ย่ำไปในดงเพลง : เพลงในม็อบ จากแสงดาวฯ ถึงแฮมทาโร่ : โดย เขบ็ดหัวโต
อย่าว่าแต่ประดา “กองแช่ง” เท่านั้นเลย ที่ประสบกับอาการ “ไปไม่เป็น” เมื่อเจอกระบวนท่า ความเคลื่อนไหว
และเพลงประกอบในการออกมาแสดงพลังครั้งล่าสุดของน้องๆ นักเรียน นักศึกษา
ในกระบวนท่า “แฮมทาโร่”
แม้แต่ “กองเชียร์” ทั้งที่เอาใจช่วยอย่างออกหน้าออกตา และแอบเอาใจช่วยอยู่เงียบๆ
ก็ต้องพลิกตำรากันเป็นจ้าละหวั่น
ว่าแฮมทาโร่มาจากไหน มีความหมายอย่างไร
และกลายมาเป็นสัญลักษณ์ หรือรหัสของการเคลื่อนไหวทางการเมืองได้อย่างไร
เนื่องจากมีผู้รู้เชี่ยวชาญท่านออกมาให้คำอธิบายกันแบบหมดเปลือกกันไปแล้ว
จึงขออนุญาตที่จะไม่ฉายหนังซ้ำเรื่องความเป็นมาของแฮมทาโร่ในที่นี้
แต่จะมาตั้งข้อสังเกตในฐานะ “คอเพลง” ว่าด้วยเพลงประกอบการเคลื่อนไหวของภาคประชาชนในแต่ละยุคสมัย
เอาเท่าที่ความทรงจำยังพออาศัย
เริ่มจาก 14 ตุลาคม 2516
ก่อนที่ “สู้ไม่ถอย” จะถูก กปปส.และม็อบนกหวีดหยิบฉวยมาใช้ (โดยไม่ต้องคำนึงถึงบริบทเพลง)
นี่คือเพลงปลุกใจอันดับต้นๆ ของขบวนการนักศึกษา-ประชาชนในยุคนั้น
เนื้อร้องและทำนองโดย เสกสรรค์ ประเสริฐกุล
จะเคลื่อนขบวนจะเริ่มเดินกันหนไหน ถ้าไม่มีเพลงนี้ประกอบ บรรยากาศจะกร่อยๆ อย่างไรพิกล
แต่ถ้าถึงเวลานั่งรวมพล และฟังการปราศรัยที่มีการแสดงดนตรีคั่น อีกหนึ่งเพลงที่ขาดไม่ได้เลยก็คือ “แสงดาวแห่งศรัทธา”
ผลงานประพันธ์ของ จิตร ภูมิศักดิ์
หนุ่มสาว (หัวก้าวหน้า) ยุคนั้นใครร้องเพลงนี้ไม่ได้ถือว่า “เชย”
การเคลื่อนไหวในช่วงตั้งแต่ก่อน 2516 มาจนก่อนจะถูกล้มปราบ-ประหัตประหารกันกลางเมือง 6 ตุลาคม 2519 นั้น
อบอวลไปด้วยบรรยากาศที่มีฝ่ายซ้ายแกนนำก็จริง
แต่เนื่องจากผู้เคลื่อนไหวส่วนหนึ่งหรือส่วนมาก เป็นนักศึกษาในมหาวิทยาลัย
พื้นฐานความรู้ภาษาอังกฤษขั้นพอใช้ถึงดี รสนิยมการฟังเพลงที่เปิดกว้างมากขึ้นในช่วงนั้น
เพลงประกอบการชุมนุมหรือการเคลื่อนไหว จึงมีเพลงสากล (ฝรั่งนั่นแหละ) แทรกเข้ามาด้วย
เป็นเพลงของฝ่ายซ้ายจากฝั่งตะวันตกอย่าง We Shall Overcome ที่ปู่ Pete Seeger เอาเพลงโบราณมาร้องใหม่
แต่มาติดหูคนฟังและกลายเป็นเพลงประจำการชุมนุมของ “บุปผาชน” ในตะวันตก และระบาดเข้ามาถึงไทย ก็ด้วยการขับร้องและบรรเลงของหนึ่งในราชินีเพลงโฟล์คอย่าง Joan Baez
ไปจนกระทั่งถึงเพลงที่ไม่น่าจะเกี่ยวกับการต่อสู้ แต่อ่อนหวาน นุ่มละมุนเหมือนปลอบใจให้กำลังใจกันอยู่กลายๆ อย่าง Carry On Till Tomorrow ของวง Bad Finger
ที่เคยเขียนถึงกันไปแล้วครั้งหนึ่ง
ข้ามมาถึงการเคลื่อนไหวของประชาชน ต่อต้านการสืบทอดอำนาจของ รสช.ในปี 2535 ที่เรียกกันว่า “ม็อบมือถือ”
ก็ยังมีส่วนต่อเนื่องจากบรรยากาศฝ่ายซ้ายอยู่บ้าง มาจากการเคลื่อนไหว 14 ตุลา-6 ตุลาคม
จึงได้ยินเสียงเพลงแสงดาวแห่งศรัทธากันอยู่เกือบทุกคืนที่มีการแสดงสลับปราศรัย
บรรยากาศการชุมนุมมาเปลี่ยนแปลงไปอีกหนในการชุมนุมของคนเสื้อแดงในปี 2553 ตั้งแต่ราชดำเนินมาถึงราชประสงค์
ที่ชัดเจนและเข้มข้นขึ้นนั้นอยู่ในพื้นที่หลัง
ใครที่เข้าร่วมหรือผ่านการชุมนุมจะต้องคุ้นหูอยู่กับเพลงประจำการชุมนุมที่แต่งขึ้นมาใหม่ 2 เพลง
หนึ่งคือ “รักคนเสื้อแดง” ผลงานประพันธ์ของ แป๊ะ คนบางสนาน ที่แทบจะเรียกได้ว่าเป็นเพลงเปิดม่านการชุมนุม
ที่ขึ้นต้นมาก็ร้องแดง แดง แดง แดง แดง…กันยาวๆ
กับเพลงที่ “เต้น ณัฐวุฒิ ใสยเกื้อ” ดัดแปลงมาจาก รักสาวเสื้อลาย ของ แสงสุรีย์ รุ่งโรจน์ ให้กลายมาเป็น “รักสาวเสื้อแดง”
เป็นเพลงประจำตัวที่ร้องเบิกโรงเมื่อเดินขึ้นเวทีก่อนจะปราศรัยต่อ
ส่วนแกนนำคนอื่นก็มีเพลงประจำตัวเป็นสัญลักษณ์ของแต่ละคนไป
แต่ไม่ติดหูเท่ากับสองเพลงที่ว่า
เพลงสำหรับการชุมนุมเปลี่ยนแปลงไปอีกรอบหลังการยึดอำนาจเมื่อปี 2557
คราวนี้มีความหลากหลายมากขึ้น
แต่ที่ดูจะติดปากติดหูกันมากที่สุดตั้งแต่หลังรัฐประหารมาถึงปัจจุบัน ก็คือ Do You Hear The People Sing? จากภาพยนตร์เรื่อง Les Misérables เวอร์ชั่นล่าสุดที่ออกฉายตั้งแต่ปี 2555
แต่ว่าพลังและเนื้อหาของเพลงยังจับใจ
กลายเป็นอีกเพลงขวัญใจของผู้ชุมนุม ไม่ว่าจะวัยไหน ทั้งนักเรียน นักศึกษา ประชาชน จนถึงคนรุ่นที่อ่านฉบับแปลชุดแรกในชื่อ “เหยื่ออธรรม” ของ จูเลียต หรือ คุณชนิด สายประดิษฐ์ และ คุณวิภาดา กิตติโกวิท
ก่อนจะมาถึงยุคล่าสุดอย่างแฮมทาโร่ในปัจจุบัน
ยุคสมัยเปลี่ยน คนเปลี่ยน รสนิยมเปลี่ยน
อะไรจะเกิดขึ้นต่อไป ใครจะกล้าพยากรณ์
…
แสงดาวแห่งศรัทธา
https://www.youtube.com/watch?v=mJCpjsOq4_s
We Shall Overcome – Joan Baez
https://www.youtube.com/watch?v=nM39QUiAsoM
Carry On Till Tomorrow – Bad Finger
https://www.youtube.com/watch?v=wrEggYMu-1s
Do You Hear The People Sing? – Les Misérables
https://www.youtube.com/watch?v=1q82twrdr0U
แฮมทาโร่
https://www.youtube.com/watch?v=LxBIaQsuub8
