| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
|---|
ผาแต้ม (อ. โขงเจียม จ. อุบลฯ) หมายถึง หน้าผาแผ่นหินบนทิวเขาที่แต่งแต้มวาดเขียนตั้งแต่ราว 2,500 ปีมาแล้ว
เป็นรูปลักษณ์ต่างๆ เช่น คน (สวมหน้ากากสามเหลี่ยม), ช้าง, ปลา ฯลฯ
บางแห่งแต่งแต้มวาดเป็นเรื่องราวพิธีกรรมนาตาแฮก (ที่เป็นต้นแบบแรกนาขวัญในปัจจุบัน)
ทั้งหมดของแหล่งภาพเขียนสี เป็นสถานที่ทำพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ในศาสนาผี (เสมือน ศาสนสถานของพราหมณ์, พุทธ ในยุคหลัง) ของชุมชนนานาชาติพันธุ์อยู่บริเวณที่ราบริมสองฝั่งโขง ซึ่งนับเป็นบรรพชนคนอุษาคเนย์และคนไทย
ผาแต้มอยู่บนชุมทางเส้นทางคมนาคมภายในภูมิภาคของแผ่นดินใหญ่อุษาคเนย์ทั้งแนวเหนือ-ใต้ และตะวันออก-ตะวันตก
เฉพาะแนวเหนือ-ใต้ ถ้าขึ้นจากทะเลจีนผ่านแม่น้ำโขง (ในกัมพูชา) จะมีอุปสรรคติดแก่งลี่ผี (ในลาว) ต้องปรับเปลี่ยนการคมนาคมจากทางน้ำเป็นทางบกเข้าสู่อีสานบริเวณผาแต้ม แล้วจึงจะไปต่อได้ทางแม่น้ำโขงถึงเวียงจัน, สิบสองพันนา ฯลฯ เพราะเป็นชุมทางเส้นทางคมนาคมภายในภูมิภาค ซึ่งมีผู้คนนานาชาติพันธุ์ผ่านไปมาเมื่อหลายพันปีมาแล้ว ต่อมาเมื่อรับอารยธรรมอินเดีย ราวหลัง พ.ศ. 1000 ดินแดนบริเวณนั้นจึงมีพัฒนาการเป็นบ้านเมืองและรัฐขนาดใหญ่ เป็นที่รู้จักในชื่อรัฐเจนละ มีศูนย์กลางเก่าสุดอยู่ทางลุ่มน้ำชี-มูล (ยโสธร-อุบลฯ) แล้วขยายไปถึงปราสาทวัดพูในแขวงจัมปาสัก (ลาว)
หลังจากนั้นสร้างเครือข่ายความสัมพันธ์ลงสู่ดินแดนกัมพูชาเป็นราชอาณาจักรที่มีอานุภาพ
