ลลิตา เปิดเบื้องหลัง กว่าจะได้คืน 2 ทับหลัง จากสหรัฐ ชี้ขั้นตอนไม่ง่าย
เมื่อวันที่ 27 มีนาคม ลลิตา หาญวงษ์ อาจารย์ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้เปิดเผยผ่านเฟซบุ๊ก เรื่องทับหลัง 2 ชิ้น ที่อยู่ที่พิพิธภัณฑ์ที่ซานฟรานซิสโกนั้น ใกล้เดินทางกลับไทยแล้ว โดยได้โพสต์ข่าวจาก เว็บไซต์ ลอสแองเจลิส ไทม์ พร้อมระบุว่า
“ทับหลัง 2 ชิ้นจากพิพิธภัณฑ์ที่ซานฟรานฯ ใกล้ถึงไทยแล้ว
ตน อ.ทนงศักดิ์ หาญวงษ์ และ อ.ดำรง ลีลานุรักษ์ อดีตรองอธิการแม่โจ้ ที่สนใจเรื่องการทวงคืนโบราณวัตถุ ได้ให้ข้อมูลกับนักข่าว LA Times เพื่อเขียนบทความชิ้นนี้ เป็นการเตรียมเขียนบทความที่ใช้เวลานานเป็นเดือน เพราะเธอช่างเป็นคนละเอียด และจะอีเมลล์มาถามดีเทลเล็กๆ น้อยๆ บ่อยครั้ง
ย้อนกลับไปเมื่อหลายปีก่อน อ.ทนงศักดิ์ ในฐานะคนที่ชื่นชอบศิลปะเขมร และคนที่ทำงานด้านบูรณะปราสาทเขมรมาทั้งชีวิต raise ประเด็นของเทวรูปกรุประโคนชัย ที่เคยพบที่ปราสาทเขาปลายบัด จ.บุรีรัมย์ เทวรูปกลุ่มนี้สร้างเนื่องในศาสนาพุทธแบบมหายาน เป็นรูปพระโพธิสัตว์ หลายองค์มีขนาดใหญ่กว่าคน เทวรูปเกือบทั้งหมดถูกลักลอบขุด (โดยชาวบ้านแถวนั้น ผ่านนายทุนและนักสะสมโบราณวัตถุบางคน) และนำออกจากประเทศไทยในยุค 70s ปัจจุบันเราจะพบเทวรูปกลุ่มนี้ตามพิพิธภัณฑ์ในสหรัฐอเมริกา องค์สวยสุดอยู่ที่ The Met ที่นิวยอร์ค และยังมีอีกมากทั้งที่ San Francisco Asian Art Museum, Norton Simon Museum ที่เมือง Pasadena รัฐแคลิฟอร์เนีย ฯลฯ
เรื่องทั้งหมดถูกส่งต่อให้กรมศิลปากร และในที่สุดรัฐบาลแต่งตั้งคณะทำงานเพื่อทวงคืนโบราณวัตถุ และทางเราได้รับการติดต่อจาก Homeland Security ของสหรัฐโดยตรง เพื่อสืบสวนข้อเท็จจริงเรื่องพิพิธภัณฑ์ในสหรัฐ “รับซื้อของโจร” แต่การสืบสวนก็ไม่ง่าย เพราะเขาต้องการหลักฐานประเภทรูปถ่าย ที่ยืนยันว่าโบราณวัตถุเคยอยู่ในประเทศไทยมาก่อนจริง รวมทั้งหลักฐานที่เป็นการวิเคราะห์ว่าหลักฐานชิ้นนั้นๆ เป็นโบราณวัตถุแบบเขมรที่พบในประเทศไทย ไม่ใช่ของกัมพูชา
ทางเราได้ส่งข้อมูลประเภทรูปถ่ายให้ Homeland Security มีข้อมูลจากบทความของ ม.จ.สุภัทรดิศ ดิศกุล ที่เคยเขียนบทความหลากหลายชิ้นลงวารสารศิลปากร และปรากฏรูปถ่าย ในคอลเลคชั่นส่วนตัวของ ม.จ.สุภัทรดิศ และของ อ.มานิต วัลลิโภดม ซึ่ง อ.ทนงศักดิ์ ได้ไปขอค้น กับ อ.ศรีศักดิ์โดยตรง
เมื่อมีหลักฐานมัดแน่นว่า โบราณวัตถุหลายชิ้นในพิพิธภัณฑ์สหรัฐอเมริกา เป็นของที่ขโมยมา Homeland Security จึงให้ศาล เริ่มต้นจากที่ซานฟรานก่อน สั่งอายัดโบราณวัตถุ เริ่มจากชิ้นที่มีหลักฐานแน่นๆ 2 ชิ้น ได้แก่ ทับหลังจากปราสาทเขาโล้น และทับหลังจากปราสาทหนองหงส์
ทับหลังทั้งสองชิ้นกำลังจะกลับคืนสู่ประเทศไทย ปัจจุบันถกเถียงกันว่าจะนำทับหลังกลับไปที่ปราสาทเดิม หรือจะนำมาจัดแสดงที่พิพิธภัณฑ์ที่สุรินทร์ หรือพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ แต่นั่นอาจจะไม่สำคัญเท่ากับกระบวนการนำทับหลัง และโบราณวัตถุกลับมาประเทศไทยให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้
โบราณวัตถุในกลุ่มเทวรูปกรุประโคนชัย กำลังอยู่ระหว่างการตรวจสอบ และหากไม่มีอะไรผิดพลาด เราก็จะได้เทวรูปประโคนชัยบางส่วนกลับมาด้วย หลายปีที่ผ่านมา อ.ทนงศักดิ์ เขามีความหมกมุ่นกับการศึกษากรุพระกลุ่มนี้ และเขาก็ได้ข้อสรุปชัดเจนว่าเมืองพระนครที่กัมพูชาได้รับอิทธิพลศาสนาพุทธนิกายมหายานจากเมืองในอารยธรรมเขมรที่อยู่ในฝั่งไทย อิทธิพลพุทธในฝั่งไทยชัดเจนกว่า และมีศิลปะในกลุ่มนี้ชุกกว่าในกัมพูชา
โปรดติดตามเรื่องนี้อย่างใกล้ชิด เพราะนี่เป็นเรื่องใหญ่ ไม่อยากให้เรื่องเงียบ มีเรื่องให้ชมเยอะและด่าแยะ
เอเย่นต์จาก Homeland ที่ติดต่อกับพวกเรามาตลอดชื่อ David Keller เขาน้อยใจนิดนึง ที่ชื่อเขาไม่ได้ปรากฎในบทความนี้ แต่เขาทำงานหนัก และประชุมกับพวกเรา team thailand บ่อยครั้งทางซูม นัดกันตีห้าก็เคยมาแล้ว
บความนี้มันมีความสำคัญตรงที่สื่อต่างชาติ recognize บทบาทการทวงคืนจากทีมงานของเรา ว่าเราเป็นคนริเริ่มทั้งหมดนี้กัน มี อ.ทนงศักดิ์ อ.ดำรง ทีมงานสายไอทีคนนึง และสายซัพพอร์ทอีกคนนึง และข้าพเจ้า ที่คอยแปลเอกสารบ้างบางที ไม่ได้มาจากกรมศิลป์ ในยุคแรกเราลำบากกันพอสมควร แต่ถ้าในอนาคตได้ของกลับมาก็คุ้มแสนคุ้ม”
ทั้งนี้ ในสกู๊ปข่าวของ ลอส แองเจลลิส ไทม์ มีชื่อว่า วัตถุโบราณ 2 ชิ้น ที่ถูกขโมย ในพิพิธภัณฑ์ซานฟรานซิสโก ขณะนี้กำลังจะได้เดินทางกลับบ้าน และระบุว่า ถึงขั้นตอนการดำเนินการเพื่อขอคืนทับหลัง กลับประเทศ ทั้งยังได้สัมภาษณ์ตัวแทนของพิพิธภัณฑ์ดังกล่าวด้วย
