โลกสองวัย : ภิกษุรูปแรก

วัดพระธาตุพนมวรมหาวิหาร อ.ธาตุพนม จ.นครพนม

วันขึ้น 15 ค่ำเดือน 8 เป็นวันอาสาฬหบูชา วันที่พระพุทธสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมเทศนา หรือหลักธรรมที่ทรงตรัสรู้ ครั้งแรกแก่เบญจวัคคีย์ทั้งห้า ณ มฤคทายวัน ตำบลอิสิปตนะ เมืองพาราณสี ชมพูทวีป (ปัจจุบันตั้งอยู่ในอินเดีย)

ธรรมที่แสดงครั้งแรกคือ ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร หมายความว่า พระสูตรแห่งการหมุนล้อธรรม หรือพระสูตรแห่งการแผ่ขยายธรรม ดินแดนแห่งธรรม

หลังจากที่เจ้าชายสิทธัตถะทรงพบว่าสิ่งที่เกิดขึ้นไร้แก่นสาร ไม่เป็นประโยชน์อย่างแท้จริงแก่ตนเองและผู้อื่น จึงสละราชสมบัติออกผนวช บำเพ็ญเพียรบารมีนานถึง 6 ปีก่อนพบทางสายกลาง คือมัชฌิมาปฏิปทา เมื่อทรงปฏิบัติตามทางนี้จึงพบสัจธรรมเรียกว่า อริยสัจ 4 ประการ เมื่อวันเพ็ญเดือน 6 ก่อนพุทธศก 44 ปี

เจ้าชายสิทธัตถะทรงตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า เสวยวิมุติกระทั่งวันเพ็ญเดือน 8 จึงออกไปพบเบญจวัคคีย์ทั้งห้า ซึ่งเคยปฏิบัติรับใช้พระองค์ขณะบำเพ็ญเพียรทุกรกิริยา พระพุทธเจ้าได้แสดงพระธรรมเทศนาครั้งแรกในวันนั้น นับเป็นปฐมเทศนา มีหลักธรรม 2 ประการ

Advertisement

มัฐฌิมาปฏิปทา หรือทางสายกลาง เป็นข้อปฏิบัติที่เป็นกลาง ถูกต้องและเหมาะสมเพื่อบรรลุถึงจุดหมาย มิใช่การดำเนินชีวิตที่เอียงสุด 2 ด้าน คือ ทางหนึ่งหมกมุ่นในความสุขกาย มัวเมาในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส รวมเรียกว่า หลงเพลิดเพลินหมกมุ่นในกามสุข หรือ กามสุขัลลิกานุโยค

ทางหนึ่งการสร้างความลำบากแก่ตนในการดำเนินชีวิตอย่างเลื่อนลอย เช่น การบำเพ็ญตบะทรมานตน คอยพึ่งอำนาจสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ก่อความทุกข์ให้เหนื่อยแรงกาย แรงสมอง แรงความคิด เรียกว่า อัตตกิลมถานุโยค

เพื่อละเว้นให้ห่างจากการปฏิบัติสุดโต่งจึงต้องใช้ทางสายกลาง อันเป็นการดำเนินชีวิตด้วยปัญญา มีหลักปฏิบัติเป็นองค์ประกอบ 8 ประการ เรียกว่า อริยอัฏฐังคิกมัคค์ หรือมรรคมีองค์ 8 ได้แก่

1.สัมมาฐทิฏฐิ เห็นชอบ คือ รู้ เข้าใจถูกต้อง เห็นตามที่เป็นจริง

2.สัมมาสังกัปปะ ดำริชอบ คือ คิดสุจริต ตั้งใจทำสิ่งที่ดีงาม

3.สัมมาวาจา เจรจาชอบ คือ กล่าวคำสุจริต

4.สัมมากัมมันตะ กระทำชอบ คือ ทำการสุจริต

5.สัมมาอาชีวะ อาชีพชอบ คือ ประกอบสัมมาชีพ หรืออาชีพสุจริต

6.สัมมาวายามะ พยายามชอบ คือ เพียรละชั่ว บำเพ็ญดี

7.สัมมาสติ ระลึกชอบ คือ ทำการด้วยจิตสำนึกเสมอ ไม่เผลอพลาด

8.สัมมาสมาธิ ตั้งจิตมั่นชอบ คือ คุมจิตให้แน่วแน่มั่นคง ไม่ฟุ้งซ่าน

อริยสัจ 4 หมายความว่า ความจริงอันประเสริฐของอริยะ คือ บุคคลที่ห่างไกลจากกิเลส ได้แก่

1.ทุกข์ คือ ปัญหาทั้งหลายที่เกิดกับมนุษย์ บุคคลต้องกำหนดรู้ให้เท่าทันตามความเป็นจริงว่าคืออะไร ต้องยอมรับรู้ กล้าสู้หน้าปัญหา กล้าเผชิญความจริง ต้องเข้าใจสภาวะโลกว่าทุกสิ่งไม่เที่ยง มีการเปลี่ยนแปลงไปเป็นอื่น ไม่ยึดติด

2.สมุทัย คือ เหตุเกิดแห่งทุกข์ หรือสาเหตุของปัญหา ตัวการสำคัญของทุกข์ คือตัญหา หรือเส้นเชือกแห่งความอยากสัมพันธ์กับปัจจัยอื่น ๆ

3.นิโรธ คือ การดับทุกข์ เริ่มจากชีวิตอิสระ อยู่อย่างเท่าทันโลกและชีวิต ใช้ปัญญาดำเนินชีวิต

4.มรรค คือ กระบวนวิธีแก้ปัญหา ได้แก่ มรรคมีองค์ 8 (ดังกล่าวแล้วข้างต้น)

เมื่อพระพุทธองค์แสดงปฐมเทศนา ปรากฏว่า โกณฑัญญะผู้เป็นหัวหน้าเบญจวัคคีย์เกิดเข้าใจธรรม คือเกิดธรรมจักษุ หรือดวงตาเห็นธรรม บรรลุโสดาบัน จึงทูลขอบรรพชาเป็นภิกษุสาวกรูปแรก มีชื่อว่า

อัญญาโกณฑัญญะ

QR Code
เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่
Line Image