ควันหลง ‘ลอยกระทง’ ปี 62 ‘อาชีวะ’ ผุดไอเดีย ‘กระทงรักษ์โลก’
ควันหลงงานลอยกระทง ปี 2562 สำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา (สอศ.) ได้สนับสนุนให้นักเรียนนักศึกษาอาชีวะนำความรู้วิชาชีพที่มาจากการเรียนการสอน ช่วยกันออกแบบประดิษฐ์ คิดค้น และสร้างสรรค์กระทงรักษ์โลกที่ทำจากวัสดุธรรมชาติและวัสดุเหลือใช้ เช่น กระทงทำจากเส้นด้ายที่เป็นฝ้าย ของวิทยาลัยอาชีวศึกษานครราชสีมา กระทงน้ำแข็งของวิทยาลัยสารพัดช่างระยอง กระทงรักษ์โลกที่ทำจากหยวกกล้วย และกระทงออนไลน์ของวิทยาลัยบริหารธุรกิจและการท่องเที่ยวกรุงเทพ ทั้งนี้เพื่อเป็นการอนุรักษ์และสืบสานประเพณีลอยกระทง
นางสาวพรนภา คิดการ นักศึกษาระดับชั้น ปวส. 1 สาขาวิชาคหกรรมศาสตร์ วิทยาลัยอาชีวศึกษานครราชสีมา เล่าถึงแรงบันดาลใจในการประดิษฐ์กระทงลอยด้วยเส้นด้ายที่ทำจากฝ้ายว่า ฝ้ายถือเป็นหนึ่งในพืชเศรษฐกิจสำคัญของไทย ปลูกกันมากทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยในจังหวัดนครราชสีมา ชาวบ้านเก็บผลฝ้ายแก่จัดที่แตกเป็นปุยขาวไปปั่นเป็นเส้นใยและเส้นด้าย แล้วนำมาทอเป็นผืนผ้า จากนั้นจึงนำไปตัดเย็บเป็นเสื้อผ้าและผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ต่างๆ
เมื่อมีเส้นด้ายที่เหลือจากการใช้งานและด้วยคุณสมบัติของเส้นใยฝ้ายที่มีเนื้อค่อนข้างเหนียว และทนความร้อนได้ดี จึงได้นำเส้นด้ายที่เหลือใช้นี้ไปปรึกษาคุณครูจาตุรงค์ เอี่ยมสะอาด เพื่อช่วยกันประดิษฐ์คิดค้นเป็นกระทงลอยด้วยเส้นด้ายฝ้าย โดยใช้ต้นโสนซึ่งเป็นพืชที่เติบโตขึ้นเองตามธรรมชาติในพื้นที่ที่มีน้ำขังโดยเฉพาะบริเวณทุ่งนา และจากการทดสอบพบว่าต้นโสนมีคุณสมบัติพิเศษคือ มีน้ำหนักเบาและสามารถลอยน้ำได้ จึงได้นำมาทำเป็นฐานกระทง โดยตัดต้นโสนออกเป็นท่อนแล้วนำมาเรียงต่อกันให้เป็นฐานกระทงได้ขนาดตามที่ต้องการ จากนั้นนำเส้นใยฝ้ายเหลือใช้มาประดิษฐ์เป็นกลีบดอกบัว แล้วประดับตกแต่งเป็นกระทงลอยด้วยเส้นด้ายฝ้าย
ด้านวิทยาลัยบริหารธุรกิจและการท่องเที่ยวกรุงเทพ คุณครูสาโรจน์ อนีฆาศรีนนท์ แผนกวิชาการโรงแรม ได้นำนักศึกษาระดับ ปวส. 1 และ 2 สาขาการโรงแรม จำนวน 3 คน คือ นายกิตติชัย หวังแนบกลาง นางสาวศุภิสรา อินทร์จันทร์ นางสาวมัณฑนา เขตตะเคียน ออกสำรวจต้นไม้ในวิทยาลัย เพื่อจะนำมาประดิษฐ์กระทง ซึ่งพบว่ามีต้นกล้วยขึ้นอยู่เป็นจำนวนมาก และมีหลายต้นที่ออกเครือไปแล้ว จึงได้ช่วยกันนำต้นกล้วยมาประดิษฐ์เป็นกระทง ใช้ชื่อว่า “กระทงเรือบุษบกกัทลี” เป็นการใช้ศิลปะการฉลุลายบนหยวกกล้วย หรือการแทงหยวกกล้วยนั่นเอง
เริ่มจากการลอกกาบกล้วยออกไปประมาณ 3 ชั้น เพื่อนำส่วนที่เรียบด้านในมาใช้ แล้วแบ่งหยวกกล้วยออกเป็นส่วนๆ เพื่อให้ทำกระทงได้ 4 ชิ้น แบ่งแต่ละส่วนของกาบกล้วยเพื่อทำเป็นแพลอยน้ำ จากนั้นฉลุกาบกล้วยเป็นลายไทยทำเป็นกาบเรือ และฉลุส่วนที่หนาที่สุดของกาบกล้วยเพื่อทำเป็นบุษบกตรงกลาง สำหรับใส่ดอกไม้และหมากพลู ตกแต่งด้วยใบหนวดปลาหมึกและดอกรัก ซึ่งเป็นต้นไม้ที่มีอยู่ในวิทยาลัย สร้างความสมดุลของกระทงเรือทั้งหัวและท้ายโดยใช้ก้านใบตองพันด้วยเชือกกล้วยทำเป็นกระโดง เพิ่มความเก๋ไก๋ให้กับกระทง
การประกอบกาบกล้วยเป็นกระทงเรือใช้เข็มกลัดและเชือกกล้วยเป็นหลัก เสร็จแล้วนำน้ำมะนาวมาทาให้ทั่วเพื่อไม่ให้หยวกกล้วยดำและกันยางกล้วยติดมือ นอกจากนี้ยังเป็นการเพิ่มทักษะอาชีพและสร้างรายได้ให้กับนักศึกษาด้วย นอกจากนี้ นักศึกษาระดับ ปวส.2
สาขาคอมพิวเตอร์ธุรกิจ วิทยาลัยบริหารธุรกิจและการท่องเที่ยวกรุงเทพ จำนวน 2 คน คือ นายนิติภูมิ และ นายเนติพงษ์ พาภักดี ซึ่งเป็นพี่น้องฝาแฝดได้ทำโปรแกรมลอยกระทงออนไลน์ เพราะต้องการให้วันลอยกระทงเป็นวันที่ทุกคนในครอบครัวได้ลอยกระทงพร้อมกัน โดยพัฒนาเป็นโปรแกรมที่ใช้กับโทรศัพท์มือถือ และนำไปเชื่อมต่อกับจอทีวี โดยสร้างธีมเป็นการลอยกระทงตามวันเกิด ใช้สีวันเกิดเป็นสัญลักษณ์ จากนั้นพิมพ์ชื่อตนเอง พร้อมพิมพ์คำอธิษฐานลงไปด้วย กระทงก็จะไปปรากฏบนจอทีวีลอยตาม ๆ กันมาทั้งครอบครัว ซึ่งทุกคนในครอบครัวก็จะได้มองและส่งกระทงจนลับสายตา นอกจากจะเป็นการประหยัดแล้ว ยังทำให้คนในครอบครัวมาทำกิจกรรมตามประเพณีร่วมกัน โดยนักศึกษาฝาแฝดบอกว่าตอนนี้กำลังพัฒนาให้จำนวนกระทงไปปรากฏบนจอได้ครั้งละ 30 ใบ
วิทยาลัยสารพัดช่างจัดสอนหลักสูตรพิเศษ สำหรับการทำกระทงแบบประหยัดและรักษ์โลก โดยวิทยาลัยสารพัดช่างระยองจัดทำหลักสูตรวิชาชีพระยะสั้น รายวิชาศิลปะการทำกระทงจากน้ำแข็งหรือ “กระทงแหล่งชีวิต เป็นมิตรสิ่งแวดล้อม” ซึ่ง นายกิตติพงษ์ อุตตมะเวทิน ผู้อำนวยการวิทยาลัยสารพัดช่างระยองได้เพิ่มเติมข้อมูลว่า การลอยกระทงแต่ละปีจะมีปริมาณขยะในแม่น้ำลำคลองเป็นจำนวนมาก ทำให้เน่าเสียอีกทั้งยังเป็นภาระงานสำหรับหน่วยงานรักษาความสะอาด วิทยาลัยสารพัดช่างระยองจึงได้จัดทำหลักสูตรระยะสั้น ศิลปะการทำกระทงจากน้ำแข็งเพื่อช่วยรณรงค์ให้ประชาชนมาใส่ใจช่วยกันรักษาสิ่งแวดล้อม ลดปริมาณขยะในแม่น้ำลำคลองและยังสามารถสืบสานประเพณีให้คงอยู่ต่อไป
สำหรับขั้นตอนการทำก็ไม่ยาก เริ่มแรกเตรียมอุปกรณ์สำหรับทำกระทง เป็นขันอาบน้ำหรือแม่พิมพ์ที่มีลักษณะหรือรูปทรงที่สามารถลอยน้ำได้ จากนั้นจัดเตรียมดอกไม้สำหรับใช้ตกแต่งกระทงตามความต้องการ เช่น ดอกดาวเรือง ดอกกล้วยไม้ ดอกมะลิ หรือดอกไม้สีสดใสต่างๆ แล้วจัดดอกไม้ใส่ลงในแม่พิมพ์กระทงน้ำแข็ง เติมน้ำลงแม่พิมพ์กระทงน้ำแข็ง นำไปแช่ในตู้ทำความเย็น แล้วทำพิมพ์กลีบกระทงโดยการจัดตกแต่งด้วยดอกไม้ เติมน้ำลงในแม่พิมพ์และนำไปแช่ตู้ทำความเย็น เมื่อฐานพิมพ์กล่องกระทงแข็งได้ที่แล้วให้นำมาประกอบเข้ากับกลีบกระทง โดยใช้เกลือเป็นตัวประสานให้แม่พิมพ์กระทงประกบติดกัน เมื่อประสานส่วนประกอบของกระทงน้ำแข็งเสร็จแล้วให้นำไปแช่ในตู้ทำความเย็นอีกครั้งเพื่อรักษาอุณหภูมิให้กระทงน้ำแข็งคงรูปอยู่ได้จนถึงเวลาลอยกระทง
ใครสนใจก็ลองนำไปใช้ในปีหน้าได้
