คอลัมน์ ประสานักดูนก : นกกระเต็นน้อยหลังสีน้ำเงิน

นกกระเต็นป่า 1 ใน 6 ชนิดที่พบในป่าแก่งกระจาน แต่พบได้แถวลำธาร 1-3 เลยหน่วยบ้านกร่างขึ้นไป แม้ว่าชุดขนจะคล้ายนกกระเต็นน้อยธรรมดา เพราะมีสีน้ำเงินเป็นสีหลักเหมือนกัน แต่เจ้าหลังสีน้ำเงิน มีสีจัดกว่าและตัวเล็กกว่าหน่อย ด้วยลำตัวยาว 15.5-16.5 ซม. แม้จะเป็นนกกระเต็นป่าเหมือนกัน ก็ยังมีความต่างระหว่างชนิดที่อาศัยในป่าดิบใกล้บ้านกร่าง นอกเหนือจากชุดขน ที่ต่างกันสุดขั้ว หากสีสันฉูดฉาดไม่แพ้กันเลย นอกจากนั้นแล้วอุปนิสัยการล่าก็ต่างมาก จะเห็นได้ชัดมากเมื่อเฝ้าสังเกตนกกระเต็นล่าเหยื่อมาป้อนลูกในรัง ที่เป็นโพรงดิน ขุดใหม่บนตลิ่งริมลำธารหรือเนินดินข้างถนน

“นกกระเต็นป่า” ที่พบแถวบ้านกร่าง ประกอบด้วย นกกระเต็นน้อยหลังสีน้ำเงิน นกกระเต็นน้อยแถบอกดำ นกกระเต็นน้อยสามนิ้ว นกกระเต็นลาย นกกระเต็นแดง และ นกกระเต็นสร้อยคอสีน้ำตาล ถ้าพิจารณาจากอาหารที่นกกระเต็นป่าเหล่านี้ล่าได้ จะแบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มล่าสัตว์บก ที่อาศัยบนพื้นป่า หรือพุ่มไม้ใต้เรือนยอดของป่า เช่น แมงมุม แมงป่อง กิ้งก่า จิ้งเหลน งู ได้แก่ นกกระเต็นน้อยสามนิ้ว นกกระเต็นลาย นกกระเต็นสร้อยคอสีน้ำตาล และอีกกลุ่ม ที่จับปลาเป็นอาหารหลัก อาจจะจับสัตว์น้ำอื่น อาทิ กุ้ง และแมลงกินบ้างแต่เป็นส่วนน้อย สอดคล้องกับภาพจำหรือความเข้าใจเดิมของเราที่ว่านกกระเต็นต้องกินปลา กลุ่มที่ 2 นี้ ได้แก่ นกกระเต็นน้อยหลังสีน้ำเงิน นกกระเต็นแดง และ นกกระเต็นน้อยแถบอกดำ

นกกระเต็นบางชนิด สามารถจำแนกเพศจากลักษณะภายนอก เช่น สีของจะงอยปาก ในนกกระเต็นน้อยหลังสีน้ำเงิน เพศผู้จะมีจะงอยปากสีดำ ทั้งปากบนและปากล่าง ส่วนนกเพศเมีย จะมีจะงอยปากสีแดงที่โคนปากชัดเจน รังของนกกระเต็น จะอยู่ในโพรงดินชื้น เพราะนกจะได้ใช้จะงอยปากแหลมยาว ขุดได้ง่าย พบได้ตามโคนต้นไม้ล้มที่มีดินเกาะติดร่างแหของรากไม้ลอยขึ้นมาเป็นเนินดินขนาดใหญ่ ดังนั้น ไม้ล้มเหล่านี้ หาใช่ขยะ หรือวัสดุไร้ค่าในระบบนิเวศ แต่กลับมีหน้าที่สำคัญสำหรับนกบางชนิด ได้ใช้เป็นแหล่งทำรัง แพร่กระจายพันธุ์ของประชากรต่อไป

ลักษณะจำเพาะประการหนึ่งของนกกระเต็น ที่ควรจำเมื่อพบเห็นและช่วยในการจำแนกคือ นกมีรูปแบบการบินเหมือนจรวดหรือลูกปืน บินตรง เร็ว และมักจะส่งเสียงร้องแหลมๆ ไปด้วยเป็นระยะ แม้ว่ารูปลักษณ์ของนกกระเต็นจะดูเทอะทะ ปากใหญ่ยาว คอสั้น ตัวป้อม ขาสั้น แถมนิ้วตีนเชื่อมกันบางส่วนอีกด้วย แต่มันกลับเป็นนักบินที่คล่องแคล่วว่องไว บินเหนือลำธาร หลบหลีกกิ่งไม้ กีดขวางทางได้อย่างแม่นยำ

ถ้าพบนกกระเต็นคาบปลา โดยที่หัวของปลาหันออกไปด้านหน้า แสดงว่านกกระเต็นตัวนั้นกำลังทำหน้าที่บุพการี จับปลาไปเลี้ยงลูกน้อยในโพรงดิน ลางทีปลาอาจจะตัวยาวเกือบเท่าๆ ตัวนกกระเต็น แต่นกก็คาบไว้ได้แน่น เพราะขอบจะงอยปากของนกกระเต็นคมเหมือนมีดโกน บวกกับปลาช็อกหรือตายคาปากนกไปก่อนแล้ว หลังจากที่นกจับปลาใต้ผิวน้ำในลำธารได้ จะฟาดปลากับกิ่งไม้ที่นกชอบเกาะประจำก่อนจะบินไปเข้าโพรง ป้อนลูก

ดังนั้นถ้าเดินสำรวจตามลำธารในป่า ทำตัวเงียบๆ อาจจะพบกิ่งพิฆาตเหยื่อของนกกระเต็นก่อนจะบินเข้ารัง เมื่อนั่งเงียบๆ ก็เป็นโอกาสอันดีที่จะได้ชมพฤติกรรมของนกป่าชนิดนี้ที่ไม่มีทางได้พบเห็นในถิ่นอาศัยอื่นนอกป่าดิบ

เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่