เมื่อวันที่ 15 มิถุนายน ที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) แม่คำ ต.ป่าสัก อ.เชียงแสน จ.เชียงราย คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) นำโดยนางเตือนใจ ดีเทศน์ ลงพื้นที่รับฟังข้อมูลจากชุมชนกรณีที่มีชาวบ้านร้องเรียนเกี่ยวกับโครงการโรงแต่งแร่ดีบุก ซึ่งจะสร้างในบ้านหมู่ 9 บ้านสันมะเค็ด มีผู้นำชุมชน ผู้ใหญ่บ้าน ประธาน อสม. กลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม แพทย์อนามัย และชาวบ้านกว่า 20 คน ร่วมให้ข้อมูล โดยโรงแต่งแร่ดีบุกแห่งนี้จะมีการนำเข้าแร่ดีบุกจากประเทศพม่า ผ่านทางแม่น้ำโขง ขึ้นที่ท่าเรือห้าเชียง บริเวณบ้านสบรวก ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวสำคัญบริเวณสามเหลี่ยมทำคำ
นายสมภพ ไชยวงค์ ผู้อำนวยการ รพ.สต.แม่คำ กล่าวว่า โรงงานแต่งแร่แห่งนี้ระบุในเอกสารว่าขออนุญาตเกิน 50 ตันต่อวัน จึงต้องจัดทำรายงานศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อม (อีไอเอ) โดยนักวิชาการมหาวิทยาลัยขอนแก่น (มข.) รับจ้างทำรายงาน ซึ่งพบว่าสถานที่ตั้งอยู่ใกล้กับแหล่งน้ำธรรมชาติ 2 แห่ง คือ หนองบัวหลวง และ หนองบัวคำ ทั้งนี้ชุมชนวิเคราะห์ว่าโรงแต่งแร่ดีบุกแห่งนี้จะทำให้เกิดผลกระทบต่อชุมชนทั้งด้านการขนส่ง การท่องเที่ยว และสิ่งแวดล้อม เพราะตามข้อมูลระบุว่า โรงแต่งแร่แห่งนี้สามารถป้อนแร่ดีบุกได้ 41.16 ตันต่อชั่วโมง คิดเป็น 329.28 ตันต่อวัน โดยจะได้แร่ดีบุกวันละ 124,467 กิโลกรัมต่อวัน และจะได้มวลดินและหางแร่ที่ทิ้งวันละ 204,812 กิโลกรัมต่อวัน ใน 1 ปี จะมีมวลดินและหางแร่กองไว้ 74 ล้านกิโลกรัม กองไว้ในพื้นที่ 10 ไร่
“ชาวบ้านจำเป็นต้องคัดค้าน เพราะในรายงานระบุว่ามีการใช้น้ำ 5 แสนลิตรต่อวัน โดยมีการนำน้ำมาจากใช้แหล่งน้ำธรรมชาติและบ่อบาดาล เชื่อว่าถ้าใช้น้ำขนาดนี้ก็จะทำให้พื้นที่เกษตรกว่า 3 พันไร่ เกิดผลกระทบและน่าเป็นห่วงเรื่องสารปนเปื้อน และพื้นที่เชียงแสนกำลังขอขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก หากเกิดโรงงานแห่งนี้ เกรงว่าจะไม่ได้ขึ้นทะเบียนอีกทั้งอยู่ติดกับดอยสะโง้ แหล่งท่องเที่ยวชื่อดังที่กำลังได้รับความนิยมด้วย นอกจากนี้ เป็นห่วงเรื่องสารโลหะหนัก 5 ชนิด เช่น สารหนู สารปรอท โครเมียม ฯลฯ ซึ่งชาวบ้าน 4 หมู่บ้าน กว่า 2 พันคน วิตกกังวล” นายสมภพ กล่าวและว่า เมื่อวันที่ 14-15 มกราคม 2562 ผู้ตรวจราชการสำนักนายกรัฐมนตรีลงตรวจพื้นที่ แต่ไม่มีเจ้าของโรงงานหรือตัวแทนเข้าชี้แจงใดๆ และขณะนี้ ชาวบ้านได้ตั้งกลุ่มคัดค้านเรื่องนี้ โดยส่งหนังสือถึงหน่วยงานต่างๆ ทั้งในระดับอำเภอ จังหวัด และกระทรวง และ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี แล้ว
นายประยุทธ แสนคำนำหาญ ประธานกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมเชียงแสน กล่าวว่า หลังมีการยื่นหนังสือคัดค้านไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ล่าสุดทราบว่า มข.ยังมีการเดินหน้าทำประชาคมครั้งที่ 2
ขณะที่นายนายพีรเดช คำสมุทร ส.ส.พรรคอนาคตใหม่ กล่าวว่า จะเก็บรวบรวมข้อมูลเพื่อเตรียมนำไปตั้งญัตติถามในสภาผู้แทนราษฎรด้วย
