นักวิชาการ จี้รัฐบาลทำทันที แก้ สารพิษน้ำกก ชี้ ต้องสร้างฝายดักหลายชั้น ไม่ใช่ทำเขื่อน
กรณี นายภูมิธรรม เวชยชัย รองนายรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่ากระทรวงกลาโหม มีดำริ เรื่องวิธีการแก้ปัญหา การปนเปื้อน สารหนู และโลหะหนักในแม่น้ำกก แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง ในพื้นที่ จ.เชียงใหม่ และเชียงราย โดยจะมีการสร้างเขื่อนเพื่อกั้นน้ำไม่ให้โลหะหนัก ไหลเข้ามาในน่านน้ำประเทศไทยนั้น
วันที่ 22 พฤษภาคม นายสนธิ คชวัฒน์ นักวิชาการด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ ชมรมนักวิชาการสิ่งแวดล้อมไทย ให้สัมภาษณ์ มติชนออนไลน์ ถึงเรื่องนี้ว่า ถ้าตนเข้าใจไม่ผิดคิดว่า สิ่งรองนายรัฐมนตรีพูดถึงคือ การสร้างฝายดักตะกอน ไม่ใช่การสร้างเขื่อน โดยก่อนหน้านี้ ทางกรมควบคุมมลพิษ(คพ.) เคยใช้วิธีการนี้ แก้ปัญหาพื้นที่ ลำห้วยคลิตี้ ที่มีการสร้างเหมืองคลิตี้ และมีตะกอนไหลลงสู่ ลำห้วยคลิตี้ จ.กาญจนบุรี มาแล้ว ซึ่งสามารถลดการปนเปื้อนของสารตะกั่วได้ในระดับหนึ่ง
นายสนธิ กล่าวว่า ทั้งนี้ การสร้างฝายชะลอน้ำกลางแม่น้ำกก จังหวัดเชียงราย สามารถลดโลหะหนักในตะกอนดินได้ ทั้งนี้มีงานวิจัยในประเทศสหรัฐอเมริกา และประเทศบราซิล ที่เคยมีเหมืองพัง และมีโลหะหนักปนเปื้อนในแม่น้ำจำนวนมาก จึงมีการทำฝายชะลอน้ำเพื่อดักโลหะหนักไม่ให้กระจายไปทั่ว แต่ต้องสร้างหลายๆจุด ตั้งแต่บริเวณปากแม่น้ำต้นทางก่อนที่น้ำจะไหลเข้ามาในประเทศ
“หลักการคือ สร้างฝาย ตัวฝายจะดักเอาโลหะหนัก เช่น สารโลหะหนัก ปรอท ตะกั่ว แคดเมียม สารหนู เป็นต้นตกสะสมอยู่หน้าฝายและสามารถขุดไปกำจัดต่อไปได้ ทำให้ท้ายน้ำมีคุณ ภาพน้ำดีขึ้น ที่ต้องทำหลายฝายคือ สร้างฝายแรกแล้ว อาจจะมีโลหะหนักที่ฝายแรก ดักเอาไว้ไม่หมด ยังไหลไปกับน้ำต่อไป จึงต้องสร้างฝ่าย อีกชั้น และอีกชั้นต่อๆไป จนว่าน้ำจะสะอาด”นายสนธิ กล่าว
นายสนธิ กล่าวว่า หลังจากนั้น ก็ต้องมีขุดตักเอาตะกอนที่ได้หน้าเขื่อน ออกไปทิ้ง ทำให้ท้ายน้ำมีคุณ ภาพน้ำดีขึ้น ทั้งนี้ ฝายชะลอน้ำยังช่วยชะลอการไหลของน้ำ ทำให้ลดความรุนแรงของน้ำหลากและช่วยลดการกัดเซาะของตลิ่ง รวมถึงทำหน้าที่เป็นเกาะที่ช่วยกักตะกอน เช่น ทราย โคลน และดินที่ไหลมากับน้ำ ทำให้ลำน้ำด้านหลังฝายตื้นเขินช้าลง อย่างไรก็ตาม นี่เป็นหลักการ ตนไม่รู้ว่า จะมีารออกแบบกันมาอย่างไร และทำแบบนี้หรือไม่ โดยการออกแบบต้องคำนึงถึงผลกระทบต่อระบบนิเวศในแหล่งน้ำด้วย
“ในเมื่อ การเจรจา เพื่อให้ต้นทาง ไม่ว่าจะเป็นชนกลุ่มน้อย หรือ ทางจีน หยุดทำเหมืองไม่ได้ วิธีการที่ดีที่สุดที่จะปกป้องแหล่งน้ำในบ้านเราก็ต้องทำแบบนี้ และต้องรีบทำให้เร็วที่สุด เพราะโลหะหนักนั้น ไหลมาทุกวันหากช้าไป โลหะหนักจะกระจายไปทั่วแหล่งน้ำในประเทศไทย
เมื่อถามว่า แล้วโลหะหนักกับสารหนู ที่ไหลลอดเข้ามาแล้ว จะทำอย่างไร นานสนธิ กล่าวว่า ที่ทางกรมควบคุมมลพิษตรวจ ยังพบว่า สารหนูที่ปนเปื้อนนั้น ยังไม่ถึงขั้นรุนแรงอันตราย จากแม่น้ำกก ออกแม่น้ำสาย และไหลลงสู่แม่น้ำโขง และเจือจางลงได้ ประเด็นคือ จะทำอะไรก็ต้องรีบทำ อย่างปล่อยเวลาให้ผ่านไปนานกว่านี้