มีเรื่องเล่าหนึ่งเกี่ยวกับพิธีบวชนาค ว่า มีงูใหญ่ หรือพญานาค ปลอมตัวเข้ามาบวช แต่ภายหลังถูกจับได้จึงถูกขับให้ลาสิกขา พญานาคจึงขอร้องต่อพระพุทธเจ้าว่า ภายภาคหน้า แม้จะนาคจะบวชไม่ได้ก็ขอให้ผู้ที่กำลังเตรียมตัวบวชนั้นมีชื่อเรียกว่านาค
จึงเกิดเป็นพิธี ทำขวัญนาค, ขานนาค, บวชนาค แบบที่เห็นทุกวันนี้
เรื่องนี้ “ศิริพจน์ เหล่ามานะเจริญ” บอกเล่าไว้ในมติชนสุดสัปดาห์ ฉบับล่าสุด (30 มิ.ย.-6 ก.ค.2560) ในบทความชื่อ “บวชนาคไม่มีในอินเดีย แถมเข้าพรรษาเดิมก็ไม่ใช่ประเพณีพุทธ” ว่า แม้เรื่องนาคปลอมเป็นมนุษย์มาบวชเป็นพระแล้วถูกจับได้ มีในพระวินัยปิฎก มหาวรรค ภาค 1 ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในพระไตรปิฎก แต่ข้อความในพระไตรปิฎกก็จบลงตรงที่ตัดสินให้ “สึก”
ไม่ได้มีเรื่องการที่นาคร้องขอ ว่าก่อนบวชเป็นพระต้อง “บวชนาค”
“นาค” มาจากภาษาตระกูลอิน มีรากมาจากภาษาตระกูลอินโด-ยูโรเปียน แปลว่า เปลือย สังคมอินเดียยุคนั้น ใช้คำนี้เรียกชนพื้นเมืองในอุษาคเนย์ รวมถึงชนพื้นเมืองในอัสสัมทางตอนเหนือของพม่า (นาคาแลนด์) อย่างดูถูก
บวชนาค จึงหมายถึง บวชคนพื้นเมือง ล้าหลัง ไม่นุ่งผ้าให้เข้ามาอยู่ในพุทธศาสนา พิธีบวชนาคจึงไม่มีในพระไตรปิฎก ไม่มีในอินเดีย, ลังกา
รายการ “ขรรค์ชัย บุนปาน – สุจิตต์ วงษ์เทศ ทอดน่องท่องเที่ยว” ชวนทำความเข้าใจพิธี “บวชนาค” ประเพณีพื้นเมืองอุษาคเนย์ ไม่มีในอินเดีย พร้อมทั้งฟังดนตรีปี่พาทย์ และสาธิตการสู่ขวัญนาคแบบอีสานดั้งเดิม และแบบภาคกลาง
ตอน : ทำขวัญนาค ผี, พุทธ, พราหมณ์
ถ่ายทอดสดจากวัดแก้วไพฑูรย์ (บางประทุนใน) เขตจอมทอง กรุงเทพฯ ผ่านทางเฟสบุ๊คมติชนออนไลน์ www.facebook.com/MatichonOnline
พฤหัสบดี 6 กรกฎาคม เวลา 09.00 น. เป็นต้นไป
ร่วมพิสูจน์ พยานหลักฐานว่าอารยธรรมอินเดียไม่ได้มีอำนาจควบคุมคนพื้นเมืองได้หมด เพราะอย่างน้อยก็ยังมีพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์เหลือไว้ให้ “นาค”
