สุจิตต์ วงษ์เทศ : กาฬโรคระบาดจากเมืองจีน พระเจ้าอู่ทอง สร้างอยุธยา

กาฬโรค เป็นโรคที่เชื่อกันว่าระบาดจากเมืองจีนผ่านสัตว์คือหนูอยู่ในสำเภาเข้าถึงเมืองไทยสมัยก่อนกรุงศรีอยุธยา

ตำนานไทยบอกว่าโรคห่าระบาดต้องแก้อาถรรพณ์โดยพระเจ้าอู่ทองสถาปนาเมืองใหม่ให้ชื่อทางการว่ากรุงศรีอยุธยา เมื่อ พ.ศ. 1893

“ห่า” ในนิทานพระเจ้าอู่ทองสร้างกรุงศรีอยุธยา เป็นชื่อผีที่เชื่อกันว่าทำคนตายพร้อมกันคราวละมากๆ (บางทีเรียกห่าลง) เช่น เกิดอาการท้องร่วงอย่างรุนแรงเป็นไข้กาฬโรค แล้วพากันตายจำนวนมากในคราวเดียวกัน (บางทีเรียกห่ากิน แม้ฝนตกคราวละมากๆ ก็เรียกห่าฝน)

ไทยสมัยกรุงรัตนโกสินทร์คุ้นเคยอหิวาตกโรคทำให้คนตายมากๆ คราวเดียวกัน เลยเข้าใจว่าโรคห่าคืออหิวาตกโรค จากนั้นแต่งตำราประวัติศาสตร์แล้วพากันท่องจำสืบมาว่าพระเจ้าอู่ทองหนีโรคห่าคืออหิวาตกโรคไปสร้างกรุงศรีอยุธยา

กาฬโรค เกิดการระบาดจากเอเชียถึงยุโรป (สมัยเดียวกับก่อนกรุงศรีอยุธยา) มีคนตายนับล้านเป็นที่รับรู้ทางสากลเรียก Black Death มีวรรณกรรมสากลหลายเล่มกล่าวถึงเหตุการณ์นี้

พระเจ้าอู่ทองหนีโรคห่าสร้างกรุงศรีอยุธยา เป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์โลกเรื่อง Black Death ข้อมูลกว้างขวางอย่างนี้ไม่พบในประวัติศาสตร์แห่งชาติของไทย ส่วนที่รู้มาผมได้จากคุณไมเคิล ไรท์ (นักปราชญ์ฝรั่งคลั่งสยาม ชาวอังกฤษ ที่เคยพำนักในลังกา แล้วมาปักหลังในไทย และถึงแก่กรรมในกรุงทพฯ หลายปีแล้ว)

พระเจ้าอู่ทอง

ประวัติศาสตร์แห่งชาติของไทย บอกว่าพระเจ้าอู่ทองที่สร้างกรุงศรีอยุธยาพาไพร่พลอพยพหนีโรคห่าไปจากเมืองอู่ทอง (อ.อู่ทอง จ.สุพรรณบุรี)

“อู่ทอง” เป็นชื่อวีรบุรุษในตำนาน ซึ่งไม่มีตัวตนจริง แต่เป็นเรื่องแต่งขึ้นเป็นนิทานซึ่งพบทั่วไปในท้องถิ่นภาคกลางไทย

พระเจ้าอู่ทอง กับ ท้าวอู่ทอง เป็นคนละองค์กัน แต่ถูกทำให้ปนกันในสมัยหลังกลายเป็นองค์เดียวกัน จึงคลาดเคลื่อนจากหลักฐาน

พระเจ้าอู่ทอง เป็นกษัตริย์ในตำนานวีรบุรุษที่เชื่อว่าสร้างกรุงศรีอยุธยา และเป็นองค์เดียวกับที่ได้พระนามว่าพระรามาธิบดีที่ 1

ท้าวอู่ทอง เป็นพระราชาครองอยู่เมืองท้าวอู่ทอง อ.อู่ทอง จ.สุพรรณบุรี ซึ่งไม่เกี่ยวกับการสร้างกรุงศรีอยุธยา

ท้าวอู่ทองอีกชุดหนึ่งเป็นคำบอกเล่าพบในเอกสารหลายเล่ม เช่น พงศาวดารเหนือ, บันทึกชาวยุโรป, คำให้การชาวกรุงเก่า เป็นต้น มีโครงเรื่องคล้ายกันว่าโยกย้ายจากลุ่มน้ำโขงผ่านลุ่มน้ำยม-น่าน-ปิง ลงไปทางเมืองเพชรบุรี แล้วสถาปนากรุงศรีอยุธยา

ตามโครงเรื่องนี้ ท้าวอู่ทองเป็นสัญลักษณ์ของภาษาและวัฒนธรรมไต-ไท ที่เคลื่อนไหวตามเส้นทางการค้าระหว่างบ้านเมืองดินแดนภายในซึ่งอยู่ทางตอนใต้ของจีนถึงลุ่มน้ำโขง แล้วลงบริเวณคาบสมุทรกับลุ่มน้ำเจ้าพระยา

ในที่สุดภาษาและวัฒนธรรมไต-ไท ถูกสถาปนาใหม่สืบเนื่องจนทุกวันนี้ว่าไทย

เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่