เมื่อเวลา 13.30 น.วันที่ 5 กรกฎาคม ที่โรงแรมดุสิตธานี สถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย(TIJ) จัดเสวนาวิชาการ เรื่องโปรตุเกสโมเดล กรณีศึกษาทิศทางใหม่นโยบายยาเสพติด โดยมีนายกิตติพงษ์ กิตยารักษ์ ผู้อำนวยการสถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย เป็นประธานพร้อมกล่าวปาฐกถา ว่าจากการศึกษาข้อมูลสถิติและงานวิจัยพบว่า ปัญหายาเสพติดเป็นปัญหาใหญ่ ส่งผลให้เกิดปัญหาในกระบวนการยุติธรรมหลายประการ โดยเฉพาะปัญหาคดีล้นศาลและนักโทษล้นคุก สังเกตจากสัดส่วนผู้ต้องขังในเรือนจำถึงร้อยละ 70 เป็นผู้ต้องโทษคดียาเสพติด และสัดส่วนงบประมาณของรัฐที่จัดสรรให้กรมราชทัณฑ์เพื่อใช้ดูแลผู้ต้องขังสูงถึงร้อยละ 50 ของงบประมาณทั้งหมดของกระทรวงยุติธรรม และในช่วงปี 2555-2559 งบประมาณทั้งประเทศที่จัดให้หน่วยงานต่างๆที่เกี่ยวข้องในการปราบปรามยาเสพติดและบำบัดผู้ติดยาเสพติดเฉลี่ยต่อปียังสูงกว่า1หมื่นล้านบาท
นายกิตติพงษ์ กล่าวต่อว่า มีหลายประเทศที่ปรับนโยบายและประสบความสำเร็จในการแก้ปัญหายาเสพติด โดยเฉพาะอย่างยิ่งประเทศโปรตุเกส ปรับนโยบายและกฎหมายที่ให้ความผิดบางอย่างเกี่ยวกับยาเสพติด เช่น การเสพยาไม่มีโทษทางอาญา โดยใช้มาตรการทางปกครองและสาธารณสุข พร้อมทั้งดูแลผู้เสพยาในฐานะผู้ป่วยแทน เป็นการปรับนโยบายให้เหมาะสมกับบริบทของสังคม และสอดคล้องกับหลักอุปสงค์อุปทาน หลักสาธารณสุขศูนย์กลาง และหลักการใช้กระบวนการยุติธรรมที่อาศัยชุมชนเป็นพื้นฐาน ช่วงเวลา14 ปี(2544-2559) ประเทศโปรตุเกสมีสถิติการจับกุม สถิติผู้ต้องขัง สถิติการใช้ยาเสพติด และสถิติการเสียชีวิตจากการใช้ยาเสพติดลดลง
“โปรตุเกสไม่ใช้มาตรการทางอาญาเอาผิดผู้เสพยาเสพติด แต่จะมีกระทรวงสาธารณสุขดูแลกำกับ พร้อมจัดคณะกรรมการขึ้นมา1 ชุด ประกอบด้วย ตัวแทนสาธารณสุข ตัวแทนฝ่ายกฎหมายและตัวแทนนักสังคมสงเคราะห์ เนื่องจากมองว่าเป็นเรื่องขอทางการแพทย์มากกว่าการลงโทษทางอาญา เวลาตำรวจได้ตัวผู้กระทำผิดมา ตำรวจจะส่งไปที่คณะกรรมการ เพราะตำรวจไม่มีเหตุหรือสิทธิที่จะคุมตัว โดยจะมีคณะกรรมการมาพิจารณาเช่นเรื่องการเตือน การห้ามไปสถานที่เสี่ยง ห้ามคบเพื่อนกลุ่มเสี่ยง ให้มารายงานตัว พร้อมทั้งให้ไปบำบัดแบบสมัครใจ อย่างไรก็ตามโปรตุเกสยังมีการลงโทษผู้ค้ายาเสพติดอย่างรุนแรงเหมือนเดิม”นายกิตติพงษ์กล่าว
