ในเขตกำแพงเมืองพิษณุโลกปัจจุบัน พื้นที่ฟากตะวันตกของแม่น้ำน่านซึ่งแต่เดิมนั้นเรียกเมือง “ชัยนาท” มีโบราณสถาน ที่เคยเป็นศูนย์กลางของเมืองนั่นคือ “พระราชวังจันทน์”
พระราชวังแห่งนี้ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นสมัย พระมหาธรรมราชา (ลิไท) ช่วงสุโขทัยตอนปลาย เป็นที่ประทับของกษัตริย์สุโขทัย ต่อเนื่องถึงอุปราชของกรุงศรีอยุธยามาตั้งแต่ครานั้น
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ กษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ผู้รวมเมือง “ชัยนาท” ฟากตะวันตกแม่น้ำน่าน กับ “เมืองสองแคว” ฟากตะวันออกแม่น้ำน่าน เข้าด้วยกันแล้วเปลี่ยนชื่อใหม่เป็น “พิษณุโลก” ได้ก่อสร้างพระราชวังเพิ่มเติม ใช้เป็นที่ประทับอย่างยาวนาน ช่วงที่ต้องขึ้นมารับศึกพระเจ้าติโลกราช แห่งเมืองเชียงใหม่
พระราชวังจันทน์ ในช่วงที่คนรู้จักดี คือ เมื่อครั้งสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช (ราชวงศ์สุโขทัย) ครองราชย์ ทรงให้สมเด็จพระนเรศวรเสด็จประทับอยู่ที่พระราชวังจันทน์แห่งนี้ เมื่อครั้งดำรงตำแหน่งอุปราช
นับจากนั้นก็ไม่ปรากฏว่ามีกษัตริย์พระองค์ใดใช้เป็นที่ประทับอีก และคาดว่าน่าจะพังทลายเสียหายไปมากในคราวศึกสงคราม “อะแซวุ่นกี้” ตีเมืองพิษณุโลก สมัยพระเจ้าตากสินมหาราช
แต่วันนี้ พระราชวังจันทน์ได้รับการค้นพบ และรื้อฟื้นขึ้นมาใหม่
กรมศิลปากรขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน ในปี พ.ศ. 2537 รวมพื้นที่ 128 ไร่ 2 งาน 50 ตารางวา
ปัจจุบันได้ถ่ายโอนภารกิจการดูแลบำรุงรักษาโบราณสถานในพื้นที่นี้ ได้แก่ พระราชวังจันทน์ สระสองห้อง วิหารวัดทอง วัดศรีสุดคต และวัดโพธิ์ ให้แก่องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) พิษณุโลก
“อาคารศูนย์ประวัติศาสตร์พระราชวังจันทร์” ที่เกิดขึ้นจากความร่วมมือของหลายๆ หน่วยงาน เพื่อจัดแสดงเรื่องราวเกี่ยว จ.พิษณุโลก พระราชวังจันทน์ และสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เป็นอีกสถานที่หนึ่งที่น่าไปเยี่ยมชม เพราะจัดแสดงได้อย่างน่าตื่นตาตื่นใจมาก
แบ่งเป็น 4 โซน ได้แก่ 1.พิษณุโลก เมื่องประวัติศาสตร์สำคัญที่ตั้งอยู่บนสองฝั่งแม่น้ำน่าน, 2.บันทึกประวัติศาสตร์ 9 ศตวรรษเมืองพิษณุโลก, 3.ศิลปกรรมและงานช่างหลวงพิษณุโลก, และ 4.สมเด็จพระนเรศวรมหาราช
ศูนย์ประวัติศาสตร์พระราชวังจันทน์ ภายใต้การดูแลของ อบจ.พิษณุโลก เปิดให้เข้าชมฟรี วันอังคาร – อาทิตย์ 09.00 -16.00 น. (ไม่เว้นวันหยุดนขัตฤกษ์)
แนะนำว่าให้ไปดูไปชม เป็นข้อมูลก่อนท่องเที่ยวเมืองพิษณุโลก
