ขรรค์ชัย-สุจิตต์ เยือน‘เมืองร้อยเอ็ดประตู’
เล่าเรื่องอุรังคธาตุ นาคสองฝั่งโขง และตำนานพระธาตุพนม
รายการ ขรรค์ชัย-สุจิตต์ ทอดน่องท่องเที่ยว วันพฤหัสฯ 31 สิงหาคม 2566 สองกุมารสยามเดินทางไปเยือนจังหวัดร้อยเอ็ด เล่าเรื่อง ‘ตำนานอุรังคธาตุ’ ที่ยูเนสโกได้ขึ้นทะเบียนให้เป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก เมื่อเดือนพฤษภาคม 2566 ที่ผ่านมา
“ในคัมภีร์อุรังคธาตุ มีพญานาคชุมนุมกันมากที่สุดในโลก” แม้จะออกตัวว่าไม่ใช่คนที่อยู่ในวัฒนธรรมลาว แต่ สุจิตต์ ยังคงหยิบเอาเอกสารหลักฐานต่างๆ มาตีความได้อย่างน่าสนใจ เริ่มต้นจากเรื่องราวของนาคในอุรังคธาตุซึ่งสุจิตต์ระบุว่า แสดงให้เห็นถึงเส้นทางคมนาคมการค้าระหว่างจีนตอนใต้กับลุ่มน้ำโขงในภาคอีสาน ความเคลื่อนไหวทางวัฒนธรรมตามเส้นทางคมนาคม การค้า และการเคลื่อนไหวของคนกลุ่มหนึ่งจากตอนใต้ของจีน ลงไปผสมผสานกับคนดั้งเดิมบริเวณลุ่มแม่น้ำโขง อีสาน ลาว
จากนั้น สุจิตต์ เล่าเรื่องพระธาตุพนม ว่าเป็นสถูปศักดิ์สิทธิ์ที่รวมจิตใจของคนบริเวณสองฝั่งโขง โดยไม่แบ่งแยกชาติพันธุ์ พระธาตุพนมดั้งเดิมเป็นฝีมือของช่างจามและขอมปนกันอยู่ ก่อนที่ต่อมาจะมีการปฏิสังขรณ์เป็นแบบลาวเข้ามาผสมผสาน
สุจิตต์ กล่าวว่า บริเวณภาคอีสานของไทย เป็นบริเวณที่จามเข้ามาตั้งถิ่นฐานมากกว่าพันปีมาแล้ว บริเวณทางใต้ของพระธาตุพนม ซึ่งปัจจุบันเป็นเขต จ.มุกดาหาร มีสะพานมิตรภาพไทย-ลาว 2 (มุกดาหาร-สะหวันนะเขต) ไปออกตรงบริเวณที่เป็นถิ่นฐานของจาม เป็นเส้นทางการค้าจากอ่าวตังเกี๋ย ลาว อีสาน มาตั้งแต่สมัยโบราณ ซึ่งพระธาตุพนมก็ตั้งอยู่บนเส้นทางการค้า มีคนชุมนุมอยู่มาก เกิดเป็นบ้านเมืองใหญโตคือเมืองโคตรบอง จึงมีการสร้างพระธาตุพนมขึ้นมา ไม่ใช่ว่าอยู่ดี ๆ จะมีการสร้างเจดีย์ขึ้นมาเอง
ปิดท้ายด้วยเรื่องเมืองร้อยเอ็ด ซึ่งสุจิตต์ระบุว่า บริเวณเมืองร้อยเอ็ดเริ่มต้นเป็นชุมชนตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ก่อนที่ต่อมาราว 1,500 ปีมาแล้ว (พ.ศ.1000) สมัยทวารวดี มีเมืองคูน้ำคันดินรูปกลมรี ต่อมาประมาณ 1,000 ปีมาแล้ว (พ.ศ.1500) เมืองร้อยเอ็ดขยายเป็นสี่เหลี่ยมมุมมน แต่ยังไม่ได้ชื่อเมืองร้อยเอ็ด ต่อมาคนดั้งเดิมสมัยทวารวดีในบริเวณนี้มีการเคลื่อนย้ายลงลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาหรือโตนเลสาบเพื่อการค้าขาย ทำให้บริเวณนี้มีคนน้อยลง จน พ.ศ.2318 ตรงกับสมัยธนบุรี มีคนกลุ่มใหม่จากลาว ย้ายหนีความขัดแย้งลงมาอยู่บริเวณนี้ และเอาชื่อจากตำนานอุรังคธาตุมาตั้งชื่อเมืองว่า ‘สาเกตนคร’ มีประตู ‘ร้อยเอ็ด’ ประตู
รับชมรับฟังเรื่องราวทั้งหมดได้ ในวันพฤหัสฯ 31 สิงหาคม 2566 เวลา 20.00 น. ทาง Facebook มติชนออนไลน์ ข่าวสด ศิลปวัฒนธรรม และ Youtubeมติชนทีวี
ศักดินา เศรษฐโกมุท
