| ที่มา | คอลัมน์ โลกสองวัย มติชนรายวัน |
|---|---|
| ผู้เขียน | บางกอกเกี้ยน |
| เผยแพร่ |
ประเทศไทยมีระบบการปกครองในตำแหน่ง “กำนัน-ผู้ใหญ่บ้าน” มาตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระปิยมหาราช รัชกาลที่ 5 ซึ่งพระองค์พระราชทานกำเนิดเป็นครั้งแรกที่บ้านเกาะ อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่อวันที่ 10 สิงหาคม พ.ศ.2435 ยาวนานถึงวันนี้ 124 ปี
กระทรวงมหาดไทยประกาศให้วันที่ 10 สิงหาคม เป็นวัน “กำนันผู้ใหญ่บ้าน” จัดงานในวันนี้ที่สโมสรกองทัพบก ถนนวิภาวดีรังสิต
ในงานมีการประชุมเชิงปฏิบัติการ การศึกษาดูงาน พิธีมอบรางวัลกำนันผู้ใหญ่บ้านยอดเยี่ยม ประจำปี 2559 จำนวน 263 รางวัล และนำเสนอความเป็นมาของกำนันผู้ใหญ่บ้านให้ประชาชนทราบถึงความสำคัญของสถาบันกำนันผู้ใหญ่บ้าน และผลงานอันเป็นภาพลักษณ์กำนันผู้ใหญ่บ้าน
ตำแหน่งกำนันผู้ใหญ่บ้าน เมื่อก่อนเป็นตำแหน่งที่แต่งตั้งขึ้นจากประชาชนที่อยู่ในหมู่บ้านและตำบลนั้น เพื่อดูแลชีวิตความเป็นอยู่ของราษฎรต่างพระเนตรพระกรรณมาตลอด หลังจากเปลี่ยนแปลงการปกครอง ความสำคัญของกำนันผู้ใหญ่บ้านยังคงมีอยู่โดยเฉพาะกับการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร
ตำแหน่งกำนันผู้ใหญ่บ้านเมื่อก่อนไม่มีการเกษียณ ไม่มีการเลือกตั้งหรือแต่งตั้งขึ้นใหม่ เว้นแต่จะลาออก หรือเสียชีวิต หรือถูกปลดเนื่องจากมีคดีความ หรือไม่ปฏิบัติหน้าที่ด้วยความซื่อสัตย์สุจริตจนได้รับการร้องเรียน
ต่อมา มีความพยายามจะเปลี่ยนแปลงสถาบันกำนันผู้ใหญ่บ้านจากการแต่งตั้งมาเป็นการเลือกตั้ง และมีกำหนดเวลาในการดำรงตำแหน่งเป็นวาระเช่นเดียวกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร
หลายครั้งที่จะมีการเปลี่ยนแปลงสถานภาพของกำนันผู้ใหญ่บ้าน จะมีการประท้วงโดยตลอด ตั้งแต่การเลือกตั้ง ถึงวาระการดำรงตำแหน่ง
ที่สุดมีการโอนอ่อนผ่อนปรนให้เลือกตั้งกำนันผู้ใหญ่บ้านเมื่อกำนันผู้ใหญ่บ้านอายุครบ 60 ปี หรือลาออกจากตำแหน่ง ถึงทุกวันนี้ เราจึงมีกำนันผู้ใหญ่บ้านเป็นคนหนุ่มคนสาวเข้ามาปฏิบัติหน้าที่
บางคนเมื่อเป็นกำนันหรือผู้ใหญ่บ้านได้ระยะเวลาหนึ่ง อาจเป็นวาระ 4 ปี ลาออกจากตำแหน่ง เช่น จากผู้ใหญ่บ้านไปสมัครรับเลือกตั้งเป็นกำนัน หรือสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา
กำนันผู้ใหญ่บ้านเป็นตำแหน่งกึ่งการเมืองที่น่าสนใจ ไม่เพียงแต่เป็นที่รักชอบของประชาชนเท่านั้น หลายคนมีอิทธิพล บางคนเป็นมานาน จนเป็นเจ้าของที่ดินและกิจการทั้งถูกกฎหมายและผิดกฎหมาย
น้องหนูน่าจะรู้จักชื่อเสียงของกำนันผู้ใหญ่บ้านบางคนมาบ้างแล้ว โดยเฉพาะน้องหนูที่อยู่ในหมู่บ้าน ตำบลนั้น ทั้งบางคนมีอิทธิพลทางการเมืองถึงขนาดถ่ายโอนตำแหน่งในลักษณะทายาทได้
เนื่องในวันกำนันผู้ใหญ่บ้าน 10 สิงหาคม กำนันคนหนึ่งที่เจริญเติบใหญ่มาด้วยลำแข้งตัวเองตั้งแต่น้อยคุ้มใหญ่ ส่งประวัติการเป็นกำนันผู้ใหญ่บ้านมาให้ข้าพเจ้า (ผู้เขียน) ได้อ่านเนื่องจากคุ้นเคยกัน
ได้รับประวัติมาจะเก็บไว้อ่านคนเดียวก็กระไรอยู่ ขอนำบางส่วนของประวัติกำนันโสภณ ศรีมาเหล็ก สมาชิกวุฒิสภาจังหวัดน่าน (พ.ศ. 2551-2557) มาให้น้องหนูได้รู้จัก
ส.ว.โสภณบอกมาว่า เป็นเด็กกำพร้าตั้งแต่อายุ 5 ขวบ จากบิดามารดาหย่าร้าง ปู่ย่าพาไปเลี้ยงจนเรียนจบชั้นประถมปีที่ 6 แล้วหลวงปู่พระครูรัตนนันทสารนำมาบรรพชาเป็นสามเณร สอบได้นักธรรมเอก และเปรียญธรรม 2 ประโยค สอบคัดเลือกเข้าเรียนในมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ได้
แต่เรียนเพียงปีเดียว เนื่องจากขัดสนทุนทรัพย์จึงต้องออกจากการเรียน อายุ 21 ปี ถูกเกณฑ์ทหาร 2 ปี ปลดประจำการแล้วไปทำงานหาประสบการณ์ก่อนกลับสู่มาตุภูมิ ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้าน และกำนันตำบลพระธาตุ อำเภอเชียงกลาง 2 สมัย ได้เป็นกำนันแหนบทองคำ ที่สุดได้รับความไว้วางใจจากชาวน่านเลือกให้เป็นสมาชิกวุฒิสภาในปี 2551
วันนี้ “กำนันโสภณ” จะได้รับปริญญาเอกเป็นดอกเตอร์ ไม่ทราบว่าชาวน่านยังคงเรียกกำนันโสภณ หรือดอกเตอร์กำนันโสภณ อวยพรกำนันผู้ใหญ่บ้านมาว่า ขอให้เป็นนักปกครองที่ดี เป็นที่พึ่งของประชาชน
