ความเป็นคนไทย “ร้อยพ่อพันแม่” สมัยแรกสุดที่เมืองอโยธยาเมื่อหลายร้อยปีมาแล้ว (ก่อนมีกรุงศรีอยุธยา) เป็นพลังสำคัญกระตุ้นให้มี “ซอฟต์ เพาเวอร์” ตามความหมายสากล ที่ได้อ่านจากคอลัมน์ “คนมองหนัง” ยกข้อความของ ช่อ-พรรณิการ์ วานิช จะขอคัดเฉพาะสาระสำคัญส่วนหนึ่งมาสังเขปต่อไปนี้
ซอฟต์เพาเวอร์คือพลังในการโน้มน้าวประเทศอื่นหรือคนอื่นบุคคลอื่น ให้ทำในสิ่งที่เราต้องการได้ โดยใช้เครื่องมือทางการสื่อสาร วัฒนธรรมอื่นๆ นี่ก็คือแนวคิดซอฟต์เพาเวอร์
ซอฟต์เพาเวอร์คือรัฐต้องมีนโยบายตั้งใจทำสิ่งนี้ขึ้นเพื่อสร้างพลังต่อรอง เพื่อจุดหมายใดจุดหมายหนึ่ง
กลับมาที่ประเทศไทยอยากจะมีซอฟต์เพาเวอร์ ไม่ใช่สิ่งที่มโนเอาว่าเรามีหรือไม่มี มันมีสิ่งที่เรียกว่า “โกลบอล ซอฟต์เพาเวอร์ อินเด็กซ์” ที่จัดอันดับอย่างเป็นวิทยาศาสตร์วัดว่าประเทศไทยมีซอฟต์เพาเวอร์อยู่ในอันดับที่เท่าไหร่ของโลก
ประเทศที่ได้อันดับหนึ่งในด้านซอฟต์เพาเวอร์โลกคือประเทศอเมริกา แต่จีนอยู่ในอันดับที่สองที่สามมาโดยตลอด จะเรียงประมาณนี้ สหรัฐอเมริกา อังกฤษ จีน ญี่ปุ่น ส่วนเกาหลีใต้อยู่อันดับ 12
สหรัฐอเมริกาทำไมถึงมีซอฟต์เพาเวอร์อันดับหนึ่ง? ทุกคนดูหนังฮอลลีวู้ดถูกเปล่า? ต่อให้คุณดูเน็ตฟลิกซ์ มันก็เป็นอิทธิพลของอเมริกันอยู่ดี นั่นก็คือซอฟต์เพาเวอร์
ประเทศไทยอยู่ในอันดับที่ 35 จาก 120 ประเทศ เราก็ถือว่าอยู่กลางค่อนไปทางต้นๆ ตาราง
โกลบอล ซอฟต์เพาเวอร์ อินเด็กซ์ ดัชนีนี้มันมีการวัดค่าอะไรบ้าง? ที่เขาจัดอันดับ มันไม่ใช่แค่เรื่องของมรดกทางวัฒนธรรม วัดวาอารามสวย ทอผ้าเก่ง ทำอาหารอร่อย
มันจะมีการจัดลำดับ 6 เสา ยกตัวอย่าง ประเทศคุณเป็นที่รู้จักหรือเปล่า? พูดชื่อประเทศ คนเขารู้ไหมว่าประเทศคุณอยู่ตรงไหนของแผนที่โลก?
มีอะไรอีก คุณภาพการศึกษา คุณภาพชีวิตของประชาชนในประเทศ เศรษฐกิจการค้าการลงทุน คุณภาพการศึกษาคือสิ่งที่สำคัญมาก อย่างที่เราบอก ประเทศที่มีซอฟต์เพาเวอร์ คือ ประเทศที่คุณอยากส่งลูกไปเรียน
เพราะฉะนั้น เวลาดูภาพรวมซอฟต์เพาเวอร์ของไทย ไม่ใช่แค่มีต้นทุนทางวัฒนธรรมสูง แต่ต้องเป็นประเทศที่คนอื่นรู้สึกว่าเอาเป็นแบบอย่างได้ เป็นประเทศโรลโมเดล (ต้นแบบ) เป็นประเทศที่มีความสมบูรณ์ถึงพร้อมในด้านต่างๆ วัฒนธรรม อุตสาหกรรม เศรษฐกิจ คุณภาพชีวิต การศึกษา เป็นที่จดจำในแง่ดีในประชาคมโลก
(ที่มา : คอลัมน์ “ยิ้มเยาะเล่นหวัว เต้นยั่วเหมือนฝัน” เรื่อง เรียนวิชา “ซอฟต์เพาเวอร์ 101” กับ “ช่อ พรรณิการ์” โดย “คนมองหนัง” ใน มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับที่ 2251 ประจำวันที่ 6-12 ตุลาคม 2566 หน้า 73)
ขอบคุณทั้ง ช่อ-พรรณิการ์ และคนมองหนัง ที่ทำให้ผม “ตาสว่าง”
ความสมบูรณ์ถึงพร้อมของไทยด้านต่างๆ ทางวัฒนธรรมมีไม่น้อยซึ่งเป็นที่จดจำในแง่ดีของประชาคมโลก และน่าจะมีมากขึ้นเมื่อให้นิยามความเป็นไทยมาจากความหลากหลายทางชาติพันธุ์และวัฒนธรรมที่มีหลักฐานประวัติศาสตร์โบราณคดีและมานุษยวิทยารองรับครบถ้วนอยู่ในประวัติศาสตร์เมืองอโยธยา ถ้ารู้จักและเข้าใจในการศึกษาอย่างถ่องแท้ และไม่ทำลายด้วยวิถีใดหรือวิธีหนึ่ง
รากฐานสำคัญของพลังสร้างสรรค์ ซอฟต์ เพาเวอร์ คือประวัติศาสตร์และศิลปวัฒนธรรมที่ไม่หลอกตนเองและหลอกคนอื่น ขณะเดียวกันก็ไม่รื้อทำลายด้วยการอ้างความเจริญผิวเผินและปลอมๆ
คนไทยไม่ใช่ชื่อเชื้อชาติ แต่เป็นชื่อทางวัฒนธรรมอันเกิดจากการผสมผสานทางชาติพันธุ์และวัฒนธรรมหลากหลาย “ร้อยพ่อพันแม่” ที่พูดภาษาไทย แล้วเรียกตนเองว่าไทย
สำนึกของความหลากหลายจะกระตุ้นให้คิด “นอกกรอบ” ความเป็นไทยแบบจารีต (ที่ถูกครอบงำนับร้อยปีที่ผ่านมา) แล้วโน้มน้าวเครือข่ายนานาชาติพันธุ์ได้กว้างขวาง ซึ่งเป็นพลังโดยตรงของซอฟต์ เพาเวอร์
เทียบกับถ้ามีสำนึกตามจารีตว่า “ความเป็นไทยไม่เหมือนใครในโลก” ซอฟต์ เพาเวอร์น่าจะหดหู่แล้วเหี้ยนหายในพริบตา
