จากปมปัญหาไซต์ก่อสร้างคานทางด่วนพระราม 2 และตึกสำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) พังถล่มลงมา ล่าสุดวันที่ 8 เมษายน 2568 คณะรัฐมนตรี (ครม.) ได้อนุมัติร่างกฎกระทรวงกำหนดหลักเกณฑ์เกี่ยวกับผู้ที่มีสิทธิขอขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการ (ฉบับที่…) พ.ศ. … ตามที่กระทรวงการคลังเสนอ หลังดำเนินการรับฟังความคิดเห็นเกี่ยวกับร่างกฎกระทรวงดังกล่าวแล้ว
สาระสำคัญเป็นการแก้ไขเพิ่มเติมกฎกระทรวงกำหนดหลักเกณฑ์เกี่ยวกับผู้ที่มีสิทธิขอขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการ พ.ศ.2560 เพื่อกำหนดให้มีการตรวจติดตามคุณสมบัติและลักษณะต้องห้ามของผู้ประกอบการที่ขึ้นทะเบียนแล้วและตรวจติดตามความพร้อมของผู้ประกอบการในการรับงานกับหน่วยงานของรัฐให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น
เพื่อแก้ไขข้อขัดข้องและกำหนดมาตรการการควบคุมการปฏิบัติงานของผู้ประกอบการงานก่อสร้างที่ไม่มีคุณภาพตามข้อเท็จจริงในปัจจุบัน ให้การปฏิบัติตาม พ.ร.บ.การจัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ.2560 เป็นไปด้วยความถูกต้อง มีแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจนเหมาะสมกับระยะเวลาการตรวจติดตาม
และเพื่อปรับอัตราค่าธรรมเนียมขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการและกำหนดอัตราค่าธรรมเนียมตรวจติดตามให้สอดคล้องค่าใช้จ่ายดำเนินการ ยังเป็นการดำเนินการตามมติ ครม.วันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2568 ซึ่งกระทรวงการคลังได้ยกร่างกฎกระทรวงดังกล่าวขึ้น มีสาระสำคัญ 4 ประเด็น
1.การตรวจติดตามคุณสมบัติและลักษณะต้องห้ามของผู้ประกอบการที่ขึ้นทะเบียนแล้ว โดยการแก้ไขให้กรมบัญชีกลางตรวจติดตามผู้ประกอบการที่ขึ้นทะเบียนแล้วว่ายังเป็นผู้มีคุณสมบัติและไม่มีลักษณะต้องห้าม ให้มีการตรวจติดตามทุก 3 ปี จากเดิม 2 ปี
2.กำหนดหลักเกณฑ์และเงื่อนไขการเพิกถอนรายชื่อออกจากทะเบียนผู้ประกอบการเพิ่มเติมและแก้ไขหลักเกณฑ์เกี่ยวกับระยะเวลาการยื่นขอขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการใหม่ โดยกำหนดเพิ่มเติมให้เพิกถอนรายชื่อออกจากทะเบียนผู้ประกอบการในกรณีผู้ประกอบการที่ถูกปรับลดระดับชั้น 3 ครั้ง ติดต่อกันภายใน 2 ปี
เนื่องจากการปฏิบัติงานไม่เป็นไปตามมาตรฐานของหลักวิชาช่างในงานก่อสร้างหรือประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงจนเป็นเหตุให้ผู้อื่นถึงแก่ความตาย ให้ผู้ประกอบการสามารถยื่นขอขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการใหม่ได้ เมื่อพ้นระยะเวลา 2 ปี นับแต่วันที่ถูกเพิกถอนรายชื่อออกจากทะเบียน
และแก้ไขเพิ่มเติมให้กรณีเป็นผู้มีลักษณะต้องห้ามเกี่ยวกับคุณสมบัติที่เป็นเกณฑ์ความต้องการขั้นต่ำ เช่น ฐานะการเงิน ผลงานหรือประสบการณ์ที่ผ่านมา บุคลากร หรือเครื่องมือเครื่องจักร สามารถยื่นขอขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการใหม่ได้ตลอดเวลา เมื่อมีคุณสมบัติตามหลักเกณฑ์ที่กำหนด เดิมสามารถยื่นขอขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการใหม่ได้เมื่อพ้นระยะเวลา 2 ปี นับแต่วันที่ถูกเพิกถอนรายชื่อออกจากทะเบียน
รวมทั้งกรณีผู้ประกอบการที่ยื่นเอกสารหรือหลักฐาน เพื่อขอขึ้นทะเบียนหรือการเลื่อนชั้นผู้ประกอบการเท็จ หรือกระทำการทุจริตอื่นใด เพื่อให้มีสิทธิได้รับการขึ้นทะเบียนหรือการเลื่อนชั้นผู้ประกอบการ กำหนดให้สามารถยื่นขอขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการใหม่ได้ เมื่อพ้นระยะเวลา 10 ปี นับแต่วันที่ถูกเพิกถอนรายชื่อออกจากทะเบียน เดิมถูกเพิกถอนรายชื่อออกจากทะเบียน ทำให้ผู้ประกอบการไม่สามารถมายื่นคำขอขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการได้อีกเลย ทั้งนี้ เพื่อเปิดโอกาสให้กับผู้ประกอบการสามารถยื่นขอขึ้นทะเบียนได้เมื่อครบกำหนดเวลา
3.ปรับอัตราค่าธรรมเนียมการขอขึ้นทะเบียนผู้ประกอบการและกำหนดอัตราค่าธรรมเนียมในการตรวจติดตาม โดยแก้ไขเพิ่มเติมและกำหนดบัญชีอัตราค่าธรรมเนียมท้ายกฎกระทรวง ได้แก่ การขอขึ้นทะเบียนปรับค่าธรรมเนียมเริ่มต้นที่ชั้น 6 อัตรา 3,000 บาท ส่วนชั้นอื่นปรับเพิ่มขึ้นแบบขั้นบันไดขั้นละ 1,000 บาท สูงสุดชั้นพิเศษ 9,000 บาท เดิมชั้น 6 อัตรา 500 บาท ชั้นพิเศษ 5,000 บาท
ค่าธรรมเนียมตรวจติดตามผู้ประกอบการ เริ่มต้นที่ชั้น 6 อัตรา 3,000 บาท ชั้นอื่นปรับขึ้นแบบขั้นบันไดชั้นละ1,000 บาท ค่าธรรมเนียมตรวจเครื่องมือ เครื่องจักรและอุปกรณ์ก่อสร้าง อำเภอละ 5,000 บาท ค่าธรรมเนียมการยื่นคำขอขึ้นทะเบียนและตรวจติดตามผู้ประกอบการพัสดุอื่น 5,000 บาท
4.กำหนดให้มีการปรับลดระดับชั้นของผู้ประกอบการ กรณีเกิดความเสียหายจากการปฏิบัติงาน จากเดิมไม่กำหนดไว้ ซึ่งการปรับลดระดับชั้นของผู้ประกอบการงานก่อสร้างมี 2 กรณี 1.กรณีผู้ประกอบการปฏิบัติงานไม่เป็นไปตามหลักวิชาช่างในงานก่อสร้างหรือประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง หากมีผู้ถึงแก่ความตายจะปรับลดระดับชั้นลงมา 1 ชั้น เป็นเวลา 12 เดือน หากมีผู้บาดเจ็บสาหัส จะปรับลดระดับชั้นลงมา 1 ชั้น เป็นเวลา 6 เดือน หากมีการปรับลดระดับชั้น 3 ครั้งติดต่อกันใน 2 ปี จะถูกเพิกถอนใบทะเบียน 2.กรณีผู้ประกอบการทำงานล่าช้า จะปรับลดระดับชั้นลงมา 1 ชั้น เป็นเวลา 3 เดือน หากจะกลับคืนสู่ชั้นทะเบียนเดิม ต้องมีผลการเพิกถอนและต้องมีผลงานสะสมในรอบเดือนถัดไปผ่านเกณฑ์ตามที่กำหนด
ลิซ่า งามตระกูลพานิช นายกสมาคมอุตสาหกรรมก่อสร้างไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ สะท้อนว่ากฎกระทรวงฉบับนี้ออกเกณฑ์ทั้งลดระดับชั้นและแบล๊กลิสต์ผู้รับเหมากรณีที่ทำงานไม่เป็นไปตามหลักวิชาช่าง หรือประมาทเลินเล่อ จนมีผู้บาดเจ็บและถึงความตาย โดยมีทั้งลดชั้น หนักสุดจะแบล๊กลิสต์ 2 ปี ยังมีกำหนดด้วยว่าผู้ประกอบการทำงานล่าช้าจะปรับลดระดับชั้นลงมา 1 ชั้น เป็นเวลา 3 เดือน ซึ่งเกณฑ์เหล่านี้กว้างมาก สิ่งที่จะตามมาใครเป็นผู้พิจารณาว่าอุบัติเหตุเกิดจากประมาทเลินเล่อหรือทำงานไม่เป็นไปตามหลักวิชาช่างจริงๆ หรือแม้แต่การทำงานล่าช้าแล้วลดชั้น 3 เดือนก็ไม่ได้มีรายละเอียดหรือหลักเกณฑ์พิจารณาว่าอันไหนเป็นความผิดของผู้รับเหมาและเป็นความผิดของผู้ว่าจ้าง
อย่างกรณีประมาทเลินเล่อแบบง่ายๆ เช่น บริษัทมีมาตรการคนงานทุกคนต้องใส่เซฟตี้เวลาขึ้นที่สูง พอพ้นสายตาผู้คุมงาน ถอดเข็มขัดเซฟตี้และตกลงมา ถือว่าเป็นความผิดของบริษัทหรือไม่ หรือการทำงานที่ได้รับการอนุมัติจากผู้ควบคุมงาน ทุกฝ่ายช่วยกันตรวจสอบ แต่ยังเกิดอุบัติเหตุ ผู้ประกอบการเป็นคนรับผิดคนเดียวเลยหรือไม่ บางเรื่องอาจเป็นเรื่องที่ทำอย่างเต็มที่แล้วเกิดเหตุสุดวิสัยขึ้น จะต้องพิจารณาอย่างไร
ส่วนการลดชั้นเมื่อทำงานล่าช้า ยิ่งมีความไม่ชัดเจน เข้าใจว่ากรมบัญชีกลางมีความตั้งใจดีต้องการที่จะให้ผู้ประกอบการเร่งงาน แต่ปัจจัยของความล่าช้าในงานก่อสร้างมีสาเหตุเยอะมาก กว่าจะพิสูจน์ได้ว่าไม่ใช่ความผิดของผู้ประกอบการ ความเสียหายอาจเกิดขึ้นแล้ว หลายครั้งความล่าช้าของงานเกิดจากการบริหารสัญญาและสัญญาที่ไม่เป็นธรรม เช่น การขออนุมัติต่างๆ การแก้ไขแบบ หรือแก้สัญญาต่างๆ ระเบียบกรมบัญชีกลางไม่ได้ระบุว่าผู้ว่าจ้างต้องดำเนินการให้เสร็จภายในกี่วัน
“การออกหลักเกณฑ์กว้างๆ โดยไม่มีรายละเอียดในการพิจารณา อาจทำให้ต้องมีการใช้ดุลพินิจและเป็นสาเหตุให้เกิดการคอร์รัปชั่นได้ด้วยเช่นกัน กลายเป็นการออกหลักเกณฑ์ที่ให้คุณให้โทษได้ ควรมีรายละเอียดที่ชัดเจนประกอบ การตัดสินให้โทษจากกฎกระทรวงที่ออกมา อาจจะเป็นการทำให้ผู้รับเหมาเจ๊งได้” ลิซ่ากล่าว
พร้อมยกกรณีศึกษาในต่างประเทศว่าจะใช้วิธีให้คะแนน โดยมีการกำหนดชัดเจนว่าความผิดพลาดประเภทไหนบ้างถูกหักคะแนนเท่าไหร่ และโดนหักกี่คะแนนถึงจะถูกลดชั้น ถ้าหากเรามองในภาพกว้างว่าควรจะต้องมีการส่งเสริมอุตสาหกรรมก่อสร้างให้เกิดการพัฒนาบ้าง นอกจากการออกระเบียบที่ลงโทษอย่างเดียว ควรพิจารณาทำไว้ whitelist ด้วยเช่นกัน
