9 ธันวาคม 2562 เป็นต้นไป “บุหรี่ซิกาแร็ต” ที่วางจำหน่ายในประเทศไทยได้ จะต้องเป็นซองบุหรี่ซิกาแร็ตรูปแบบใหม่ หรือที่เรียกกันว่า “บุหรี่ซองเรียบ” (Plain Packaging) เท่านั้น
สำหรับซองบุหรี่เรียบ คือซองบุหรี่ที่มีการจัดทำให้มีลักษณะเป็นมาตรฐานแบบเดียวกันทั้งหมด โดยบริษัทบุหรี่ถูกกำหนดให้กระทำตามที่กฎหมายกำหนด เช่น สีของซองบุหรี่ ขนาดตัวอักษรของยี่ห้อบุหรี่ รูปภาพ หรือข้อความคำเตือนถึงอันตรายของบุหรี่ และข้อห้ามมิให้กระทำเนื่องจากกฎหมายไม่อนุญาต เช่น การแสดงเครื่องหมาย สัญลักษณ์ ตรา โลโก้ หรือสีสัน ลูกเล่นต่างๆ บนซองบุหรี่ จะถูกห้ามมิให้ปรากฏอยู่บนซองบุหรี่ที่จำหน่ายในท้องตลาดอีกต่อไป
มาตรการนี้ เป็นไปตามพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) ควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ.2560 ของกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ซึ่งต่อมาได้มีการยกร่างประกาศและระเบียบรองรับ รวม 2 ฉบับ
ได้แก่ 1.ร่างประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขเกี่ยวกับหีบห่อผลิตภัณฑ์ยาสูบ และผลิตภัณฑ์ยาสูบประเภทบุหรี่ซิกาแร็ต พ.ศ.2561
และ 2.ระเบียบคณะกรรมการควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบแห่งชาติ ว่าด้วยหลักเกณฑ์การเปรียบเทียบตาม พ.ร.บ.ควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ.2560
สาระสำคัญของกฎหมายดังกล่าวคือ การเปลี่ยนชุดภาพคำเตือนพิษภัยของผลิตภัณฑ์ยาสูบบนซองบุหรี่ซิกาแร็ตชุดใหม่ เนื่องจากชุดภาพปัจจุบันใช้มานานกว่า 5 ปี ทำให้ประชาชนเกิดความคุ้นชินต่อภาพ
และไม่เกิดความตระหนักถึงโทษและพิษภัยของบุหรี่ รวมทั้งกำหนดให้ซองบุหรี่ มีรูปแบบเป็นมาตรฐานเดียวกันทั้งหมด ห้ามการใช้สีสัน ลวดลาย เครื่องหมายการค้า หรือลูกเล่นที่สวยงามบนซองบุหรี่ เพื่อช่วยลดแรงจูงใจในการสูบบุหรี่ของสิงห์อมควันทั้งหน้าเก่าและหน้าใหม่
โดยหากพบการขายบุหรี่ซองรูปแบบเก่า ร้านค้าจะมีความผิดฐานขายผลิตภัณฑ์ยาสูบที่มิได้จัดให้มีหีบห่อตามที่กฎหมายกำหนด ต้องระวางโทษปรับไม่เกิน 40,000 บาท ตามมาตรา 38 พ.ร.บ.ควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ.2560
นพ.สุวรรณชัย วัฒนายิ่งเจริญชัย อธิบดีกรมควบคุมโรค สธ.ในฐานะกรรมการและเลขานุการคณะกรรมการควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบแห่งชาติ (คผยช.) กล่าวว่า กลไกนี้จะทำให้การบังคับใช้กฎหมายมีประสิทธิภาพมากขึ้น
เนื่องจากระเบียบคณะกรรมการควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบแห่งชาติ ว่าด้วยหลักเกณฑ์การเปรียบเทียบตาม พ.ร.บ.ควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ.2560 จะทำให้การเปรียบเทียบปรับผู้กระทำความผิด ซึ่งฝ่าฝืนกฎหมายและความผิดนั้นกำหนดไว้เฉพาะโทษปรับ สามารถดำเนินการบังคับใช้ได้รวดเร็วขึ้น
เพราะนอกจากตำรวจเปรียบเทียบปรับได้แล้ว ระเบียบฉบับนี้ได้มอบหมายให้พนักงานเจ้าหน้าที่ตำแหน่งอื่นสามารถเปรียบเทียบปรับได้โดยไม่ต้องส่งฟ้องศาล
ถามว่า บุหรี่ซองเรียบจะสกัดนักสูบได้จริงหรือ?
ก่อนหน้านี้ ศ.นพ.รณชัย คงสกนธ์ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและจัดการความรู้เพื่อการควบคุมยาสูบ (ศจย.) ได้แสดงความคิดเห็นสนับสนุนมาตรการซองบุหรี่เรียบ ของประเทศไทย ที่เริ่มบังคับใช้กฎหมายนี้เมื่อวันที่ 10 กันยายน 2562
แต่มีการผ่อนปรนเพื่อให้บริษัทผู้ผลิต ผู้ประกอบการ ร้านค้า ได้มีเวลาเตรียมตัวถึงวันที่ 8 ธันวาคมนี้ ว่ามาตรการนี้ทำให้ประเทศไทยเป็นประเทศแรกในทวีปเอเชีย และเป็นประเทศที่ 11 ของโลก ที่ใช้กฎหมายบุหรี่ซองเรียบ
โดยออสเตรเลียเป็นประเทศแรกที่ประกาศใช้กฎหมายซองบุหรี่แบบเรียบตั้งแต่ปี 2555 และประเทศล่าสุดที่ประกาศใช้เป็นประเทศที่ 10 คือ มอร์ริเชียส ในทวีปแอฟริกา
ศ.นพ.รณชัยกล่าวว่า ซองบุหรี่เรียบเป็นมาตรการสำคัญตามข้อกำหนดและแนวปฏิบัติข้อ 11 ว่าด้วยการควบคุมหีบห่อสินค้ายาสูบ และข้อ 13 การห้ามโฆษณาสินค้ายาสูบ ของ “กรอบอนุสัญญาว่าด้วยการควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบขององค์การอนามัยโลก” (WHO-FCTC) ที่ได้แนะนำให้ประเทศสมาชิก ซึ่งรวมถึงประเทศไทยถือปฏิบัติ เนื่องจากซองบุหรี่เรียบช่วยลดความดึงดูดของซองบุหรี่ ป้องกันไม่ให้ใช้ซองบุหรี่โฆษณา ใช้สีสัน หรือข้อความบนซองบุหรี่สื่อสารข้อมูลผิดๆ เช่น ปลอดภัย หรือมีอันตรายน้อย และทำให้ภาพคำเตือนสุขภาพสื่ออันตรายจากบุหรี่ได้ชัดเจนขึ้น
ทั้งนี้ ศ.นพ.รณชัยได้ยืนยันข้อแนะนำขององค์การอนามัยโลก โดยเปิดเผยผลการสำรวจความคิดเห็นของเยาวชนไทยต่อซองบุหรี่แบบเรียบ ที่ ศจย.ได้สำรวจในกลุ่มตัวอย่าง กลุ่มนักเรียนในระดับมัธยมศึกษา และนักศึกษาระดับอุดมศึกษา อายุ 15-24 ปี จำนวน 1,239 คน ซึ่งผลการศึกษาพบว่า กลุ่มวัยรุ่นที่ไม่เคยสูบบุหรี่มาก่อนเป็นกลุ่มที่ตอบสนองต่อภาพคำเตือนสุขภาพบนซองบุหรี่แบบเรียบมากที่สุด
โดยพบว่ามีความมั่นใจไม่สูบบุหรี่เพิ่ม 13 เท่า ส่วนกลุ่มวัยรุ่นที่เคยสูบบุหรี่มาก่อน พบว่ามีความมั่นใจที่จะไม่กลับไปสูบบุหรี่เพิ่มเกือบ 4 เท่า และซองบุหรี่แบบเรียบส่งผลให้วัยรุ่นประมาณ 2 ใน 3 ไม่อยากซื้อบุหรี่มากกว่าซองแบบเดิม และวัยรุ่นประมาณครึ่งหนึ่งเห็นอันตรายจากบุหรี่มากกว่าซองแบบเดิม
จากผลการศึกษานี้ จึงทำให้มั่นใจว่ามาตรการซองบุหรี่เรียบจะเป็นอีกมาตรการที่ต้องบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง เพราะจะเสริมมาตรการอื่นๆ ในการป้องกัน “นักสูบหน้าใหม่” ของประเทศไทย เช่น ห้ามโฆษณาสื่อสารการตลาด และห้ามขายบุหรี่แบ่งขายแยกมวน
จากนี้ไป สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด (สสจ.) ทั่วประเทศ จะต้องทำงานอย่างหนัก โดยเจ้าหน้าที่ต้องลงพื้นที่บังคับใช้กฎหมายและดำเนินคดีทันทีกับผู้ผลิต ผู้นำเข้า และผู้จำหน่ายรายใดก็ตามที่ฝ่าฝืนกฎหมาย เนื่องจากเรื่องนี้ได้ประกาศให้ผู้ประกอบการรับทราบล่วงหน้าแล้วถึง 1 ปี
