17,167 วันในบรรณพิภพ ‘มติชน’ สู่ปีที่ 48 ยืนหยัดเพื่อคุณภาพประเทศ
17,167 คือจำนวนวัน นับแต่ ‘มติชนรายวัน’ ฉบับวันจันทร์ที่ 9 มกราคม 2521 จนถึงฉบับที่จะวางบนแผงในวันพฤหัสบดีที่ 9 มกราคม 2568 นี้
ครบรอบ 47 ปีของหนังสือพิมพ์คุณภาพ เพื่อคุณภาพของประเทศ
พร้อมเดินหน้าสู่ปีที่ 48 อย่างภาคภูมิบนแผงหนังสือ ควบคู่ไปกับเวอร์ชั่น ‘ออนไลน์’ ในหลากหลายแพลตฟอร์ม
ไม่ว่าจะเป็นเว็บไซต์ matichononline.co.th ที่มียอดคลิกหลายแสนในแต่ละวัน ขยับขึ้นอันดับ 3 ของกลุ่มสื่อ
ไม่ว่าจะเป็นเฟซบุ๊กแฟนเพจที่มีผู้ติดตามกว่า 2.5 ล้าน
ไม่ว่าจะเป็นยูทูบ Matichon Online ที่มีผู้ซับสไครบ์กว่า 2.2 แสน
ไม่ว่าจะเป็น X, อินสตาแกรม, TikTok และอื่นๆ ที่อัพเดตข่าวสารทันเหตุการณ์ ไม่มีหลุดกระแส
โฟกัสข่าวบ้าน ‘การเมือง’ เศรษฐกิจ สังคม โลกกว้าง และวัฒนธรรม เน้นย้ำความเป็น ‘ฮาร์ดนิวส์’
‘มติชน’ จดทะเบียนก่อตั้งเป็นบริษัทจำกัดเมื่อวันที่ 18 มกราคม พ.ศ.2521 เพื่อประกอบธุรกิจการพิมพ์ เป็นผู้พิมพ์หนังสือ นิตยสารต่างๆ และรับจ้างโฆษณา
เพียง 11 ปีต่อมา ได้รับอนุมัติเป็นบริษัทจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ.2532 ก่อนก้าวสู่บริษัท มหาชน จำกัด ต่อกรมทะเบียนการค้า กระทรวงพาณิชย์เมื่อวันที่ 2 ธันวาคม พ.ศ.2536
กว่าจะเดินทางมาถึงวันนี้ ก้าวแรกของมติชนปักหมุดบนแผนที่กรุงเทพฯ ยังเขตพระนคร
‘กองบรรณาธิการหนังสือพิมพ์มติชน’ ตั้งต้นที่โรงพิมพ์พิฆเณศ ย่านแพร่งสรรพศาสตร์ ก่อนย้ายไปยังถนนเฟื่องนคร หลังวัดราชบพิธฯ แล้วขยับขยายมายังย่านประชาชื่น เขตจตุจักร ในภายหลังจวบจนวันนี้
ชั้นบนของตึกแถวสำนักงานเดิมที่ปูพื้นด้วยไม้ คึกคักด้วยเสียงเดินเท้าของเหล่ากองบรรณาธิการยุคบุกเบิก เสียงพูดคุย หารือประเด็นหลากหลาย เสียงพิมพ์ดีด และโทรศัพท์พื้นฐานอันเป็นเทคโนโลยีราคาแพงในยุคนั้น
ภาพถ่ายบนอาคาร 9 ชั้นของ ‘มติชน’
บรรณาธิการคนแรก ชื่อ ขรรค์ชัย บุนปาน ซึ่งในปัจจุบันนั่งเก้าอี้ประธานบริษัท มติชน จำกัด (มหาชน)
กอง บก.ในยุคนั้น ประกอบด้วยฝ่ายบทความ และความคิดเห็นจากผู้อ่าน ซึ่งขรรค์ชัยรับผิดชอบร่วมกับ พงษ์ศักดิ์ พยัฆวิเชียร, ฝ่ายข่าวต่างๆ ได้แก่ ข่าวในประเทศ ต่างประเทศ เศรษฐกิจ กีฬา สตรีและสังคมศิลปวัฒนธรรมและบันเทิง, ฝ่ายบรรณาธิกรข่าว ซึ่งมีหน้าที่จัดหน้าหนังสือพิมพ์, ฝ่ายผลิต ได้แก่ ช่างเรียง ช่างพิมพ์ กองจัดการ เป็นต้น
นอกจากนี้ อีกส่วนสำคัญคือนักเขียน นักวิชาการมากมาย ที่กลายเป็น ‘จุดเด่น’ เน้นย้ำความเข้มแข็งของ ‘คุณภาพ’ อาทิ เสน่ห์ จามริก, ลิขิต ธีรเวคิน, วิทยากร เชียงกูล, สุชาติ สวัสดิ์ศรี, บัณฑร อ่อนดำ, ธเนศ อาภรณ์สุวรรณ, อากร ฮุนตระกูล, พิชัย รัตตกุล รวมถึง วีรพงษ์ รามางกูร นักเศรษฐศาสตร์คนสำคัญของประเทศไทยผู้ล่วงลับ
สะท้อนรากฐานของมติชน ซึ่งไม่ได้มีเพียงแค่นักข่าว นักหนังสือพิมพ์ แต่ประกอบด้วย คนทำงานข่าว นักหนังสือพิมพ์ นักเขียนหลากหลายแนว คนทำงานด้านวรรณกรรม กวี ปัญญาชน
สำหรับขั้นตอนการทำงานในช่วงเวลานั้นที่โลกออนไลน์ยังเดินทางมาไม่ถึง ทีมงานพร้อมหน้า เตรียมข่าวสารนำเสนอสู่สายตาผู้อ่านวันต่อวันด้วยการกลั่นกรองอย่างละเอียดหลายขั้นตอน ตั้งแต่ผู้สื่อข่าวถึงที่ประชุมข่าว
เริ่มจาก ‘ผู้สื่อข่าว’ ส่งข่าวให้หัวหน้าข่าวที่ตัวเองสังกัด เพื่อพิจารณาคัดเลือก ตัดต่อ แต่งเติมความสมบูรณ์ในสาระก่อนส่งไปยังฝ่ายจัดหน้า หรือบรรณาธิกร
บรรณาธิกรคำนวณ ‘ตัวอักษร’ อย่างแม่นยำ ก่อนคิดจัดวางหน้า แล้วจึงสั่ง ‘ตัวเรียง’ สั่งคอลัมน์เรียง ก่อนส่งหน้า ‘ช่างเรียง’ ผู้เชี่ยวชาญเทคนิคเรียงพิมพ์ตะกั่วในยุคที่ยังไม่มีประดิษฐกรรมคอมพิวเตอร์ จากนั้น หัวหน้าช่างเรียงแจกงานให้ช่างเรียงทุกคนที่ต้องแข่งกับเวลาซึ่งเดินไปข้างหน้าทุกวินาที
ในวันนั้น เมื่อเรียงเสร็จ ช่างเรียงส่งปรู๊ฟแรกไปยังฝ่ายพิสูจน์อักษรเพื่อตรวจคำผิด ตัวเลข ข้อมูล และประโยคที่ไม่ได้ใจความซึ่งอาจเกิดจากเรียงขาดหรือเกิน โดยยึดถือต้นฉบับอย่างเคร่งครัด แล้วส่งกลับไปยังช่างแก้ตัวเรียงแบบกลับไปกลับมา จนกว่าอักษรทุกตัว ประโยคทุกประโยคถูกต้อง
จากนั้น ช่างเข้าหน้านำตัวเรียงทั้งหมดจัดหน้าตามดัมมี่ และยังมีรายละเอียดอีกหลายขั้นตอนจนแท่นพิมพ์เดินเครื่อง กระทั่งออกมาเป็นหนังสือพิมพ์มติชนปีที่ 1 ฉบับที่ 1 ราคา 1 บาท 50 สตางค์ พร้อมส่งถึงผู้อ่านด้วยจำนวน ‘8 หน้ากระดาษ’ เข้มข้นทุกตัวอักษร
ขั้นตอนสำคัญที่ต้องไฮไลต์ เพราะถือเป็น ‘นโยบาย’ ของมติชน คือ ‘การประชุมบทบรรณาธิการ’ หรือบทนำ ซึ่งเป็น ‘จุดยืน’ ของมติชนที่มีทรรศนะต่อปัญหาสำคัญต่างๆ โดยพูดถึงเหตุการณ์ ข่าว หรือปัญหา
ในปัจจุบันทันด่วน แล้วเสนอ ‘ทางออก’ อย่างกระชับ เข้าใจง่าย
ส่วนการประชุมข่าวในอดีต เริ่มต้นในช่วงใกล้สิ้นสุดของวัน เพื่อสรรหาข่าวที่ดีที่สุดมาเสนอเป็น ‘ข่าวนำ’ เมื่อเลือกข่าวได้แล้ว ช่วยกันตัดสินว่าประเด็นใดควรเป็นพาดหัวใหญ่-พาดหัวรอง
นี่คือบรรยากาศในอดีต ช่วงเวลาก่อนที่มติชนรายวันจะออกสู่สายตา
ข่าวหน้า 1 ฉบับปฐมฤกษ์ พาดหัวสะดุดตา
‘นายกฯให้ปรับปรุงภาษี ยันไม่ถอนขนห่านคนจน’
รายล้อมด้วยประเด็นสำคัญ พาณิชย์ทิ้งทวนปีเก่า เลิกคุมราคาสินค้า, สำรวจสีชัง สร้างท่าเรือ, พร้อมส่งทูตไปประจำญวน กพ.ร่างกฤษฎีกำหนดอำนาจผู้ว่าฯ ย้ายตำรวจ เสนอกวาดล้างอาชญากรรมทุกเดือน และ ‘กรุงเทพวันนี้’ ซึ่งเป็นพยากรณ์อากาศ เป็นต้น
มีข้อความเด่นชัดบนบรรทัดแรกบ่งบอกความเป็นมาอันสืบเนื่องกับหนังสือพิมพ์ ‘ประชาชาติ’
‘ทีมงานประชาชาติ กลับมาอาสาประชาชน’
พร้อมด้วยล้อมกรอบ ‘หมายเหตุหน้าแรก’ ที่มีข้อความว่า
‘หนังสือพิมพ์มติชนฉบับปฐมฤกษ์ในมือท่านผู้อ่านฉบับนี้ หาใช่หนังสือพิมพ์ฉบับใหม่แต่อย่างไรไม่ ในแง่ความถูกต้องตามกฎหมายมติชนคือวิวัฒนาการจากหนังสือพิมพ์เข็มทิศธุรกิจรายสัปดาห์ ซึ่งได้รับการอนุมัติให้ออกเป็นรายวันได้ แต่เพื่อขจัดความสับสนอันอาจจะพึงมี จึงแยกชื่อออกจากกันให้เห็นชัด และแน่นอนว่า ในระยะเวลาอันใกล้ มติชนจะได้รับอนุญาตให้ใช้ชื่อที่ถูกต้องต่อไป
เมื่อมิใช่หนังสือพิมพ์ฉบับใหม่ คณะผู้จัดทำทั้งปวงก็มาจากผู้สุจริตในวิชาชีพหนังสือพิมพ์เก่าๆ นั่นเอง รายละเอียดของความเป็นมาในเรื่องนี้ ได้ตีพิมพ์แล้วเป็นเนื้อหาสาระอยู่ในฉบับ…’
ข้อความดังกล่าว เกี่ยวเนื่องสัมพันธ์อย่างแยกจากกันไม่ได้กับสภาวะหลังเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 ซึ่งหนังสือพิมพ์ทุกฉบับถูกสั่งปิด รวมถึง ‘ประชาชาติ’ ทีมงานจึงเบี่ยงเส้นทางจากถนนการเมือง ออกหนังสือพิมพ์ ‘เข็มทิศธุรกิจรายสัปดาห์’ เน้นข่าวสารด้านเศรษฐกิจ เมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2520
กระทั่งเมื่อคณะปฏิวัตินำโดย พลเรือเอก สงัด ชลออยู่ โค่นล้มรัฐบาล ธานินทร์ กรัยวิเชียร เมื่อวันที่ 20 ตุลาคม พ.ศ.2520 สั่งยกเลิกคณะที่ปรึกษาการพิมพ์ของรัฐบาล เปิดทางให้ผู้ประกอบวิชาชีพหนังสือพิมพ์ ทว่าจนแล้วจนรอด หนังสือพิมพ์ 13 ฉบับที่ถูกปิดก็ยังไม่มีคำสั่งให้พิมพ์ได้ ทีมงานประชาชาติจึงตัดสินใจออกหนังสือพิมพ์ฉบับใหม่ ใช้ชื่อ ‘มติชน’
จากวันนั้นถึงวันนี้ ‘มติชน’ บันทึกประวัติศาสตร์สังคม เศรษฐกิจ การเมืองไทยนานนับเนื่องกว่า 4 ทศวรรษ
ขณะเดียวกันก็กลายเป็นส่วนสำคัญในประวัติศาสตร์สิ่งพิมพ์ไทยที่มีพัฒนาการตลอดมา ทุกยุคสมัย มีเส้นทางชัดเจนเป็นของตนเอง ไม่ว่าจะอยู่บนแพลตฟอร์มใด ไม่ว่าโลกจะผันเปลี่ยนรุดหน้าเพียงไหน
ยังยืนอยู่ข้าง ‘คนส่วนใหญ่’
ยังยึดมั่นใน ‘ประชาธิปไตย’
ยังไม่เปลี่ยนใจไปจากสโลแกน
‘หนังสือพิมพ์คุณภาพ เพื่อคุณภาพของประเทศ’
ทีมข่าวเฉพาะกิจ