| ที่มา | คอลัมน์ มหัศจรรย์การ์ตูน มติชนรายวัน |
|---|---|
| ผู้เขียน | วินิทรา นวลละออง |
| เผยแพร่ |
เมื่อเราได้ยินคนทั่วไปบอกว่ากลัวความแก่ ปฏิกิริยาตอบสนองคงมีหลากหลายทั้งพยักหน้าเห็นด้วยและส่ายหน้าไม่เห็นด้วย ถ้ามาพบจิตแพทย์ก็มักจะโดนถามว่า “ความแก่สำหรับคุณมีความหมายว่าอย่างไรและทำไมจึงกลัว” เพราะความแก่อาจจะไม่ได้น่ากลัวเท่ามุมมองต่อความแก่ เช่น ความแก่หมายถึงจะไม่สามารถทำงานได้ ไร้ค่า สุขภาพทรุดโทรม ถูกทอดทิ้ง ฯลฯ มุมมองเหล่านี้เป็นปัญหามากกว่าตัวเลขอายุอีกค่ะ
คุณสุภาพสตรีในวัยเจ็ดสิบกว่าปีท่านหนึ่งถูกลูกสาวบังคับให้มาพบแพทย์ค่ะ ลูกสาวเล่าว่าเมื่อ 2 เดือนก่อน คุณพ่อเพิ่งเสียชีวิตด้วยโรคภัยที่รักษามานาน คุณแม่จึงต้องอยู่บ้านคนเดียว เพราะลูกๆ แต่งงานย้ายบ้านไปทำงานในเมืองกันหมด ช่วงงานศพก็ยังดูเข้มแข็งดีแต่พอผ่านงานศพไปกลับดูเซื่องซึมเชื่องช้า กินอาหารน้อยลงมากจนน้ำหนักลดไป 8 กิโลกรัม เดิมเคยออกไปคุยกับเพื่อนบ้านก็ไม่ไป บางครั้งก็คิดว่าตายไปเสียได้ก็ดีเพราะอยู่แบบนี้ก็เป็นภาระให้ลูกหลาน
“มันคงเป็นปกติของคนแก่ล่ะค่ะคุณหมอ คนแก่ก็เป็นแบบนี้ทุกคนใช่ไหมคะ”
“เป็นแบบไหนคะ”
“คนแก่ก็ต้องไม่มีความสุข กินไม่ได้ นอนไม่หลับ เรี่ยวแรงก็ไม่มี อยู่ไปก็เหมือนรอวันตาย ไม่ได้อยากฆ่าตัวตายนะคะแต่คิดว่าตายไปเมื่อไหร่ก็ได้จะได้ไม่ลำบากลูกหลาน”
“หมอคิดว่าไม่ใช่คนแก่ทุกคนที่เป็นอย่างนั้นค่ะ หมอเคยเจอคนแก่เป็นแบบนั้นบ้างแต่ส่วนใหญ่เกิดจากโรคซึมเศร้า กินยาก็จะดีขึ้นนะคะ”
หลายครั้งผู้สูงอายุที่มีอาการซึมเศร้าจะมีเหตุผลที่ฟังดูสมเหตุสมผลในการอธิบายอาการของตัวเองว่าเกิดจากความแก่ค่ะ เช่น รู้สึกอ่อนเพลียง่าย นอนหลับไม่ดี กินอาหารไม่อร่อย ขี้หลงขี้ลืม ไม่มีความสุข ไปจนถึงคิดเรื่องตายเร็วๆ จะได้ไม่ต้องเป็นภาระ ถ้าชีวิตที่ผ่านมาไม่เคยคิดแบบนี้เลย แต่อยู่มาวันหนึ่งคิดแบบนี้อย่างจริงจังติดต่อกันหลายสัปดาห์ต้องสงสัยโรคซึมเศร้าแล้วค่ะ
ความแก่อาจจะดูน่ากลัวจริงๆ โดยเฉพาะจากสายตาวัยรุ่นที่ไม่มีคนแก่ที่มีความสุขอยู่ใกล้ตัวให้ดูเป็นตัวอย่าง ภาพยนตร์หรือละครสะท้อนภาพความแก่ชราที่มีความหมายเดียวกับความเสื่อมโทรมและทุกข์ทรมาน จนเรามีมุมมองต่อความแก่ในแง่ลบมากกว่าบวก ถ้าให้นึกถึงคนแก่สักคนที่จะช่วยลบภาพไม่ดีของคนแก่ได้ก็น่าจะเป็นคนนี้ค่ะ “นาคิริ เซ็นซาเอมอน” ผู้อำนวยการสถาบันอาหารโทสึกิ จากการ์ตูนเรื่อง “Shokugeki no Souma” การ์ตูนที่เหล่าหนุ่มสาวมาต่อสู้กันด้วยฝีมือทำอาหาร เขาคือชายชราผู้มากประสบการณ์ในวงการอาหาร ผู้อำนวยการนาคิริชื่นชอบหนุ่มสาวที่เต็มไปด้วยความมุ่งมั่นกล้าหาญ เขาจึงจัดการแข่งขันทำอาหารขึ้นในโรงเรียนและหลายครั้งเข้าเป็นกรรมการเองด้วย เมื่อใดที่ได้กินอาหารอร่อย ผู้อำนวยการนาคิริจะถอดชุดยูกาตะออกและเบ่งกล้ามปลดปล่อยพลัง ซึ่งแสดงถึงความชื่นชมในรสชาติอย่างที่สุด จริงอยู่ว่าเป็นการ์ตูนอาจจะดูโอเว่อร์ไปบ้าง แต่น่าจะเป็นผลดีกับมุมมองต่อความแก่ของเด็กที่ดูการ์ตูน เนื่องจากผู้อำนวยการนาคิริมีรูปลักษณ์ภายนอกสะท้อนความแก่อย่างชัดเจน ใบหน้าเหี่ยวย่น หนวดเคราและเส้นผมหงอกขาว สวมชุดแบบโบราณ แต่กลับมีความคิดความอ่านสมัยใหม่ นอกนั้นยังสุขภาพดีเพราะสามารถเบ่งกล้ามได้เหมือนนักกล้ามอีกด้วย เป็นการเปลี่ยนภาพลักษณ์คนแก่ที่มีแต่สุขภาพเสื่อมโทรมและอยู่บ้านอย่างเหี่ยวเฉา กลายเป็นคนแก่ที่สุขภาพแข็งแรงมากและยังทำงานอย่างไม่มีเหน็ดเหนื่อย
ทัศนคติต่อความแก่มีผลต่อการรับมือกับความเครียดในยามที่แก่ค่ะ การศึกษาของมหาวิทยาลัยแห่งรัฐนอร์ธแคโรไลนา พบว่าผู้สูงอายุที่มีทัศนคติเชิงบวกต่อความแก่ชราจะสามารถฟื้นตัวจากความเครียดได้ดีกว่า เมื่อเทียบกับผู้สูงอายุที่มีทัศนคติเชิงลบ การศึกษานี้ให้ผู้ที่อายุ 60-93 ปี จำนวน 43 คน ตอบแบบสอบถามทุกวันติดกัน 8 วัน ในคำถามประกอบด้วยทัศนคติต่อความแก่ เหตุการณ์ที่ก่อให้เกิดความเครียดในแต่ละวัน รวมถึงอารมณ์ด้านลบที่เกิดขึ้นหลังเหตุการณ์ เช่น ความกลัว หงุดหงิด หรือเครียด ผลพบว่าผู้สูงอายุที่มีทัศนคติเชิงบวกต่อความแก่จะหายจากอารมณ์ด้านลบได้เร็วกว่า และมีอารมณ์ด้านบวกมากกว่าหลังประสบเหตุการณ์ที่เครียด
มีคำถาม 5 ข้อที่ใช้ถามทัศนคติต่อความแก่ ได้แก่ คุณคิดว่าทุกอย่างจะแย่ลงเมื่อคุณแก่ตัวขึ้นใช่ไหม คุณยังรู้สึกกระชุ่มกระชวยมากเท่าปีที่ผ่านมาไหม คุณรู้สึกว่าแก่ตัวแล้วทำประโยชน์ได้น้อยลงไหม เมื่อคุณแก่ตัวลงพบกว่าสิ่งต่างๆ ดีขึ้นหรือแย่ลงกว่าที่คิด และคุณมีความสุขในตอนนี้เหมือนตอนอายุน้อยกว่านี้ไหม ถ้าตอบไม่ ใช่ ไม่ ดีขึ้น และใช่ แสดงว่ามีทัศนคติที่ดีต่อความแก่ซึ่งจะเป็นหลักประกันว่ายามแก่ตัวจะสามารถผ่านความเครียดไปได้โดยอารมณ์ทางลบไม่ก่อตัวมากนัก
ความแก่ไม่ควรเท่ากับความร่วงโรยหรือไม่มีความสุขค่ะ จริงอยู่ว่าผู้สูงอายุมีมิติที่ทำให้ไม่มีความสุขอยู่บ้าง เช่น สุขภาพกายแย่ลงหรือไม่คล่องแคล่วเหมือนแต่ก่อน แต่ในความแก่ก็ควรจะมีสุขภาพใจที่ดี สุขภาพกายดีตามสมควร และจัดการกับอุปสรรคในชีวิตได้โดยไม่ทำให้อารมณ์เศร้าหมองนานมากนัก เริ่มจากการปรับมุมมองต่อความแก่ให้ดีก่อนเป็นอย่างแรกเลยค่ะ
