| ที่มา | นสพ. มติชน รายวัน |
|---|---|
| ผู้เขียน | ศุภวิชญ์ เจียรรุ่งแสง |
| เผยแพร่ |
โฟกัสโลกรอบสัปดาห์: เจาะการตายปริศนา ‘อเล็กซี นาวัลนี’ ผู้เขย่าบัลลังก์ปูติน
ทุกคนคงพอจะทราบกันมาบ้างว่าสนามการเมืองในประเทศรัสเซียเป็นอย่างไร มันเป็นสนามการเมืองที่เต็มไปด้วยการปราบปรามฝ่ายตรงข้าม ความโหดร้าย และเงื่อนงำที่ไม่มีคำตอบชัดเจน บุคคลที่กุมอำนาจทางการเมืองในประเทศอย่างเบ็ดเสร็จคือ นายวลาดิมีร์ ปูติน ประธานาธิบดีรัสเซียที่ครองอำนาจในประเทศมานาน 24 ปี ไม่ว่าใครก็ตามที่ลุกขึ้นมาท้าทายอำนาจของเขาย่อมต้องเจอกับชะตากรรมที่เลวร้าย หลายคนลี้ภัยอยู่ต่างประเทศ บางคนถูกจำคุก และหลายคนเสียชีวิตอย่างปริศนา เช่นเดียวกับ นายอเล็กซี นาวัลนี ผู้นำฝ่ายค้านและผู้นำในการต่อต้านปูตินที่โดดเด่นที่สุดเป็นเวลาหลายปี เสียชีวิตในวัย 47 ปี เมื่อวันที่ 16 กุมภาพันธ์ ที่ผ่านมา
การเสียชีวิตอย่างปริศนาของนายนาวัลนี ผู้ถือเป็นคู่แข่งคนสำคัญของปูติน จะส่งผลกระทบต่อรัสเซียทั้งในและนอกประเทศอย่างไร ท่ามกลางการเลือกตั้งประธานาธิบดีรัสเซียที่ใกล้เข้ามาและสงครามรัสเซีย-ยูเครนที่กำลังดำเนินอยู่ในขณะนี้
นายอเล็กซี นาวัลนี เกิดวันที่ 4 มิถุนายน ปี 1976 ในหมู่บ้านทางตะวันตกนอกกรุงมอสโก และจบการศึกษาจากคณะนิติศาสตร์จากมหาวิทยาลัย People’s Friendship University ในกรุงมอสโกในปี 1998 ก่อนที่จะได้ทุนไปศึกษาต่อที่มหาวิทยาลัยเยล ประเทศสหรัฐอเมริกาในปี 2010 นาวัลนีเริ่มเป็นที่รู้จักจากการที่เขาผันตัวมาเป็นนักเคลื่อนไหวเพื่อต่อต้านการคอร์รัปชั่นในหมู่นักการเมืองและธุรกิจต่างๆ ในรัสเซีย เขามักออกมากล่าวโจมตีว่าพรรคการเมืองของปูตินเต็มไปด้วยคนหลอกลวงและหัวขโมย รวมถึงโจมตีปูตินว่าเขาดูดเลือดเนื้อจากประเทศรัสเซีย จากการที่ผู้นำรัสเซียใช้ระบบศักดินาและรวมอำนาจอยู่แต่ในพระราชวังเครมลิน
นาวัลนีก้าวขึ้นมามีบทบาทสำคัญในการรวมตัวประท้วงประธานาธิบดีปูตินในกรุงมอสโกในปี 2011 – 2012 และเดินหน้าเปิดโปงการคอร์รัปชั่นของรัฐบาลรัสเซีย เขาเคยลงสมัครชิงตำแหน่งนายกเทศมนตรีกรุงมอสโกในปี 2013 แต่พ่ายแพ้ให้แก่ผู้สมัครที่มีปูตินหนุนหลัง และถูกสั่งห้ามไม่ให้ลงเลือกตั้งชิงตำแหน่งประธานาธิบดีรัสเซียในปี 2018 ซึ่งในขณะนั้นนาวัลนีถูกมองว่าเป็นผู้สมัครเพียงคนเดียวที่มีโอกาสแย่งเก้าอี้ผู้นำรัสเซียมาจากปูตินได้ ตลอดหลายปีที่ผ่านมาเขาเข้าออกเรือนจำอยู่เป็นประจำและรอดชีวิตจากการลอบสังหารจากยาพิษหลายครั้ง รวมถึงรอดตายจากการโดนลอบวางสารพิษทำลายระบบประสาท โนวิชก บนเครื่องบินในปี 2020 มาอย่างหวุดหวิด ซึ่งทางการรัสเซียปฏิเสธว่าไม่ได้อยู่เบื้องหลัง แต่ท้ายที่สุด นายนาวัลนีก็เสียชีวิตที่เรือนจำในแถบอาร์กติกหลังถูกทางการรัสเซียตัดสินโทษจำคุก 19 ปีจากข้อหาว่าเป็นพวกหัวรุนแรง
ถึงแม้ว่ายังไม่มีใครทราบสาเหตุการเสียชีวิตของนายนาวัลนี และรู้เพียงว่าเขาล้มลงหมดสติระหว่างเดินในเรือนจำ ทั้งๆ ที่เขาไม่มีสัญญาณของการป่วยเลยระหว่างปรากฎตัวต่อศาลผ่านทางวิดีโอเพื่อฟังการพิจารณาคดีเพียง 1 วันก่อนที่จะเสียชีวิต ทำให้หลายคนทั้งในและนอกรัสเซียมองว่าประธานาธิบดีปูตินของรัสเซียมีความเกี่ยวข้องกับการเสียชีวิตของนายนาวัลนีอย่างแน่นอน ไม่ว่าทางการรัสเซียจะออกมาปฏิเสธอย่างไรก็ตาม ต้องไม่ลืมว่ารัสเซียกำลังเข้าสู่ช่วงโค้งสุดท้ายก่อนการเลือกตั้งที่จะมีขึ้นในวันที่ 15-17 มีนาคม การเสียชีวิตของนาวัลนีย่อมส่งผลต่อการเลือกตั้งครั้งนี้ไม่มากก็น้อย รัฐมนตรีต่างประเทศของประเทศลิทัวเนีย ลัตเวีย และเอสโตเนียได้ออกแถลงการณ์ร่วมในวันที่ 19 กุมภาพันธ์ ว่าการเลือกตั้งประธานาธิบดีรัสเซียที่จะมาถึงนี้ไม่เป็นไปอย่างเสรีและยุติธรรม เพราะไม่มีคู่แข่งที่สูสีที่จะสามารถท้าชิงประธานาธิบดีปูตินได้เลยแม้แต่คนเดียว
นายไนเจล กูลด์ เดวีส์ อดีตเอกอัครราชทูตอังกฤษประจำประเทศเบลารุสและนักวิจัยอาวุโสเกี่ยวกับรัสเซียและยูเรเซียที่ International Institute for Strategic Studies ในกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ กล่าวว่าการตายของนาวัลนีเพียงไม่กี่สัปดาห์ก่อนการเลือกตั้งประธานาธิบดีรัสเซียยังทำให้เห็นว่าปูตินยังคงมองนาวัลนีเป็นภัยคุกคาม และการตายของนาวัลนีอาจเป็นมาตรการขั้นสุดท้ายที่ปูตินใช้ทำลายฝ่ายค้านในรัสเซีย ขณะที่ทาเทียนา สตาโนวายา จาก R.Politik สถาบันให้คำปรึกษาทางการเมือง ให้ความเห็นว่าปูตินกลัวว่าชาติตะวันตกจะแทรกแซงการเลือกตั้งประธานาธิบดีรัสเซียและมองนาวัลนีว่าเป็น “ฝ่ายตรงข้ามที่บงการโดยชาติตะวันตกเพื่อทำลายผลประโยชน์ของรัสเซีย” ทำให้ปูตินเลือกใช้วิธีที่ดุดันมากขึ้นเพื่อปราบปรามการกระทำใดก็ตามที่ไม่เป็นมิตรต่อเขา
การเสียชีวิตของนายนาวัลนีทำให้ชาวรัสเซียที่มีจุดยืนตรงข้ามกับปูตินรู้สึกสิ้นหวังและทำลายการเคลื่อนไหวของบรรดาฝ่ายค้านปูตินในประเทศ เพราะขาดหัวเรือหลักอย่างนาวัลนีในการต่อสู้กับปูติน เพราะนอกจากนาวัลนีแล้ว คู่แข่งคนอื่นๆ ของปูตินอย่าง นายบอริส เนมต์ซอฟ อดีตรองนายกรัฐมนตรีรัสเซียที่มักออกมาวิจารณ์ปูตินก็ถูกยิงเสียชีวิตใกล้กับพระราชวังเครมลินในปี 2015 ส่วนนักการเมืองคู่แข่งปูตินอีกคน อย่าง นายวลาดิมีร์ คารา-มูร์ซา ก็ถูกตัดสินจำคุก 25 ปีจากข้อหาว่าเป็นกบฏ เผยแพร่ข่าวปลอมของกองทัพรัสเซีย และมีความเกี่ยวข้องกับองค์กรที่ไม่หวังดี ขณะที่นักเคลื่อนไหวคนสำคัญอื่นๆ ที่วิจารณ์ปูติน อย่าง นายมิคาอิล โคดอร์คอฟสกี มหาเศรษฐีน้ำมัน นายแกรี คาสปารอฟ นักหมากรุกอดีตแชมป์โลกชาวรัสเซีย และ นายมิคาอิล คาสยานอฟ อดีตนายกรัฐมนตรีรัสเซีย ก็ลี้ภัยอยู่ในต่างประเทศ
แต่ในทางกลับกัน การตายของนาวัลนีก็อาจปลุกความโกรธแค้นให้แก่ชาวรัสเซียหลายคนให้ลุกขึ้นมาประท้วงปูตินอีกครั้งก่อนการเลือกตั้ง นายเซอร์เกย์ มิโรนอฟ หัวหน้าพรรคการเมืองที่ฝักใฝ่รัฐบาลรัสเซียมองว่าการตายของนายนาวัลนีจะช่วยทำให้ศัตรูของปูตินแข็งแกร่งขึ้น เพราะพวกเขาจะใช้การตายของนาวัลนีสร้างแรงกดดันให้แก่รัฐบาลรัสเซียจากนอกประเทศ ด้านโคดอร์คอฟสกีให้ความเห็นว่าฝ่ายค้านคนอื่นๆ ที่ยังเหลือควรที่จะผนึกกำลังกันเพื่อสานต่อการทำงานของนาวัลนีและพยายามชักจูงให้ชาวรัสเซียคนธรรมดาให้ออกมาประท้วงในรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งที่สามารถทำได้ก่อนการเลือกตั้ง รวมถึงมีแผนที่จะทำการเคลื่อนไหวอื่นๆ เพื่อเป็นสัญลักษณ์อีกด้วย ซึ่งบรรดาฝ่ายค้านปูตินจะปลุกผู้สนับสนุนได้หรือไม่คงต้องรอดูกันอีกทีในวันเลือกตั้ง
การเสียชีวิตอย่างมีเงื่อนงำของนาวัลนียังอาจนำมาซึ่งการคว่ำบาตรแก่รัสเซียเพิ่มเติมอีกด้วย โดยสหรัฐอเมริกาได้ประกาศคว่ำบาตรรัสเซียรอบใหม่ เมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ โดยพุ่งเป้าไปที่ชาวรัสเซียและหน่วยงานต่างๆ กว่า 500 แห่ง ถือเป็นการครบรอบ 2 ปีของการที่รัสเซียนำกองทัพเข้ารุกรานยูเครน และเพื่อเป็นการตอบโต้ต่อการเสียชีวิตของนายนาวัลนี ด้าน นายโจเซฟ บอเรลล์ ผู้แทนระดับสูงด้านนโยบายต่างประเทศและความมั่นคงของอียู กล่าวว่า อียูกำลังพิจารณาที่จะคว่ำบาตรรัสเซียเพิ่มเติม และเรียกร้องให้มีการสอบสวนระหว่างประเทศที่อิสระเพื่อหาสาเหตุการเสียชีวิตของนาวัลนี นอกจากนั้นแล้วในวันที่ 21 กุมภาพันธ์ ประเทศอังกฤษได้ประกาศคว่ำบาตรหัวหน้าผู้คุมและรองหัวหน้าผู้คุมเรือนจำรวมทั้งสิ้น 6 คนที่ดูแลเรือนจำที่นายนาวัลนีเสียชีวิต โดยมีคำสั่งแบนไม่ให้ทั้ง 6 คนเข้าประเทศอังกฤษและสั่งอายัดทรัพย์สิน
ขณะนี้สหรัฐอเมริกาและพันธมิตรสมาชิกองค์การสนธิสัญญาป้องกันแอตแลนติกเหนือ (นาโต) กำลังพิจารณาที่จะส่งความช่วยเหลือให้แก่ยูเครนเพิ่มเติม อย่างไรก็ตาม ความช่วยเหลือของสหรัฐที่จะมอบให้แก่ยูเครนกำลังเจอกับทางตันในสภาคองเกรสและพันธมิตรอื่นๆ ของยูเครนในยุโรปกำลังหาทางที่จะช่วยเหลือยูเครนเช่นกัน แต่ นายกูลด์ เดวีส์ ให้ความเห็นว่าการเสียชีวิตของนาวัลนีควรเป็นสัญญาณเตือนให้สมาชิกรีพับลิกันในสภาคองเกรสเปิดทางให้ผ่านร่างความช่วยเหลือแก่ยูเครน และเป็นการกระตุ้นให้พันธมิตรชาติอื่นๆ ของยูเครนในนาโตเร่งส่งความช่วยเหลือให้ยูเครน ขณะที่ นายมาร์ค กาเลออตติ ผู้อำนวยการของ Mayak Intelligence บริษัทที่ปรึกษาในกรุงลอนดอน ชี้ว่ารัสเซียแทบไม่เหลืออะไรให้ทำการคว่ำบาตรครั้งใหญ่เพิ่มเติมอีกแล้ว ดังนั้น ชาติตะวันตกควรที่จะพุ่งความสนใจไปที่การทำงานร่วมกับพันธมิตรของนาวัลนีและช่วยให้ชาวรัสเซียคนธรรมดาสามารถเข้าถึงข้อมูลต่างๆ เพื่อต่อสู้กับการโฆษณาชวนเชื่อของรัสเซีย
แม้ว่าปูตินจะไม่ได้ออกมาให้ความเห็นต่อการเสียชีวิตของนาวัลนีเช่นเดียวกับโฆษกทำเนียบเครมลินที่ปฏิเสธว่าทางการรัสเซียไม่ได้อยู่เบื้องหลังเรื่องดังกล่าว แต่บรรดาผู้นำชาติตะวันตกมองการเสียชีวิตของนาวัลนีว่าคล้ายกับการเสียชีวิตของ นายเยฟเกนี พริโกซิน หัวหน้ากลุ่มวากเนอร์ที่เครื่องบินตกเสียชีวิตเพียง 2 เดือนหลังกลุ่มวากเนอร์ที่นำโดยเขาได้ก่อกบฏต่อทางการรัสเซีย ว่าเป็นการแก้แค้นของรัสเซียต่อการก่อกบฏดังกล่าว
“การเสียชีวิตของทั้งสองคนมีความเหมือนกันตรงที่มันได้แสดงให้เห็นถึงความโหดเหี้ยมของประธานาธิบดีปูติน” กูลด์ เดวีส์กล่าว
