ในช่วงหน้าฝน เราจะมีโอกาสเห็นการทรงกลดได้ค่อนข้างบ่อย เนื่องจากส่วนบนของเมฆฝนฟ้าคะนองมักถูกทิ้งไว้บนฟ้า เรียกว่า เมฆรูปทั่งผู้กำพร้า (orphan anvil) และหากกระแสลมในระดับบนเกลี่ยเมฆนี้ให้แผ่ออกไปแนวแนวระดับ เกิดเป็นเมฆซีร์รัส หรือเมฆซีร์โรสเตรตัส ก็จะเป็นเงื่อนไขของการเกิดการทรงกลด เนื่องจากผลึกน้ำแข็งในเมฆสองสกุลนี้หักเหหรือสะท้อนแสง
คนส่วนใหญ่มักจะเห็นการทรงกลดในเวลากลางวัน คือ อาทิตย์ทรงกลด ซึ่งก็เข้าใจได้ไม่ยาก เพราะว่าแสงอาทิตย์เจิดจ้า ทำให้เห็นการทรงกลดได้ชัด อีกทั้งช่วงเวลากลางวันเป็นช่วงที่คนส่วนใหญ่ใช้ชีวิตไปตามปกติ เช่น ทำงาน พักผ่อนอยู่บ้าน หรือเดินทางท่องเที่ยว
แต่การทรงกลดในเวลากลางคืน หรือดวงจันทร์ทรงกลดก็เกิดได้เช่นกัน เพียงแต่พบได้ยากกว่า ทั้งนี้เนื่องจากแสงจันทร์อ่อนกว่าแสงอาทิตย์ ซึ่งแปลว่าช่วงที่มักจะมีโอกาสเห็นดวงจันทร์ทรงกลดจึงเป็นช่วงที่ดวงจันทร์ควรจะสว่างมากพอ (ยิ่งจันทร์เพ็ญยิ่งมีสิทธิ์ลุ้นมาก)
วันจันทร์ที่ 15 สิงหาคม 2565 เวลา 1.40น. (วันนั้นเป็นวันแรม 3 ค่ำ) คุณปานบัว บุนปาน เก็บภาพจันทร์ทรงกลดอันน่าทึ่งได้ ที่ว่าน่าทึ่งเพราะดูเหมือนมีการทรงกลดอย่างน้อย 2 วง คือ วงเล็กกับวงใหญ่
“วงเล็ก” นี้เป็นไปได้กรณีเดียวคือ การทรงกลดวงกลมรัศมี 9 องศา ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการทรงกลดที่เรียกว่า การทรงกลดที่เกิดจากผลึกน้ำแข็งรูปพีระมิด (pyramidal ice crystal) โดยผลึกนี้มีจำนวนมหาศาลและเอียงตัวมีทิศทางสุ่มๆ ในเมฆ
ส่วน “วงใหญ่” นั้นไม่ได้ตรงไปตรงมาอย่างกับที่ตาเห็น เนื่องจากเมื่อลองคำนวณเส้นทางการหักเหของแสงผ่านผลึกรูปพีระมิดแล้วจะพบว่า เส้นที่ได้จะมีถึง 5 วง ซึ่งมีรัศมีแตกต่างกันดังนี้ 18, 20, 23, 24 และ 35 องศา
ทั้งนี้แต่ละเส้นจะสว่างไม่เท่ากันโดยสองเส้นที่สว่างที่สุดคือเส้นวงกลมรัศมี 23 และ 24 องศา และเนื่องจากสองเส้นนี้มีขนาดใกล้เคียงกันมากบ่อยครั้งจึงดูทับซ้อนเป็นเส้นเดียวกัน
เนื่องจากรัศมีของวงกลมทรงกลดมีขนาดผิดแผกแตกต่างไปจากขนาดปกติคือ 22 องศา ทำให้บางครั้งมีการเรียกการทรงกลดที่เกิดจากผลึกพีระมิดนี้ว่า การทรงกลดรัศมีแปลก (odd radius halo) คือ “แปลก” ไปจาขนาดปกตินั่นเอง
เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนขึ้น คุณผู้อ่านอาจตาม link นี้ไปครับ เป็นเว็บของอาจารย์ Les Cowley ปรมาจารย์ด้านทัศนศาสตร์ในบรรยากาศ (atmospheric optics) อ่านเพิ่มเติม
การทรงกลดที่เกิดจากผลึกรูปพีระมิดหากยากแค่ไหน?
เพื่อให้เห็นอย่างชัดเจนว่าการทรงกลดที่เกิดจากผลึกพีระมิดนั้นพบยากหรือเป็น “แรร์ไอเทม” แค่ไหน ผมขอนำข้อมูลความถี่ในการกเกิดอาทิตย์ทรงกลดแบบต่างๆ มาให้ชม ดังนี้ ข้อมูลนี้มาจากกลุ่มวิจัยปรากฏการณ์ทรงกลดของเยอรมนี (German Halo Research Group) ได้ทำการสังเกตปรากฏการณ์อาทิตย์ทรงกลดในยุโรปเป็นเวลานานหลายปี และได้ประมวลข้อมูลในช่วงระยะเวลา 10 ปี เพื่อหาค่าเฉลี่ยของจำนวนวันที่เกิดการทรงกลดแบบต่างๆ โดยได้ผลดังตารางต่อไปนี้
.จะเห็นว่าการทรงกลดที่เกิดจากผลึกน้ำแข็งรูปพีระมิดนี้ แม้แต่กรณีอาทิตย์ทรงกลดเอง ก็นับว่ายากมากแล้ว คือ เฉลี่ยไม่ถึง 1 วัน ในแต่ละปี นั่นย่อมหมายความว่ากาทรงกลดแบบนี้ที่เกิดจากดวงจันทร์ยิ่งเห็นยากขึ้นไปอีก ดังนั้น ภาพในบทความนี้จึงเป็น “แรร์ไอเทม” อย่างแท้จริง!
โปรดอย่าลืมกดติดตามเพจของ MIC ได้ที่ : Facebook MatichonMIC
