ศาสตราจารย์ ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์ ประธานสถาบันการสร้างชาติ นักวิชาการอาวุโส มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด นำปาฐกถา “แนวโน้มของอิทธิพลอเมริกาในประเทศไทย” ชี้ชัดอเมริกายังทรงอิทธิพล ขณะที่จีนผงาดขึ้น แนะไทยเป็นพหุเอกานิยมยึดหลักสร้างชาติบนปรัชญาอารยะ หวังดันไทยเป็นดุมล้ออาเซียน หนุนอาเซียนสู่ดุมล้อโลก ฝากการศึกษาเสริมเด็กไทยมีความรู้เชิงวิเคราะห์ ต้องทำให้โลกจริงวันนี้ปรากฏในใจผู้เรียน ในงานเสวนาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของประเทศ “อิทธิพลอเมริกาในประเทศไทย : วิเคราะห์อดีต ปัจจุบัน อนาคต” เมื่อวันที่ 27 กันยายน 2565 ณ ห้องบรรยาย ชั้น 5 อาคารศรีศรัทธา
ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ ประธานสถาบันการสร้างชาติ กล่าวในการปาฐกถาว่าความสัมพันธ์ระหว่างไทยและอเมริกาในอดีต ยุคแรกเป็นยุคผูกมิตร ทั้งด้านความสัมพันธ์ทางการค้าที่ไทยเป็นคู่ค้า คู่สัมพันธ์ทางเศรษฐกิจกับอเมริกาอันดับแรกของโลก ด้านทางการทูต รวมถึงการรับอิทธิพลทางเทคโนโลยี นวัตกรรม และการศึกษา จวบจนเข้ายุคที่สองเป็นยุคมหามิตรที่ประเทศไทยได้รับการช่วยเหลืออย่างเห็นได้ชัดจากการที่อเมริกาเข้าช่วยเหลือให้ไทยพ้นภัยการเป็นผู้พ่ายแพ้ทางสงครามหลังสงครามโลกครั้งที่สอง
“กระทั่งยุคที่สามเรียกว่ายุคละเลยมิตร อเมริกาให้ความสำคัญกับประเทศไทยและอาเซียนน้อยลง และยังละเลยบทบาทการเป็นผู้นำโลกอย่างร้ายแรงในหลายๆ ด้านอีกด้วย ซึ่งก็เป็นยุคที่อเมริกากำลังถดถอยจากการเป็นมหาอำนาจลงทีละเล็ก ทีละน้อยอย่างช้าๆ ขณะที่จีนก็กำลังเถลิงอำนาจขึ้นอย่างต่อเนื่อง”
สถานการณ์ปัจจุบันเหมือนแม่เหล็กผลักขั้วออกจากกันกลายเป็น 2 ขั้วใหญ่ๆ ไทยตกที่นั่งลำบาก เพราะยังต้องเกี่ยวดองกับทั้งสองประเทศ และต่างก็กำลังผลักให้ไทยเลือกข้าง อเมริกาที่ไม่ยอมอ่อนข้อให้จีน ได้แผ่อิทธิพลทางอ้อมทุกวิถีทาง เช่น นักเรียนแลกเปลี่ยน ทุนการศึกษา โครงการสอนภาษา และภาพยนตร์ฮอลลีวูด ทำให้อิทธิพลวัฒนธรรมและทัศนคติวิถีชีวิตแบบอเมริกันกลืนกินสังคมไทยอย่างมากมาย
“อเมริกาอาจสูญเสียอิทธิพลบางด้าน แต่อิทธิพลอื่นจะเข้ามาผสมผสาน โลกต้องหาวิธีจัดแจงในยามที่อเมริกาและจีนใหญ่พอๆ กัน เพื่อให้โลกนี้สมดุล ไม่เกิดเขตทับซ้อนของมหาอำนาจที่ส่อแววเกิดการปะทะ หากไม่ระมัดระวัง สมรภูมิสงครามอภิมหาอำนาจ 10 สมรภูมิอาจจะเกิดขึ้น ได้แก่ สงครามการค้า สงครามอัตราแลกเปลี่ยน สงครามเทคโนโลยี สงครามข้อมูลข่าวสาร สงครามสื่อ สงครามความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ สงครามการปิดล้อม สงครามป้องกันภัยคุกคาม สงครามตัวแทน และสงครามทางการทหาร”
ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ ประธานสถาบันการสร้างชาติ กล่าวถึงทิศทางของประเทศไทยว่าต้องรักษาดุลอำนาจ ประสานประโยชน์ให้ได้ รับแรงกดดันให้ดี ไทยไม่ควรเป็นพื้นที่ขัดแย้ง ไม่ควรเดินตามอิทธิพลทั้งหมดของอเมริกาที่ยังไม่คงเส้นคงวาในหลัก ควรรับเพียงรูปแบบและคิดให้ทะลุตั้งแต่หลักปรัชญา หลักคิด หลักวิชา หลักการ และหลักปฏิบัติ ตั้งแต่นามธรรมที่สุดถึงรูปธรรมที่สุด และจากลึกที่สุดถึงตื้นที่สุด แล้วปรับให้เข้ากับบริบทท้องถิ่นไทยอย่างแท้จริง
“ประเทศของเราเล็กมาก ไม่มีอำนาจในการต่อรอง เราจึงต้องรักษาอาเซียนไว้ให้แน่น พร้อมผลักดันให้ประเทศไทยเป็นดุมล้อของอาเซียน และให้อาเซียนเป็นดุมล้อของโลกอีกชั้นหนึ่ง เพื่อหมุนสองดุมล้อเป็นฟันเฟือง จะสามารถรักษาอำนาจการต่อรองและการดุลอำนาจในภูมิภาค และสังคมไทยต้องเป็นสังคมพหุเอกานิยม มีเอกภาพในความแตกต่างหลากหลาย สร้างความเป็นประชาธิปไตยบนฐานธรรมาธิปไตยโดยเอาความถูกต้องเป็นตัวนำ เรียกว่าอารยาธิปไตย ยึดหลักสร้างชาติบนปรัชญาอารยะ ระดับปัจเจกดีแท้ งามแท้ จริงแท้ และปรัชญาสังคมอารยะที่มีเสรีภาพ เสมอภาค และภราดรภาพที่แท้ พร้อมพัฒนากระบวนทัศน์การสร้างชาติสู่อารยะ คือ อารยชาติทัศน์ โดยมีอุดมการณ์แห่งชาติที่ชัดเจน รวมถึงความชัดเจนทางยุทธศาสตร์แห่งชาติ นโยบายแห่งชาติ และวาระแห่งชาติ จนคำนึงถึงผลประโยชน์แห่งชาติที่ชัดเจนด้วย
สำหรับบทบาทของสถาบันการศึกษาต้องทำให้ประชาชนไทยเห็นสภาพจริง เข้าใจจริงอย่างลึกซึ้ง จะไม่ประสีประสาหรือเรียนอย่างผิวเผินไม่ได้ ต้องมีความรู้เชิงวิเคราะห์ การศึกษาต้องทำให้โลกจริงวันนี้ปรากฏในใจผู้เรียน แล้วจะช่วยให้คนไทยเป็นประชากรไทยและประชากรโลกที่ดีขึ้นได้อย่างแท้จริง” ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์ ประธานสถาบันการสร้างชาติ นักวิชาการอาวุโส มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด กล่าวทิ้งท้าย