| ที่มา | อาทิตย์สุขสรรค์ มติชนรายวัน อาทิตย์ที่ 29 มีนาคม 2563, หน้า 18 |
|---|---|
| ผู้เขียน | ติสตู [email protected] |
“โลกนี้มีเพียงสามสิ่งเท่านั้นที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ความตาย ภาษี และไข้หวัดระบาด” เป็นคำพูดเปรียบเปรยตลกร้ายของผู้เชี่ยวชาญด้านโรคระบาดในซีรีส์สารคดี Explained ตอน The Next Pandemic
แต่แม้จะตลกร้ายแค่ไหน แต่คำพูดดังกล่าวคือความพยายามยืนยันว่าสิ่งที่คิดว่าจะไม่เกิดขึ้นในโลกยุคใหม่ แท้จริงแล้วมันยังคงดำรงอยู่และรอเวลาที่จะเกิดขึ้นเมื่อใดเท่านั้น เพราะโรคระบาดคือโรคที่หลุดรอดจากการควบคุมแพร่กระจายไปทั่วโลก และได้สังหารคนนับล้าน โดยมีหลักฐานยืนยันนับตั้งแต่โรคระบาดในศตวรรษที่ 6 ศตวรรษที่ 14 และศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา
มาสู่ยุคปัจจุบันศตวรรษที่ 21 เมื่อดูสถานการณ์ COVID-19 ที่แพร่กระจายในหลายประเทศทั่วโลกภายในระยะเวลาไม่กี่เดือน หากนับตั้งแต่การพบจุดเริ่มต้นที่เมืองอู่ฮั่นในประเทศจีนเมื่อปลายปี 2562 ที่ผ่านมา จนถึงปัจจุบันมีผู้ติดเชื้อทั่วโลกหลายแสนคน
หากคิดว่าโลกจะถึงจุดจบได้จากสิ่งใดบ้างที่ผ่านมาเราคนนึกถึงปัจจัยอย่างอุกกาบาต หรือภูเขาไฟใต้ทะเลระเบิด ภัยจากน้ำมือมนุษย์อย่างปรมาณู ขีปนาวุธ รวมทั้งภัยธรรมชาติที่ร้ายแรงจากสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง หรือ Climate Change กระนั้นหนึ่งสิ่งที่ติดอยู่ในอันดับจุดสิ้นสุดของโลกเป็นประจำ คือ โรคระบาด
ถ้ามองถึงสิ่งที่จะฆ่าผู้คนนับล้าน โรคระบาดคือความเสี่ยงใหญ่หลวงที่สุดของเรา บิล เกตส์ เปิดคำพูดนี้ไว้ในสารคดี The Next Pandemic
เขาอธิบายต่อว่า ในแง่ของยอดผู้เสียชีวิต โรคระบาดสูสีกับมหาสงครามในอดีตเลยด้วยซ้ำ มนุษยชาติจะสูญเสียอย่างใหญ่หลวง และจะไม่มีประเทศใดที่ไม่ได้รับผลกระทบจากปัญหาที่โรคระบาดก่อขึ้น
บิล เกตส์ ผู้ร่วมก่อตั้งไมโครซอฟท์ และวางมือจากธุรกิจผันตัวเดินหน้าทำงานทั้งด้านสังคมสงเคราะห์ช่วยเหลือประเทศในโลกที่สามมาหลายปี ในนาม มูลนิธิบิล เกตส์ โดยหนึ่งในภารกิจที่เขามุ่งมั่นในระยะหลังคือ การแก้ปัญหาโดยใช้เทคโนโลยีและวิทยาศาสตร์เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตประชากรในโลกที่สาม
เขายังมองถึงปัญหาใหญ่ๆ ที่จะส่งผลต่อมนุษยชาติด้วย โดย มูลนิธิบิล เกตส์ จะพิจารณาให้ทุนต่อเนื่องแก่เหล่าบรรดา นักวิจัย นักวิทยาศาสตร์ บริษัทสตาร์ตอัพเทคโนโลยี ที่ทำการคิดค้น ศึกษาและแก้ปัญหาสำคัญๆ ของโลก หนึ่งในนั้นคือ การให้ทุนแก่เหล่านักวิทยาศาสตร์ศึกษาเรื่อง วัคซีนครอบจักรวาล ที่จะสามารถ ยับยั้งโรคระบาดจากไวรัสทุกสายพันธุ์
หากใครได้รับชม Pandemic : How to Prevent an Outbreak ซีรีส์สารคดีความยาว 6 ตอนจบ ซึ่งนำเสนอเรื่องราวบทเรียนจากโรคระบาดครั้งใหญ่ในโลก ย้อนรอยตั้งแต่กรณี อีโบลา ซาร์ส เมอร์ส จนถึงการระบาดของไข้หวัดนกสายพันธุ์ใหม่ H7N9 โดยได้นำมาเขียนเล่าไว้ในคอลัมน์นี้ไม่กี่สัปดาห์ก่อน จะยิ่งประกอบร่างเข้าใจถึงกลุ่มคนที่ศึกษาและพยายามหาทางยับยั้งโรคระบาด หนึ่งในนั้นคือ นักวิทยาศาสตร์ และ นักวิจัย ในนามทีมคิดค้นวัคซีนป้องกันไวรัสไข้หวัดใหญ่ทุกสายพันธุ์ Distributed Bio ที่มีความทะเยอทะยานอย่างแรงกล้าที่จะคิดค้น วัคซีน ที่จะช่วยรักษา ไข้หวัดใหญ่ครอบจักรวาลหลากหลายสายพันธุ์
เรื่องราวในซีรีส์สารคดี Pandemic : How to Prevent an Outbreak ถูกเล่าในฐานะ เครื่องเตือนความจำ ให้ทั้งโลกตระหนักว่ามีอะไรที่เราจำเป็นต้องทำหากเกิดสถานการณ์โรคระบาด และอะไรที่เป็นสิ่งสำคัญแต่ไม่ได้ทำในขณะนั้นเพื่อนำมาวางแผนรับมือถึงการเกิดโรคระบาดระดับโลกในอนาคตต่อไป
สำหรับใน The Next Pandemic ซึ่งเป็นตอนสั้นๆ ความยาว 20 นาที ในสารคดี Explained ซีซั่น 2 สามารถรับชมได้ทางเน็ตฟลิกซ์ ได้บอกเล่าสรุปเรื่องย่อของโรคระบาดได้กระชับ เข้าใจง่าย และทำให้เราตระหนักถึงภัยอันตรายที่ใกล้ตัวมาก โดยมีการคาดการณ์ว่ามีไวรัสประมาณ 1.3 ล้านชนิด ที่เรายังไม่รู้จักอยู่ในสัตว์ป่า และหนึ่งในไวรัสนั้นอาจแพร่สู่มนุษย์ได้ตลอดเวลา ทั้งยังยกกรณีโรคระบาดที่เกิดขึ้นครั้งใหญ่ๆ ในประวัติศาสตร์มนุษยชาตินับตั้งแต่ศตวรรษที่ 6 ที่คร่าชีวิตประชากรไปครึ่งโลก มาจนถึงโรคระบาดช่วงศตวรรษที่ 14 ได้กวาดล้างผู้คนจำนวนมาก คิดให้เป็นภาพคือระดับที่หายไปราวครึ่งทวีปยุโรป และในศตวรรษที่ 20 ที่มีสถิติรายงานว่าโรคระบาด ไข้หวัดสเปน ได้คร่าชีวิตประชากรร้อยละ 5 ทั่วโลกภายในระยะเวลา 2 ปี
แม้ปัจจุบันโลกจะคิดค้นพัฒนาการที่น่าทึ่งมากมาย ทั้งระบบสอดส่องโรคติดต่อ พัฒนาการสื่อสารหากมีโรคระบาดในพื้นที่เล็กๆ มีการจัดตั้งองค์การอนามัยโลกที่ทำงานร่วมกันทุกประเทศทั่วโลก ในแต่ละประเทศมีกรมควบคุมโรค พัฒนาการวินิจฉัยโรค ยา การรักษา วัคซีน แต่ที่สุดความเสี่ยงที่จะเกิดโรคระบาดขึ้นอีกครั้งกลับสูงขึ้นกว่าที่เคยมีมา มีการคาดการณ์ว่ามีโรคใหม่เกิดขึ้นประมาณ 5 โรค ที่ไหนสักแห่งบนโลกนี้ทุกปี และอัตราเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ดังนั้น จึงเลี่ยงไม่ได้ที่มันจะกลายเป็นโรคระบาด
วันนี้เราได้เห็นกรณีจาก COVID-19 เป็นตัวอย่างที่ชี้ให้เห็นชัดถึงความกังวลของเหล่าผู้คนในวงการป้องกันโรคระบาดได้เกิดขึ้นตามที่หลายฝ่ายคาดการณ์
Explained : The Next Pandemic คือเรื่องราวที่พาเราไปทำความเข้าใจรูปแบบและวิธีการติดเชื้อไวรัส รวมทั้งวิธีการเคลื่อนตัวของโรคระบาด ที่สำคัญคือสะท้อนให้เราเห็นถึงสิ่งที่มองข้ามไปอย่างการพัฒนาเทคโนโลยีด้านโลจิสติกส์ที่รุดหน้าขึ้น ไปจนถึงการที่มนุษย์เข้าไปพัฒนาพื้นที่ในป่าลึก การตัดไม้ทำลายป่านำสัตว์ป่าเข้ามาติดต่อกับมนุษย์มากขึ้น ล้วนเป็นหนึ่งในสาเหตุการนำพาโรคติดต่อ
กระนั้นในอีกด้านหนึ่งหลังเกิดโรคติดต่อและโรคระบาดทั้งแบบย่อยและแบบแพร่ขยายพื้นที่กว้าง โลกก็มักจะได้เรียนรู้และคิดค้นวิธีการและนวัตกรรมใหม่ๆ ขึ้นมาเพื่อป้องกัน อาทิ วิธีการกักกันโรคเพื่อสังเกตอาการที่เราทำกันอยู่ทุกวันนี้ก็พัฒนามาจากช่วงเกิดกาฬโรคในอดีต ที่เมื่อเรือขึ้นฝั่งจะต้องมีการกักตัวผู้เดินทางทุกคนเพื่อสังเกตอาการก่อน ซึ่งวิธี กักตัว ถือเป็นวิธีการเก่าแก่ดั้งเดิมที่ยังคงใช้มาจนถึงปัจจุบัน ด้วยเพราะเป็นวิธีที่ได้ผล หรือการประดิษฐ์ กล้องจุลทรรศน์ ก็มาจากหลังการเกิดโรคระบาด เช่นเดียวกับที่เราคิดค้น วัคซีนเข็มแรกของโลก จนถึงพัฒนา ยาปฏิชีวนะ ต่างๆ ก็เพราะมาจากการเกิดโรคติดต่อระดับแพร่กระจาย
กรณี COVID-19 ที่กำลังจะทิ้งรอยแผลเป็นให้โลกไว้ในศตวรรษที่ 21 คือบทเรียนที่เราต้องตระหนักว่า การเกิดโรคระบาดนั้นง่ายดายมาก จากสัตว์สู่คนและแพร่เชื้อไปยังคนด้วยกันทั่วโลก เพราะประมาณไว้ว่าจากไวรัส 1.6 ล้านชนิดที่มีในสัตว์ป่า นักวิทยาศาสตร์รู้จักแค่ราว 3,000 ชนิดเท่านั้น เรียกว่าน้อยกว่าร้อยละ 0.1 ด้วยซ้ำ
นั่นแปลว่าโรคระบาดครั้งถัดไปอาจเป็นไวรัสที่เราไม่ได้เตรียมตัวรับมือมาก่อนอีกครั้ง เพราะปัญหาใหญ่ของโรคระบาดคือ เราไม่รู้ว่าจะเกิดขึ้นอีกเมื่อใด และวันนี้ต้องยอมรับว่าทั่วโลกเรายังห่างไกลจากสิ่งที่ต้องทำอีกมาก
ภาพประกอบ Netflix
