| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
|---|
เมืองอู่ทอง (อ. อู่ทอง จ. สุพรรณบุรี) ร่วงโรยแล้วทรุดโทรมเสื่อมถอยเพราะภัยธรรมชาติ จากภูมิประเทศแวดล้อมที่นั่นเอง
เมื่ออ่านพบในรายงานการศึกษาดินตะกอนน้ำพารูปพัดฯ ทับถมท่วมเมืองอู่ทอง ของสำนักงานทรัพยากรธรณีเขต 3 (ปทุมธานี) กรมทรัพยากรธรณี พ.ศ. 2559 ผมเลยนึกขึ้นได้ว่าเคยได้ยินเรื่องภัยธรรมชาติราว 50 ปีมาแล้ว จากนักปราชญ์ฝรั่งเศส
นักโบราณคดีทางการไม่ว่าข้าราชการหรืออาจารย์มหาวิทยาลัยควรทบทวนคำอธิบายที่เคยมีมาก่อน ให้เข้ากันได้กับหลักฐานวิทยาศาสตร์ที่พบใหม่ เรื่องกำเนิดและความเสื่อมถอยของเมืองอู่ทอง
50 ปีมาแล้ว ที่เมืองอู่ทอง
ฌอง บวสเซอลิเยร์ (ศาสตราจารย์ในมหาวิทยาลัยซอร์บอนน์ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส ผู้เชี่ยวชาญศิลปะโบราณคดีภาคเอเชียอาคเนย์) รับเชิญจากกรมศิลปากร ตั้งแต่ พ.ศ. 2507 เข้ามาศึกษาค้นคว้าและแนะนำแบบอย่างวิธีการสำรวจขุดค้นแก่เจ้าหน้าที่ซึ่งอยู่ประจำเมืองอู่ทอง
พ.ศ. 2509 หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล (ศาสตราจารย์ทางประวัติศาสตร์ศิลปะในประเทศไทย และคณบดีคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร) นำนักศึกษาคณะโบราณคดีฝึกงานขุดค้นที่เมืองอู่ทองกับบวสเซอลิเยร์
ขณะนั้นผมเป็นนักศึกษาสอบตกต้องเรียนซ้ำชั้นครั้งแรก (และมีอีกหลายครั้งอย่างไม่เบื่อ) อยู่ในกลุ่มออกฝึกงานขุดค้นด้วย ต้องขุดทุกวันตั้งแต่เช้าถึงเย็น ทำอยู่นานมาก รวมแล้วเป็นอาทิตย์ๆ
วันหนึ่ง บวสเซอลิเยร์ กับท่านสุภัทรดิศ (คอยแปลคำอธิบายภาษาฝรั่งเศสของบวสเซอลิเยร์) เมื่อตรวจงานและแนะนำการขุดค้น ได้บอกอย่างธรรมดาๆ ไม่มีอะไรตื่นเต้นว่าบริเวณที่ขุดอยู่นั้นเป็นพื้นที่น้ำป่าหลากท่วมนับพันๆ ปีมาแล้ว มีตะกอนทับถมหนาแน่น แสดงว่าเมืองอู่ทองเคยถูกน้ำท่วม
จำได้แค่นี้ คำอธิบายของบวสเซอลิเยร์มีมากกว่านี้ แต่จำได้แค่นี้ (เพื่อสนับสนุนงานของทรัพยากรธรณี) หลังจากนั้นมีผลสรุปทางวิชาการอย่างไร? ผมไม่รู้เรื่อง ไม่สนใจ ไม่ติดตามทั้งนั้น
จำได้ เพราะเจ็บมือที่ถือจอบขุดค้น
ความทรงจำแม่นยำมากๆ เรื่องนี้ เพราะผมกับเพื่อนที่ขุดค้นด้วยกันหลายคน แอบนินทาว่าแล้วพามาขุดทำไมตรงน้ำท่วม? ดินตะกอนอัดแน่น ขุดลำบาก เจ็บมือ ยกจอบขุดทีไรจอบกระเด้ง เพราะดินแข็ง มือพอง แสบ
ขอย้ำว่าที่จำได้นี้ไม่มีอะไรเกี่ยวกับวิชาการด้านไหนเลย สาบานได้ ไม่ว่าประวัติศาสตร์, โบราณคดี, ธรณีวิทยา, มานุษยวิทยา ฯลฯ เพราะไม่มีสันดานฝักใฝ่ในวิชาการมาแต่ต้น ถึงได้สอบตกซ้ำซาก
แต่ที่จำได้ถึงวันนี้ เพราะตอนนั้นเหนื่อยและเจ็บมือที่จับจอบขุดด้วยมือเปล่า
