| ที่มา | มติชนออนไลน์ |
|---|---|
| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
ศรีปราชญ์ไม่มีจริง แต่เป็นนิทานคู่กับศรีธนญชัย
สำนักพิมพ์มติชน พิมพ์หนังสือเล่มใหม่ ของ ผศ. ดร. ประภัสสร์ ชูวิเชียร (คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร) ชื่อ อยุธยาในย่านกรุงเทพฯ
ชื่อหนังสือหมายถึงชุมชนคนยุคกรุงศรีอยุธยา ที่เคยมีหลักแหล่งบ้านเรือนและวัดวาอารามอยู่บริเวณนั้นๆ เริ่มแรกราวเรือน พ.ศ. 2000 หรือนานมากกว่า 500 ปีมาแล้ว บางแห่งสืบเนื่องถึงสมัยหลังๆ กระทั่งปัจจุบัน โดยทิ้งซากปรักหักพังไว้ให้เห็นเป็นพยานอยู่ตามซอกในกรุงเทพฯ ซึ่งมีหลักฐานสำคัญ ได้แก่ ศิลปกรรมและวรรณกรรม
ศิลปกรรม มีทั้งโบราณวัตถุ เช่น เศียรพระพุทธรูปหินทรายยุคอยุธยา เป็นต้น และโบราณสถาน เช่น สถูปเจดีย์และปรางค์ในวัดวาอาราม
วรรณกรรม เล่มสำคัญมากคือกำสรวลสมุทร แต่งยุคต้นอยุธยา
กวีผู้แต่งกำสรวลสมุทรนั่งเรือจากกรุงศรีอยุธยาล่องตามแม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า ปัจจุบันคือ คลองบางกอกน้อย, คลองชักพระ, คลองบางกอกใหญ่ แล้วพรรณนาถึงชื่อบ้านนามเมืองไว้ตามที่มีสองฝั่งแม่น้ำยุคนั้น แล้วยังมีชื่อชุมชนสืบเนื่องถึงปัจจุบัน ได้แก่ บางระมาด, บางฉนัง (บางเชือกหนัง), บางจาก
เป็นเอกสารสำคัญสนับสนุนอย่างน่าเชื่อถือว่าสมัยกรุงศรีอยุธยา มีชุมชนใหญ่น้อยอยู่ในกรุงเทพฯ ตั้งแต่เรือน พ.ศ. 2000
กำสรวลสมุทรเป็นพระราชนิพนธ์
กำสรวลสมุทรโคลงดั้น เป็นพระราชนิพนธ์ยุคต้นอยุธยา ราวเรือน พ.ศ. 2000นักปราชญ์หลายท่านทั้งในและนอกกรมศิลปากรมีความเห็นสอดคล้องกันว่าเป็นพระราชนิพนธ์ของเจ้านายยุคนั้น
พ. ณ ประมวญมารค (หม่อมเจ้าจันทร์จิรายุ รัชนี โอรส น.ม.ส.) ตรวจสอบพบว่าเป็นพระราชนิพนธ์สมเด็จพระบรมราชา (โอรสสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ) มีหลักฐานประวัติศาสตร์โบราณคดีสนับสนุนหนักแน่น ท่านจึงรวบรวมเป็นเล่ม พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2502
ศรีปราชญ์ ไม่มีตัวตนจริง
กำสรวลสมุทรเล่มนี้ แต่เดิมเรียกเป็นทางการว่ากำสรวลศรีปราชญ์ เชื่อว่าแต่งโดยศรีปราชญ์ (บุตรพระโหราธิบดี) กวีสมัยสมเด็จพระนารายณ์
แต่ศรีปราชญ์ไม่ได้แต่งกำสรวลศรีปราชญ์ เพราะศรีปราชญ์ไม่มีตัวตนจริง หากเป็นชื่อตัวเอกในนิทานเช่นเดียวกับศรีธนญชัย (น่าสงสัยว่าทั้ง 2 เรื่องรับมาแหล่งเดียวกันจากวัฒนธรรมอินโด-เปอร์เซีย) เพื่อเล่าสู่กันฟังผ่อนคลายความตึงเครียดในชีวิตประจำวันตามจารีตประเพณี
ศรีปราชญ์ กล้าหาญ ซื่อตรง แข็งกร้าว และรักความเป็นธรรม
ศรีธนญชัย กะล่อนปลิ้นปล้อน เจ้าเล่ห์แสนกล ขี้โกง และเอารัดเอาเปรียบคนอื่น
ผมเคยรวบรวมหลักฐานวิชาการจากนักปราชญ์หลายท่าน พิมพ์เป็นเล่มนานแล้วอยู่ในหนังสือชื่อ กำสรวลสมุทร หรือกำสรวลศรีปราชญ์ เป็นพระราชนิพนธ์ยุคต้นกรุงศรีอยุธยา สำนักพิมพ์มติชน พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2549
