ที่มา | อาทิตย์สุขสรรค์, มติชนรายวัน อาทิตย์ที่ 8 มกราคม, 2565, หน้า 13-14. |
---|---|
ผู้เขียน | ทีมข่าวเฉพาะกิจ |
จุดยืนไม่เคยเปลี่ยน อุดมการณ์ไม่เคยตาย
มติชน
จากหน้าแรก ถึงบทที่ 46

“มติชนเป็นหนังสือพิมพ์การเมืองที่โดดเด่น และจับใจมาก”
ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์ อาจารย์คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต เปิดใจก่อนนับถอยหลังก้าวเข้าสู่ปีที่ 46 ของหนังสือพิมพ์มติชน ในอีก 24 ชั่วโมงข้างหน้า
ในฐานะนักประวัติศาสตร์ ธำรงศักดิ์ย้อนเล่าว่า รู้จักมติชนครั้งแรกเมื่อ พ.ศ.2524 พร้อมๆ กับการเข้าเรียนปี 1 ที่คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จนทุกวันนี้ยังคงตามอ่าน สมัครสมาชิก ให้เมสเซนเจอร์หิ้วมาเสิร์ฟทุกเช้าถึงหน้าประตูบ้าน ทั้งยังเป็นหนึ่งในนักวิชาการที่ร่วมเขียนบทความ ให้สัมภาษณ์รายงานหน้า 2 วิเคราะห์ปัญหาและทางออกของการเมืองไทยมาอย่างต่อเนื่องจนถึงวันนี้
โดดเด่น จับใจ
หนังสือพิมพ์ ‘ประหลาด’ บนชั้นวาง
อาจารย์รัฐศาสตร์ให้เหตุผลว่า เลือกอ่านมติชนเพราะเป็นหนังสือพิมพ์ที่ประหลาด
“มันมีหนังสือพิมพ์ประหลาดวางไว้ที่ชั้นวางหนังสือพิมพ์ ในห้องสมุดหอกลาง ของ ม.ธรรมศาสตร์ มันเป็นหนังสือพิมพ์การเมืองที่โดดเด่นและจับใจมากเลย เพราะเดิมทีผมจะรู้จักแต่หนังสือพิมพ์หัวสี เนื่องจากว่าเป็นคนต่างจังหวัด มติชนมีเนื้อหาการเมืองทุกหน้า มันทำให้เราอ่านแล้วรู้สึกว่า โอ้โห ทำไมมันเยอะขนาดนี้” ธำรงศักดิ์เล่าความรู้สึกเมื่อครั้งสบตากับหนังสือพิมพ์มติชนในวินาทีแรก
ย้อนไปพลิกฉบับปฐมฤกษ์ วันจันทร์ ขึ้น 1 ค่ำ 9 มกราคม พุทธศักราช 2521 คือฉบับแรกที่ ‘มติชนรายวัน’ ปีที่ 1 คลอดจากโรงพิมพ์สู่สายตาประชาชนบนแผงหนังสือ ด้วยราคา 1.50 บาท ความยาว 8 หน้า
‘นายกฯให้ปรับปรุงภาษี ยันไม่ถอนขนห่านคนจน’
คือพาดหัวข่าวหน้า 1
‘กรุงเทพวันนี้’ ที่คอยพยากรณ์อากาศ, พาณิชย์ทิ้งทวนปีเก่า เลิกคุมราคาสินค้า, กพ.ร่างกฤษฎีกำหนดอำนาจผู้ว่าฯ ย้ายตำรวจ เสนอกวาดล้างอาชญากรรมทุกเดือน”
คืออีกส่วนหนึ่งจากพาดหัวข่าวที่เวลาล่วงผ่านมาแล้วกว่า 4 ทศวรรษ สะท้อนบรรยากาศสังคม เศรษฐกิจ การเมืองไทยในห้วงเวลานั้น
กว่า 4 ทศวรรษที่ผ่านมา มติชน สวมหลายหมวก รับหลายบท ทั้งนักบันทึกประวัติศาสตร์สังคม เศรษฐกิจ การเมืองไทย มาอย่างต่อเนื่อง
พร้อมเปิด ‘บทใหม่’ ในปีที่ 46 ในฉบับวันพรุ่งนี้ 9 มกราคม พุทธศักราช 2566
ไม่ว่าผ่านกี่ยุคสมัย ยังคงเดินบนเส้นทางของตนเองอย่างแจ่มชัด จนกลายเป็นส่วนสำคัญในการร่วมขับเคลื่อนพัฒนาการประวัติศาสตร์สิ่งพิมพ์ไทย
ย้อนหมายเหตุหน้าแรก
จาก‘ประชาชาติ’สู่‘มติชน’
ธำรงศักดิ์ ในฐานะนักรัฐศาสตร์ควบนักประวัติศาสตร์ เล่าด้วยว่า ก่อนได้อ่าน ‘มติชน’ ตนไม่ใช่เป็นคนที่ติดตามการเมืองมาก่อน ก่อนหน้านี้เรียน มศ.4 แล้วสอบเทียบเข้า ม.ธรรมศาสตร์ จึงเริ่มทุ่มทุกอย่างเพื่อเข้ามหาวิทยาลัยให้ได้ ในวัยนั้นยังไม่ได้สนใจหรอกว่าจะเกิดอะไรขึ้นบ้างในบ้านเมืองนี้
“ตอนนั้นยังเป็นเด็กวัยเอ๊าะ แต่พอเรียนรัฐศาสตร์ คราวนี้ด้วยความที่ชอบเข้าห้องสมุดและเราไม่เคยซื้อหนังสือพิมพ์อะไรอยู่แล้ว แต่ที่ห้องสมุดธรรมศาสตร์ ซึ่งเป็นห้องอ่านหนังสือพิมพ์ มันทำให้เราเห็นโลกประหลาดๆ
จากหนังสือพิมพ์มติชน แล้วคราวนี้ ก็ขยับไปอ่านศิลปวัฒนธรรม คือมันก็เป็นเรื่อง 108 ในยุคของ อาจารย์
สุจิตต์ วงษ์เทศ ยุค ‘สุโขทัยไม่ใช่ราชอาณาจักรแรกของคนไทย’ ผมก็จำได้เรื่องเดียวนี่แหละ ตอนนั้นในการเรียนการสอน ทุกอาจารย์เขาก็จะหยิบยกเรื่องที่เป็นประเด็นฮอต ทำให้รู้จักศิลปวัฒนธรรมตั้งแต่นั้นมา แล้วเราก็เริ่มลองอ่าน” อาจารย์คณะรัฐศาสตร์ย้อนเป็นฉากๆ
ตัดภาพมายังประวัติศาสตร์ของมติชนเองซึ่งปรากฏในล้อมกรอบ ‘หมายเหตุหน้าแรก’ ของฉบับปฐมฤกษ์ ว่าสืบไม้ต่อจาก ‘ประชาชาติ’ วิวัฒนาการจากหนังสือพิมพ์เข็มทิศธุรกิจรายสัปดาห์ อันมีที่มาจากการถูกสั่งปิดในยุค 6 ตุลาฯ
ความตอนหนึ่งว่า
‘เมื่อมิใช่หนังสือพิมพ์ฉบับใหม่ คณะผู้จัดทำทั้งปวงก็มาจากผู้สุจริตในวิชาชีพหนังสือพิมพ์เก่าๆ นั่นเอง รายละเอียดของความเป็นมาในเรื่องนี้ ได้ตีพิมพ์แล้วเป็นเนื้อหาสาระอยู่ในฉบับ…’
ข้อความข้างต้น บ่งชี้ความเกี่ยวเนื่องที่แยกไม่ออกจากสภาวะหลังเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 ห้วงเวลาซึ่งหนังสือพิมพ์ทุกฉบับถูกสั่งปิด รวมถึง ‘ประชาชาติ’ เป็นเหตุให้ทีมงานต้องเบี่ยง (ชั่วคราว) จากเส้นทางการเมือง มาออกหนังสือพิมพ์ ‘เข็มทิศธุรกิจรายสัปดาห์’ ที่เน้นด้านเศรษฐกิจ เมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2520 กระทั่งคณะปฏิวัตินำโดย พลเรือเอก สงัด ชลออยู่ โค่นล้มรัฐบาล ธานินทร์ กรัยวิเชียร ได้เมื่อวันที่ 20 ตุลาคม พ.ศ.2520 สั่งยกเลิกคณะที่ปรึกษาการพิมพ์ของรัฐบาล เปิดทางให้ผู้ประกอบวิชาชีพหนังสือพิมพ์
แต่รอแล้วรออีก หนังสือพิมพ์ 13 ฉบับที่สั่งถูกปิด ยังไม่มีคำสั่งให้ตีพิมพ์ได้ ทีมงานประชาชาติจึงตัดสินใจออกหนังสือพิมพ์ฉบับใหม่ ในชื่อ ‘มติชน’

…เมื่อนายขรรค์ชัย บุนปาน มาปรารภกับข้าพเจ้า
ย้อนกลับไปก่อนหน้านั้น (อดีต) นักข่าวหนุ่ม ขรรค์ชัย บุนปาน ซึ่งปัจจุบันนั่งเก้าอี้ประธานกรรมการบริษัท มติชน จำกัด (มหาชน) เข้าเฝ้า พลตรี พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ หรือ พระองค์วรรณฯ เพื่อทูลขอหัวหนังสือพิมพ์ ประชาชาติ
ปรากฏในลายพระหัตถ์ พระองค์วรรณฯ ประทานหัว นสพ.ประชาชาติ ให้ขรรค์ชัย
ความตอนหนึ่งว่า
“…เมื่อนายขรรค์ชัย บุนปาน มาปรารภกับข้าพเจ้าว่าใคร่จะออกหนังสือพิมพ์ประชาชาติ รายสัปดาห์ ข้าพเจ้าก็มีความยินดีและอนุโมทนา โดยชี้แจงให้ทราบว่า เมื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นระบอบประชาธิปไตยใน พ.ศ.2475 แล้ว ข้าพเจ้าได้เล็งเห็นความจำเป็นที่จะชี้แจงให้ประชาชนได้เข้าใจหลักประชาธิปไตยที่ว่า รัฐบาลเป็นของประชาชน โดยประชาชน และเพื่อประชาชน หรือว่าอำนาจอธิปไตยมาจากปวงชนชาวไทย ข้าพเจ้าจึงได้จัดการออกหนังสือรายวันให้ชื่อว่า ประชาชาติ…”
นับเป็นจุดที่พลิกผันชีวิตของนักข่าวหนุ่มในวันนั้น และเป็นจุดเริ่มต้นของหนังสือพิมพ์การเมืองที่ยังคงคุณภาพเพื่อคุณภาพของประเทศในวันนี้
จาก 2521 ถึง 2566 อุดมการณ์ไม่เคยตาย
“ผมไม่เชื่อว่าอุดมการณ์มันตาย”
ฐากูร บุนปาน อดีตรองประธานกรรมการ บริษัท มติชน จำกัด (มหาชน) ผู้ล่วงลับ ลั่นวาจาในวันที่ยังมีชีวิต
“ผมไม่เชื่อว่าคนทำอาชีพนี้จะไม่เหลือ เพราะโดยตัวมันเองมีเสน่ห์บางอย่าง เป็นงานที่สนุก ได้เป็นผู้จับตาและสังเกตการณ์ความเปลี่ยนแปลง เป็นผู้รายงานความเปลี่ยนแปลง ขณะเดียวกันยังได้เจอคนที่แตกต่างหลากหลาย ตั้งแต่นักการภารโรง พนักงานระดับล่างสุด จนถึงนายกรัฐมนตรี หรือซีอีโอบริษัท ทำให้มุมมองต่อชีวิตแหลมคมขึ้น เพราะคุณได้เห็นบทเรียนของคนอื่น เรียนรู้ชีวิตของคนอื่น”
– จากบทสัมภาษณ์ครั้งสุดท้าย เมื่อวันที่ 9 มกราคม 2562 –
จากวันแรก สู่บทใหม่ มติชน ยังคงมุ่งสานต่อรากฐานความรู้ ด้วยนานาโครงการที่ส่งเสริมการอ่าน ผนึกคนทำงานหลากวงการ ทั้งนักเขียนหลากหลายแนว วรรณกรรม กวี ปัญญาชน ตลอดจนนักวิชาการ
ย้ำชัดว่าอุดมการณ์ไม่เคยตาย
นักคิดนักเขียน ส่วนหนึ่งกลายเป็น จุดเด่น เน้นย้ำความแข็งแกร่งของคุณภาพ ทั้งยังเดินไม่ห่างเหินจากแนวคิด รักในเสรีภาพ
วันนี้หนังสือพิมพ์มติชน ปรับตัวลื่นไหลไปตามแพลตฟอร์มที่บังเกิดขึ้นตามยุคสมัย โดยยังคงไว้ซึ่งเนื้อหาอัดแน่นเต็มสาระ จุดยืนและคุณภาพ
ไม่ยอมถอยห่างจากสโลแกน หนังสือพิมพ์คุณภาพ เพื่อคุณภาพของประเทศ


เปิดไทม์ไลน์ มติชน จากบทที่ 1 ถึง 46
2515 หลัง ขรรค์ชัย บุนปาน และ สุจิตต์ วงษ์เทศ ถูกไล่ออกจากหนังสือพิมพ์สยามรัฐ ตัดสินใจเปิดโรงพิมพ์ พิฆเณศ ย่านแพร่งสรรพศาสตร์ รับจ้างพิมพ์หนังสือทุกชนิด
2517 ขรรค์ชัย พร้อมนักหนังสือพิมพ์กลุ่มหนึ่งได้รับประทานหัวหนังสือพิมพ์ ประชาชาติ รายสัปดาห์ จากพลตรี พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์
2519 ประชาชาติถูกปิดโดยคณะปฏิวัติ
2521 หนังสือพิมพ์มติชนรายวันฉบับแรก วางแผงเมื่อวันที่ 9 มกราคม
2524 เกิดระเบิดที่สำนักงานมติชน ย่านวัดราชบพิธฯ ในสถานการณ์ยื้อแย่งอำนาจในกองทัพและรัฐบาลอันดุเดือด
2534 เกิดหนังสือพิมพ์ ข่าวสด ในเครือมติชน พร้อมๆ ยุครัฐประหาร มีคำสั่งห้ามนำหนังสือพิมพ์ในเครือมติชนเข้าเขตทหาร
2542 คนร้ายขว้างระเบิดใส่อาคารหนังสือพิมพ์ข่าวสด
2540-2544 สถิติฟ้องร้องหนังสือพิมพ์ในเครือมติชนพุ่งสูงผิดปกติ ท่ามกลางข่าวขุดคุ้ยปมทุจริต ที่สุดท้ายมีการนำกฎหมายเป็นเครื่องมือปิดปาก
2553 คนบางกลุ่มรณรงค์ไม่ซื้อหนังสือพิมพ์ในเครือ กีดขวางรถส่งหนังสือพิมพ์ ปลุกระดมในโซเชียลเน็ตเวิร์ก กล่าวหาคนมติชนบนสถานการณ์ทางการเมืองที่ตึงเครียด มติชนยังยืนหยัดเคียงข้างประชาธิปไตย ปฏิเสธอำนาจมืด
2557 ผลประกอบการเครือมติชนติดลบครั้งแรกในประวัติศาสตร์ของตัวเอง ผู้บริหารปรับตัวเดินหน้ารับความเปลี่ยนแปลงทางด้านเทคโนโลยี
2563-2565 เกิดโรคระบาดแห่งศตวรรษ โควิด-19 หลากหลายสายพันธุ์ ปรากฏการณ์ ดิสรัปต์ ยังคงอยู่ มติชนปรับตัว เดินหน้าตามอุดมการณ์ ไม่ว่าจะอยู่บนแพลตฟอร์มใด
2566 ยังยึดมั่นจิตวิญญาณของหนังสือพิมพ์ไม่แปรเปลี่ยน ตามข้อความที่พิมพ์หน้ากระดาษเหนือโลโก้สีดำในกรอบสีแดง