สัมผัสไอเดียอธิบดีคุกคนใหม่ “ปฏิคม วงษ์สุวรรณ” หนุนนักโทษเป็น “มัคนายก” จัดเรือนจำเฉพาะกลุ่ม-นักโทษหลากหลายทางเพศ-ปรับปรุงบ้านพัก ขรก.
ช่วงกลางเดือนมิถุนายนที่ผ่านมา คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบตามที่กระทรวงยุติธรรมเสนอให้ “ปฏิคม วงษ์สุวรรณ” เป็นอธิบดีกรมราชทัณฑ์ ทั้งนี้ นายปฏิคมมีระยะเวลาทำงานเพียงช่วงเวลา 3 เดือน โดยจะเกษียณอายุราชการในปีนี้ ดังนั้นจึงทำให้หลายสนใจในมุมมอง นโยบายเร่งด่วน ของอธิบดีคนใหม่ ที่จะปรับเปลี่ยนกรมราชทัณฑ์ ในสไตล์ “ปฏิคม” อย่างไรบ้าง
เว็บไซต์กรมราชทัณฑ์ได้เผยแพร่บทสัมภาษณ์ “นายปฏิคม วงษ์สุวรรณ” อธิบดีกรมราชทัณฑ์
วารสารราชทัณฑ์ : ในโอกาสที่ท่านเข้ารับตำแหน่งอธิบดีกรมราชทัณฑ์ในช่วงไตรมาสสุดท้ายของปีงบประมาณ ท่านมีความเห็นต่อผลการดำเนินงานของกรมราชทัณฑ์ในระยะที่ผ่านมาอย่างไร
อธิบดีกรมราชทัณฑ์ : การปฏิบัติงานราชทัณฑ์ในระยะเวลาที่ผ่านมามีผลการดำเนินงานเป็นที่น่าพอใจในระดับหนึ่งเท่านั้น แต่ในฐานะอธิบดีกรมราชทัณฑ์ ผมเห็นว่ามีภารกิจสำคัญหลายอย่างที่ต้องดำเนินการอย่างต่อเนื่อง เพื่อขับเคลื่อนนโยบาย คสช. รัฐบาล และโรดแมปของกระทรวงยุติธรรม โดยเฉพาะเรื่องการป้องกันปราบปรามยาเสพติดและสิ่งของต้องห้ามในเรือนจำ หากพบว่าเรือนจำใดยังคงมีการปล่อยปละละเลยจนมียาเสพติดและโทรศัพท์มือถือในเรือนจำ ผู้บัญชาการเรือนจำ หรือผู้อำนวยการทัณฑสถานจะต้องถูกดำเนินการตามมาตรการพิเศษทันที
นอกจากนี้ยังมีเรื่องการจัดระบบเรือนจำเพื่อแยกการปฏิบัติต่อผู้ต้องขังระหว่างออกจากผู้ต้องขังเด็ดขาดตามหลักสากล การจัดทำโครงการศูนย์เตรียมความพร้อมก่อนปล่อย 17 แห่ง เพื่อการบูรณาการเครือข่ายทั้ง ภาครัฐ ภาคสังคม ประชาชน ให้เข้ามามีส่วนร่วมในการติดตามดูแลผู้พ้นโทษ ให้ผู้ต้องขังกลับสู่สังคมอย่างยั่งยืน
วารสารราชทัณฑ์ : การจะบรรลุเป้าหมายดังกล่าวไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะปัจจุบันกรมราชทัณฑ์ต้องรับภาระหนักมาก ผู้ต้องขังมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นทุกวัน ขณะที่มีข้อจำกัดมากมายทั้งพื้นที่เรือนจำ บุคลากร งบประมาณ เป็นต้น แต่ก็นับเป็นความท้าทายของท่านอธิบดี ซึ่งมีระยะเวลาจำกัดในการทำงาน ท่านมีแนวคิดในการทำงานอย่างไรเพื่อสะสางปัญหา รวมทั้งวางแนวทางในการยกระดับการบริหารงานราชทัณฑ์ให้มีประสิทธิภาพอันจะนำไปสู่การพัฒนาผู้ต้องขังเพื่อคืนคนดีสู่สังคมได้อย่างยั่งยืนอย่างไร
อธิบดีกรมราชทัณฑ์ : ในวาระที่ผมได้เข้ามารับตำแหน่งอธิบดีกรมราชทัณฑ์ในครั้งนี้ แม้จะมีระยะเวลาที่สั้นแต่ด้วยประสบการณ์กว่า 30 ปี ทั้งการเป็นผู้บริหารภาคสนามในเรือนจำทัณฑสถานมาอย่างยาวนาน อีกทั้งประสบการณ์การบริหารส่วนกลางในฐานะรองอธิบดีมาระยะหนึ่ง ผมเชื่อมั่นว่าจะสามารถสานต่องานของกรมราชทัณฑ์ให้เดินหน้าต่อไปได้ตามเป้าหมายที่กำหนดจากภารกิจสำคัญที่กล่าวมา ประกอบกับการที่ต้องเผชิญกับความท้าทายจากความเปลี่ยนแปลงของโลกและสถานการณ์ด้านต่างๆ ที่จะส่งผลกระทบต่อการทำงานของกรมราชทัณฑ์ รวมถึงความจำเป็นที่ต้องพัฒนาประสิทธิภาพการปฏิบัติงาน เพื่อสร้างความเชื่อมั่นกับทุกภาคส่วนในการคืนคนดี มีคุณค่า สู่สังคม อันจะนำไปสู่การสร้างสังคมที่มั่นคงปลอดภัย
จึงได้กำหนดนโยบายการปฏิบัติงานไว้ 4 เรื่องใหญ่ๆ ได้แก่ 1) มุ่งเดินหน้าตามนโยบาย 5 ก้าวย่างแห่งการเปลี่ยนแปลงราชทัณฑ์ แม้ที่ผ่านมาการดำเนินการตามนโยบาย 5 ก้าวย่างแห่งการเปลี่ยนแปลงกรมราชทัณฑ์ ซึ่งเป็นนโยบายสำคัญของ รมว.ยุติธรรมมีผลการปฏิบัติงานที่น่าพึงพอใจ แต่อย่างไรก็ตามยังต้องขับเคลื่อนการดำเนินงานต่อไปไม่ว่าจะเป็นการเน้นย้ำให้เรือนจำและทัณฑสถานต้องไม่มียาเสพติด โทรศัพท์มือถือ และสิ่งของต้องห้ามในเรือนจำโดยเด็ดขาด หากผู้บริหารเรือนจำปล่อยปละละเลยก็จะย้ายทันที เรือนจำทุกแห่งต้องปฏิบัติตามมาตรการจัดระเบียบเรือนจำที่ว่า “วินัยเข้มแข็งสะอาด เป็นระเบียบและสวยงามทุกตารางนิ้ว”
ในส่วนของผู้ต้องขังจะมุ่งเน้นการฝึกวินัยผู้ต้องขัง เพื่อให้มีความคิดเชิงบวกต่อการปฏิบัติตนในเรือนจำให้เหมาะสม ให้มีความสามัคคีในหมู่คณะของผู้ต้องขัง ในส่วนของเจ้าหน้าที่มีการกำชับระเบียบวินัยเจ้าหน้าที่เพื่อเป็นแบบอย่างที่ดีแก่ผู้ต้องขัง นอกจากนี้ยังมีการส่งเสริมให้มีการพัฒนาจิตใจผู้ต้องขังด้วยหลักสูตรสัคคสาสมาธิอย่างต่อเนื่อง ประการสุดท้ายในเรื่องการสร้างภาพลักษณ์และการมีส่วนร่วมของสังคม กรมราชทัณฑ์ต้องนำเสนอบทบาทของงานราชทัณฑ์สู่สังคมภายนอกให้มากขึ้น เปิดโอกาสให้ทุกภาคส่วนเข้ามามีส่วนร่วมในการดำเนินกิจกรรมต่างๆ เพื่อสร้างการยอมรับของสังคม
2) มุ่งเน้นการพัฒนาผู้ต้องขังเพื่อกลับสู่สังคมอย่างยั่งยืน เรื่องนี้ผมคิดว่าเป็นภารกิจที่สำคัญของกรมราชทัณฑ์ที่สังคมคาดหวัง โดยเราต้องทำให้เรือนจำและทัณฑสถานเป็นแหล่งบำบัดน้ำเสียให้เป็นน้ำดี เป็นสถานที่ฟื้นฟู ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมผู้กระทำผิดให้เป็นคนดีทั้งความคิดและจิตใจงานในส่วนนี้จะให้มีการจัดกิจกรรมผู้ต้องขังสวดมนต์พร้อมกันในวันและเวลาเดียวกันทั่วประเทศ เนื่องจากการสวดมนต์เป็นกิจกรรมการพัฒนาสมาธิจะส่งผลดีต่อการพัฒนาจิตใจให้กลับตนเป็นคนดี ในส่วนของการพัฒนาการฝึกวิชาชีพโดยให้ผู้ต้องขังได้มีโอกาสฝึกวิชาชีพที่ตรงกับตลาดแรงงานภายนอกเรือนจำ
โดยความร่วมมือระหว่างผู้ประกอบการในท้องถิ่นและภาคอุตสาหกรรมตามนโยบายประชารัฐของรัฐบาล นอกจากนี้จะขอความร่วมมือกระทรวงสาธารณสุขฝึกอบรมให้ผู้ต้องขังเป็นเหมือนอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน หรือ อสม. เมื่อพ้นโทษออกไปแล้วจะได้สร้างประโยชน์ให้ชุมชนและสามารถอยู่ในสังคมได้ จะสานต่อภารกิจเรือนจำโครงสร้างเบาในทัณฑสถานเปิดและเรือนจำชั่วคราว 17 แห่ง เป็นการเตรียมความพร้อมก่อนปล่อยและพัฒนาผู้ต้องขังภายนอกระบบเรือนจำปิด โดยได้รับความร่วมมือจากภาครัฐและสังคมชุมชน โครงการสำคัญอีกเรื่องหนึ่งคือ การจัดตั้งเรือนจำวิถีพุทธที่เน้นการพัฒนาผู้ต้องขังด้วยหลักธรรมของพระพุทธศาสนา และการฝึกวิชาชีพเกษตรตามโครงการกำลังใจ ในพระดำริพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา
3) มุ่งปรับสวัสดิภาพ ศักยภาพ และสวัสดิการเจ้าหน้าที่ทุกระดับเนื่องจากสภาพแวดล้อมการปฏิบัติงานราชทัณฑ์เต็มไปด้วยความกดดันและความเครียด สถานที่ปฏิบัติงานและจำนวนเจ้าหน้าที่ไม่สมดุลกับจำนวนผู้ต้องขัง จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องปรับปรุงสวัสดิการของเจ้าหน้าที่ให้มีความเหมาะสม เพื่อสร้างขวัญและกำลังใจในการปฏิบัติงาน ด้วยการปรับปรุงค่าตอบแทนของข้าราชการ พนักงานราชการและลูกจ้าง ให้มีความเหมาะสมกับสภาพความเป็นจริงของการทำงาน เพิ่มจำนวนบ้านพักข้าราชการให้มีความเหมาะสมกับจำนวนเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติงานในเรือนจำ ปรับปรุงบ้านพักข้าราชการเดิมให้มีสภาพที่น่าอยู่ขึ้น เปิดโอกาสให้เจ้าหน้าที่ที่มีความต้องการย้ายกลับบ้านให้สามารถไปปฏิบัติงานยังเรือนจำ ทัณฑสถานใกล้บ้าน และยังมีการศึกษาแนวทางขยายเส้นทางความก้าวหน้าในสายงานให้สามารถเลื่อนระดับข้าราชการประเภททั่วไป ระดับชำนาญงาน เป็นระดับอาวุโสก่อนเกษียณอายุราชการ นอกจากนี้การที่กรมราชทัณฑ์ได้รับจัดสรรอัตรากำลังเพิ่มอีก 1,500 อัตรา ก็จะดำเนินการสอบบรรจุด้วยความโปร่งใสและเป็นธรรม
4) มุ่งปรับระบบการบริหารเรือนจำเรื่องโครงสร้าง อำนาจการบังคับบัญชา และอัตรากำลังเจ้าหน้าที่โดยกระจายอำนาจและปรับปรุงโครงสร้างการบริหารงานให้มีประสิทธิภาพและความคล่องตัวมากยิ่งขึ้น โดยมีเรื่องสำคัญๆ ทั้งการกำหนดเขตการบริหารเรือนจำ และกระจายอำนาจการบริหารเรือนจำ โดยให้ผู้บัญชาการเรือนจำประธานเขตมีอำนาจในการบริหารเรือนจำลูกเขต เช่น การบริหารความจุผู้ต้องขังระหว่างเรือนจำ อัตรากำลังเจ้าหน้าที่ ทรัพยากรต่างๆ ภายในเขต สามารถกำกับดูแลและให้คำแนะนำเสมือนเป็นพี่เลี้ยงให้แก่เรือนจำลูกเขต เน้นการทำงานเป็นทีม มีความโปร่งใสและตรวจสอบได้ ในส่วนเรื่องการก่อสร้างเรือนจำใหม่ตามศาลก็ได้ แก้ปัญหาด้วยการจัดตั้งเรือนจำสาขาเพื่อลดภาระการขนย้ายผู้ต้องขังระหว่างพิจารณาคดีไปศาล
นอกจากนี้จะได้จัดให้มีสถานที่เพื่อการควบคุมตัวผู้ต้องขังเฉพาะกลุ่ม เช่น ผู้ต้องขังที่มีความหลากหลายทางเพศ ผู้ต้องขังสูงอายุ พัฒนามาตรฐานเรือนจำของไทยให้สอดคล้องกับหลักมาตรฐานสากล ทั้งมาตรฐานขั้นต่ำของสหประชาชาติ และข้อกำหนดการปฏิบัติต่อผู้ต้องขังหญิง (Bangkok Rules)
วารสารราชทัณฑ์ : จากแนวทางการปฏิบัติงานที่ได้กล่าวมา มีเรื่องอะไรที่ท่านต้องการเน้นย้ำการปฏิบัติหรือให้ความสำคัญเป็นพิเศษ
อธิบดีกรมราชทัณฑ์ : มีหลายเรื่องที่ต้องการเน้นย้ำการปฏิบัติ แต่สิ่งที่ต้องการให้ดำเนินการอย่างจริงจังและเกิดผลประโยชน์เป็นรูปธรรมโดยเร็ว คือ เรื่องยาเสพติดและโทรศัพท์มือถือ ต้องไม่มีในเรือนจำโดยเด็ดขาด เพราะสิ่งนี้เป็นนโยบายที่ รมว.ยุติธรรมให้ความสำคัญและกำชับการดำเนินงานอย่างเคร่งครัดจริงจังมาโดยตลอด นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมที่สามารถทำได้ทันทีและใช้งบประมาณไม่มาก คือ การจัดกิจกรรมให้ผู้ต้องขังสวดมนต์ในเรือนจำทุกแห่งทั่วประเทศ เพราะเชื่อว่าจิตใจที่สงบมีสมาธิจะเป็นพื้นฐานสำคัญในการทำให้กลับตนเป็นคนดีได้
การสร้างผู้ต้องขังให้เป็นมัคนายกและอาสาสมัครสาธารณสุขของหมู่บ้าน เพื่อให้ผู้ต้องขังได้ใช้ความรู้ที่ได้รับการอบรมมาให้เป็นประโยชน์ต่อชุมชนท้องถิ่น เป็นการปลูกฝังและกระตุ้นจิตสำนึกทำดีไม่มีวันหยุดของผู้ต้องขัง แม้จะพ้นโทษออกไปอยู่ร่วมกับสังคมชุมชนแล้วก็ตาม
ท้ายนี้แม้ว่าผมจะมีเวลาอันสั้นในการปฏิบัติงาน แต่ก็เป็นก้าวย่างที่สำคัญและเป็นจุดเริ่มต้นในการปฏิบัติงานของพวกเราทุกคน ผมจะสานงานที่ทำดีอยู่แล้วให้ดียิ่งขึ้น รวมทั้งการวางระบบและแนวทางการปฏิบัติในเรื่องสำคัญๆ ที่จะเป็นประโยชน์ต่อกรมราชทัณฑ์ โดยผมเชื่อมั่นว่าหากคนราชทัณฑ์ช่วยกันร่วมมือ ร่วมใจกันอย่างจริงจังแล้ว จะสามารถพัฒนาให้งานราชทัณฑ์ของเราเป็นที่ยอมรับของสังคมและยืนหยัดป้องกันสังคมอย่างเต็มความภาคภูมิ
ขอบคุณที่มา กรมราชทัณฑ์
บทสัมภาษณ์อธิบดีกรมราชทัณฑ์
