“เราคือใคร” เป็นคำถามที่เหมือนจะตอบง่าย แต่นึกดูให้ดีจะรู้ว่ายาก
บ่อยครั้งที่คนเราจะเกิดความไม่เข้าใจว่าทำไมตัวเองเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ เช่น ทั้งที่รู้ว่าอะไรดี อะไรไม่ดี และควรจะทำในสิ่งที่ดี แต่เมื่อลงมือกลับทำตรงกันข้าม
เหมือนบังคับตัวเองได้ แต่ไม่ได้ ที่สุดละเลยที่จะบังคับ
เรามักหาเหตุผลเพื่อทำในสิ่งที่อยากทำ และไม่ทำในสิ่งที่ควรทำเสมอ
และเพราะอย่างนี้นี่เองที่บ่อยครั้งต้องตั้งคำถามว่า “เราคือใคร”
“รู้จักคนอื่น ไม่สำคัญเท่ารู้จักตัวเอง” คือผลึกของประสบการณ์ชีวิตที่ “ผู้รู้” หรือ “กูรู” หรือ “ศาสดา” ทั้งหลายพยายามชี้ทางให้ผู้แสวงหาความสุขเดินตาม
แต่ก็อีกนั่นแหละ คนเรามักไม่ค่อยใส่ใจนักในเรื่องที่จะต้องเรียนรู้ตัวเอง เพราะเมื่อถูกถามว่า “คุณคือใคร” จะตอบได้ง่ายมาก ว่า “ชื่ออะไร เป็นลูกเต้าเหล่าใคร ทำงานอะไร ตำแหน่งอะไร คนที่เข้ามามีความสัมพันธ์ในด้านต่างๆ คือใคร และอื่นๆ อีกมากมายที่จะนำมาใช้อธิบายตัวเองให้คนอื่นรู้”
ทำให้เป็นเรื่องปกติที่ทุกคนจะคิดว่า “รู้จักตัวเองดีกว่าใคร” แล้วทำไมจะต้องถามว่า “เราคือใคร”
คนคนหนึ่งอาจจะอธิบายได้เป็นคุ้งเป็นแควว่า “ชอบอะไร ไม่ชอบอะไร ทำไมถึงชอบไม่ชอบ อาจจะลงในรายละเอียดของความชอบไม่ชอบนั้นมากมาย”
แต่หากวกกลับมาดูคำอธิบายให้ดี แล้วถามตัวเองว่า “ทั้งหมดนั้นเป็นความคิดของเรา หรือความจริงเป็นเช่นนั้น”
ถามแบบหาคำตอบให้ตัวเองโดยสัตย์ซื่อ จะพบว่า “นั่นเป็นจินตนาการ”
ถึงที่สุดแล้ว เรารู้ไม่หมดว่าที่ชอบสิ่งนั้น ไม่ชอบสิ่งนี้เพราะอะไร ไม่รู้ว่าจริงๆ แล้วความรู้สึกนั้นเกิดขึ้นเพราะอะไร เรารู้เพียงผิวเผิน เพียงบางสิ่งบางอย่างที่มาประกอบกันทำให้เกิดความชอบไม่ชอบนั้น เท่านั้น
ถ้ารู้ที่มาของความรู้สึกได้อย่างหมดจด ว่าเกิดขึ้นเพราะอะไร นั่นคือ “การรู้จักตัวเองอย่างแท้จริง”
“ความรู้สึก” เป็นที่รวมทุกสิ่งทุกอย่างที่จะอธิบายการเกิดขึ้นและมีอยู่
เมื่อสัมผัสสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ไม่ว่าจะเป็นทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ และเกิดความรู้สึกขึ้น
ลองมองนิ่งๆ ที่ความรู้สึกนั้น ไม่ต้องคิด ไม่ต้องตั้งคำถาม แต่เปิดรู้ความรู้สึกนั้นอย่างนิ่งๆ
ถ้าจิตมีสมาธิพอ ความรู้สึกนั้นจะค่อยๆ เผยโฉมอะไรต่ออะไรที่มารวมกันก่อความรู้สึกนั้นทีละอย่างสองอย่าง หรือทีละหลายอย่าง
อาจจะเป็นเรื่องราวในอดีต ประสบการณ์ที่ประทับในความทรงจำ หรือเลยไปถึงภาพที่คล้ายๆ กับมาจากคนละภพคนละชาติ
อาจจะเป็นความฝันที่เราลืมเลือนไปแล้ว เป็นอะไรสักอย่าง เป็นใครสักคน
ทุกสิ่งทุกอย่างมาประกอบกันก่อให้เกิดความรู้สึกนั้น
เรื่องราวละเอียดขึ้นเรื่อยๆ สัมผัสรู้ที่เลยไปจากความทรงจำ หลายอย่างรู้ว่ามีอยู่ แต่ไม่รู้ว่าอะไร
เดี๋ยวปรากฏ เดี๋ยวเลือนหาย จำได้บ้าง ลืมเลือนในทันทีบ้าง
เรื่องราวทั้งหลายที่เกิดขึ้นขณะฝึกจิตให้รู้นิ่งๆ ในสิ่งที่รู้สึก คือ “ความเข้าใจชีวิต” เป็นคำตอบว่า “เราคือใคร” มาอย่างไรถึงไปอย่างนี้
คำตอบที่เกิดขึ้นไม่ได้จากการคิดแสวงหา แต่เกิดขึ้นจากการนิ่งดู
เหมือนง่าย แต่ยากมาก
และที่สำคัญคือ ขยายออกไปไม่มีที่สิ้นสุด
จาก “ความมีอยู่” ออกไปสู่ “ความไม่มีอยู่”
