชั้นกลาง” แล้วก็ “เมฆชั้นสูง” ส่วนจะสูงต่ำแค่ไหน แตกต่างกันยังไง ลืมไปหมดแล้ว (จริงมั้ยครับ)
แผนภาพเมฆ 10 สกุล และเมฆก้อน 3 ระดับที่เราสนใจในบทความนี้
อย่ากระนั้นเลย ลองมารู้จักเทคนิคง่ายๆ ที่ใช้บอกว่าเมฆอยู่ระดับไหนกันดีกว่า เทคนิคต่อไปนี้ใช้ระบุระดับความสูงของเมฆก้อน (ย้ำเมฆก้อน) โดยไม่ต้องใช้เครื่องมืออุปกรณ์ใดๆ เพียงแค่ใช้มือและแขนของคุณเอง บวกกับความรู้เล็กน้อยเท่านั้น (ห้าม “ยืมมือ” คนอื่นมาใช้นะครับ)
การใช้เทคนิคนี้มีแง่มุมพื้นฐาน 2 เรื่องที่ต้องเข้าใจก่อน ได้แก่ ขนาดปรากฏของเมฆก้อน และ แนวคิดเรื่องเมฆก้อนย่อย
ขนาดปรากฏของเมฆก้อน : ลองคิดถึงเมฆก้อนเดี่ยวๆ ขนาดพอประมาณ ถ้าเมฆก้อนนี้อยู่ใกล้พื้น เราแหงนหน้าดู จะเห็นว่ามันมีขนาดใหญ่ แต่ถ้ามันอยู่สูงขึ้นไป เราก็จะเห็นมันมีขนาดเล็กลง ยิ่งสูงมาก ยิ่งเล็กมาก
ลองดูตัวเลขชัดๆ สมมุติว่ามีเมฆก้อนขนาด 300 เมตร ลอยอยู่เหนือศีรษะเรา ถ้าเมฆก้อนนี้อยู่สูงจากพื้นไม่ถึง 2 กิโลเมตร (ระดับต่ำ) เราจะเห็นมันใหญ่กว่า 4.3 องศา แต่ถ้าอยู่สูงเกิน 8 กิโลเมตร (ระดับสูง) เราจะเห็นมันเล็กกว่า 1.1 องศา
แนวคิดเรื่องเมฆก้อนย่อย : ในทางปฏิบัติ เมฆก้อนอาจอยู่ติดกันเป็นปื้น แต่ให้มองว่าเมฆที่เป็นปื้นนี้ประกอบด้วยเมฆก้อนย่อยมากมายมาเรียงต่อกัน เมฆก้อนย่อยๆ นี้ฝรั่งเรียกว่า cloudlet มาจากคำว่า cloud คือ เมฆ + let หมายถึง มีขนาดเล็ก สิ่งที่เราสนใจคือ เมฆก้อนย่อยที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในบรรดาเมฆก้อนย่อยทั้งหลาย
ในกรณีที่เมฆมีรูปร่างเป็นลอนคลื่น ให้ระบุขนาดของเมฆก้อนย่อยด้วยความกว้างของแถบลอนคลื่นนั้น
เมฆก้อนย่อย (cloudlet) ในเมฆที่อยู่ติดกันเป็นปื้น
เมื่อเข้าใจแง่มุมพื้นฐานแล้ว ต่อไปนี้คือเทคนิคการใช้งานเมื่อคุณพบเมฆก้อนบนฟ้า
☐ มองหาเมฆก้อนย่อยที่มีขนาดใหญ่สุด ในบรรดาเมฆก้อนย่อยในปื้นนั้น เพื่อใช้เป็นตัวแทนในการวัด
☐ เหยียดแขนสุด ทาบนิ้วลงบนเมฆก้อนย่อยที่หมายตาไว้
⦁ เมฆก้อนชั้นต่ำ หรือ สเตรโตคิวมูลัส (Stratocumulus) : เมฆก้อนย่อยจะมีขนาดปรากฏใหญ่กว่านิ้วชี้- นิ้วกลาง-นิ้วนาง ที่เรียงชิดติดกัน (ภาพล่างสุด)
⦁ เมฆก้อนชั้นกลาง หรือ แอลโตคิวมูลัส (Altocumulus) : เมฆก้อนย่อยจะมีขนาดปรากฏเล็กกว่านิ้วชี้- นิ้วกลาง-นิ้วนาง ที่เรียงชิดติดกัน แต่ยังใหญ่กว่านิ้วชี้ (ภาพตรงกลาง)
⦁ เมฆก้อนชั้นสูง หรือ ซีร์โรคิวมูลัส (Cirrocumulus) : เมฆก้อนย่อยจะมีขนาดปรากฏเล็กกว่านิ้วชี้ (ภาพบนสุด)
สรุปคือ ถ้าเมฆก้อนอยู่ต่ำ แม้ใช้ 3 นิ้วเรียงกัน (นิ้วชี้-นิ้วกลาง-นิ้วนาง) ก็ยังปิดเมฆก้อนย่อยที่ใหญ่ที่สุดไม่มิด แต่ถ้าเมฆก้อนอยู่สูง เพียงแค่นิ้วชี้นิ้วเดียวก็ปิดเมฆก้อนย่อยที่ใหญ่ที่สุดได้หมดแล้ว
การระบุระดับความสูง
ของเมฆก้อนระดับต่างๆ ด้วยมือ
ภาพโดย บัญชา ธนบุญสมบัติ
เบื้องหลังเทคนิคนี้คือ เมื่อเหยียดแขนสุด นิ้วชี้-นิ้วกลาง-นิ้วนางที่อยู่ติดกันจะกว้างราว 5 องศา ส่วนนิ้วชี้กว้างราว 1 องศา (ซึ่งใกล้เคียงกับค่า 4.3 องศา สำหรับเมฆก้อนชั้นต่ำ และ 1.1 องศา สำหรับเมฆก้อนชั้นสูง) น่ารู้ด้วยว่าเทคนิคนี้ใช้ได้สำหรับเมฆที่อยู่สูงจากขอบฟ้าพอประมาณ (เป๊ะๆ คือ มากกว่า 30 องศาขึ้นไป)
กรณีที่วัดความสูงของเมฆก้อนโดยใช้นิ้วมือ 3 นิ้ว มีท่าทางคล้ายกับท่าชู 3 นิ้วที่เป็นสัญลักษณ์ในหนังเรื่อง The Hunger Games เพียงแต่สายตาต้องมองไปที่ปลายนิ้วซึ่งทาบอยู่บนเมฆแทน
ท่าชู 3 นิ้ว
ในหนังเรื่อง The Hunger Games
คราวหน้าเจอเมฆก้อนก็ลองยื่นมือใช้นิ้วจิ้มเมฆเล่นเพื่อวัดความสูงของเมฆ แต่มีข้อควรระวังว่า อย่าไปยืนชูนิ้วอยู่คนเดียวข้างถนน หรืออยู่ท่ามกลางคนที่ไม่เข้าใจเรา…ไม่งั้นอาจถูกเข้าใจผิดได้ง่ายๆ เชียวนา!
ขุมทรัพย์ทางปัญญา
ขอแนะนำ แผนภาพเมฆ (ภาษาไทย) จัดทำโดย National Geographic Thailand ที่ http://www.ngthai.com/environment/2949/the-type-of-clouds/
(มีไฟล์ภาพความละเอียดสูงให้ดาวน์โหลด)
