เรือนจำชั่วคราว‘เขาระกำ’
จากศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง
สู่แหล่งท่องเที่ยวสันทนาการ
ที่บริเวณ “เขาระกำ” ภูเขาขนาดใหญ่ เป็นแหล่งน้ำดิบของเมืองตราด พื้นที่เต็มไปด้วยป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์ ทำให้เป็นต้นกำเนิดของคลองสายสำคัญของ จ.ตราด คือ คลองบางพระ คลองน้ำเชี่ยว และคลองใหญ่ ซึ่งเป็นคลองเส้นใหญ่ของเกษตรกรจังหวัดตราด ปัจจุบันมีอ่างเก็บน้ำเขาระกำ เก็บน้ำเพื่อใช้ในการอุปโภคบริโภคในพื้นที่ อ.เมืองตราดและ อ.แหลมงอบ และมีอ่างเก็บน้ำวังปลาหมอ ที่เป็นแหล่งน้ำเพื่อการเกษตรในพื้นที่ อ.เขาสมิง ต่อมาเรือนจำจังหวัดตราดได้เข้ามาขอใช้พื้นที่ด้านเหนือของเขาระกำ 2,000 ไร่ เป็นเรือนจำชั่วคราวเพื่อให้ผู้ต้องขังผู้หญิงฝึกอาชีพ ในปี 2524 ต่อมาได้ให้ผู้ต้องขังชายชั้นดี ฝึกอาชีพก่อนพ้นโทษ
นายเอนก ทองลอย อดีตหัวหน้าเรือนจำชั่วคราวเขาระกำ ผู้บุกเบิกเรือนจำแห่งนี้มานานกว่า 15 ปี และเป็นผู้วางรากฐาน เมื่อเข้ามาเป็นผู้บัญชาการเรือนจำจังหวัดตราด จึงได้สานนโยบายต่อ ซึ่งบริเวณที่ได้มีการก่อสร้างศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง เป็นพื้นที่ส่วนหนึ่งของเรือนจำชั่วคราวเขาระกำ ใช้ฝึกอาชีพของผู้ต้องขังที่ใกล้จะพ้นโทษ เมื่อออกไปแล้ว สามารถประกอบอาชีพได้ ซึ่งประสบความสำเร็จอย่างดี หลังจากสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา น้อมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของรัชกาลที่ 9 ได้เสด็จฯมาทรงเยี่ยมชมและแนะนำให้ทางเรือนจำพัฒนายกระดับเหมือนเรือนจำอื่นๆ โดยทางเรือนจำชั่วคราวเขาระกำทำโครงการและพัฒนาขึ้นเมื่อช่วงกลางปี 2561 ใช้ชื่อว่า “ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง” ภายในมีทั้งแปลงผักสวนครัว การเลี้ยงปศุสัตว์ เช่น หมู แพะ ปลา รวมทั้งสวนดอกไม้ที่หลากหลาย ซึ่งผู้ต้องขังจะปลูกและนำมาจำหน่ายให้กับนักท่องเที่ยว ได้รับการตอบรับดีมาก โดยผู้ต้องขังจะได้รับเงินเป็นรายได้ด้วยเมื่อพ้นโทษออกไปแล้ว หลังจากที่นายเอนกย้ายไปปฏิบัติหน้าที่ในจังหวัดอื่น นายบุญญรักษ์ บุญญาธิการ ผู้บัญชาการเรือนจำคนใหม่ ได้เข้ามาสานต่อนโยบายเรือนจำชั่วคราวเขาระกำที่ยังไม่แล้วเสร็จ
นายบุญญรักษ์ กล่าวว่า หลังเข้ามารับตำแหน่ง ได้มีแนวคิดว่าต้องการเชื่อมโยงแนวคิดด้านเศรษฐกิจพอเพียงของในหลวงรัชกาลที่ 9 เข้ากับแนวพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ 10 เพื่อยกระดับและต่อยอดเรือนจำ
ชั่วคราวเขาระกำให้เป็นมากกว่าศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง แต่ต้องเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร และเป็นแหล่งดูงาน แหล่งทัศนศึกษา รวมทั้งแหล่งนันทนาการที่เป็นแลนด์มาร์กใหม่ของ จ.ตราด จึงขยายพื้นที่ด้านทิศเหนือสร้างรูปปั้นช้าง 2 เชือกหันหน้าเข้ามาที่ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง และมีตัวเลขไทย ๑๐ เป็นสัญลักษณ์ ซึ่งช้างทั้งสองเชือกปั้นโดยผู้ต้องขังที่เป็นช่างปั้น แต่มาถูกคุมขังในคดียาเสพติด เมื่อใกล้พ้นโทษจึงมาก่อสร้างและสอนผู้ต้องขังคนอื่นๆ ดำเนินการก่อสร้างจนแล้วเสร็จในช่วงต้นปี 2563 พร้อมเสริมพื้นที่ด้วยการปลูกต้นไม้และไม้ประดับให้เกิดความสวยงาม
“แนวคิดของผมคือจะพัฒนาให้เป็นเรือนจำเพื่อการท่องเที่ยวเชิงเกษตรพอเพียงตามแนวพระราชดําริฯ เสริมการกีฬานันทนาการ พัฒนาอย่างยั่งยืน เพื่อคืนคนดีสู่สังคม ก่อประโยชน์ต่อชุมชนและสังคม ที่ผ่านมาก็ประสบความสำเร็จ ผู้ต้องขังจำนวนมากที่ออกจากเรือนจำชั่วคราวไปแล้วสามารถประกอบอาชีพ หรือเข้าไปทำงานในสถานประกอบการต่างๆ และได้รับคำชื่นชม ส่วนการเป็นแหล่งท่องเที่ยวจะมีแหล่งพักผ่อน แหล่งชมสวนดอกไม้ ชมทิวทัศน์ของพื้นที่ในที่ราบและที่สูง พร้อมมีอ่างเก็บน้ำวังปลาหมออยู่ด้านหน้า ซึ่งสวยทั้งช่วงเช้าและช่วงเย็น มีสะพานโค้ง มีพื้นที่การเกษตร การเลี้ยงสัตว์ ทั้งหมูหลุม ไก่ ผึ้งชันโรง และยังมีสินค้าเหล่านี้จำหน่ายให้ผู้เข้ามาเยี่ยมชม ทั้งผักปลอดสารพิษ ปุ๋ยหรือสิ่งของอื่นๆ อีก รวมทั้งร้านอาหาร ชื่อ ‘inspire’ (อินสไปร์) ที่เป็นร้านขายเครื่องดื่ม กาแฟสด และอาหาร ทั้งก๋วยเตี๋ยวหมูเรียงรสดี และสเต๊กจานอร่อย ที่ผู้ต้องขังเป็นผู้ทำทั้งสิ้น”
นายอนุวัช กระสุนพร้อม หัวหน้าเรือนจำชั่วคราวเขาระกำ กล่าวว่า จากผลของการพัฒนาพื้นที่เรือนจำชั่วคราวเขาระกำในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา ทำให้เรือนจำชั่วคราวเขาระกำเป็นที่รู้จักของชาวตราดและ
ชาวไทย รวมทั้งหน่วยงานราชการและเอกชนจำนวนมาก โดยเฉพาะด้านเศรษฐกิจพอเพียงที่ถือว่าเป็นต้นแบบที่สมบูรณ์แบบในระดับประเทศได้ ขณะเดียวกันด้วยการพัฒนาพื้นที่และปรับปรุง นำต้นไม้นานาชนิดมาปลูก มาประดับ พร้อมมีรูปปั้น สะพานกำลังใจ และระหัดวิดน้ำตามแนวพระราชดำริ พร้อมผักปลอดสารพิษจำหน่าย และมีร้านกาแฟอินสไปร์ ก๋วยเตี๋ยวหมูเรียง สเต๊กหมู สเต๊กปลาแซลมอน ที่ผู้ต้องขังเป็นเชฟเอง และบริการเอง หรือน้ำบลูเบอร์รี่ที่เป็นที่นิยมของนักท่องเที่ยว ในแต่ละเดือนมีรายได้ 4-5 แสนบาท ในอนาคตจะทำเมนูข้าวหน้าเป็ดโดยใช้เป็ดที่เลี้ยงในเรือนจำมาเป็นวัตถุดิบ รวมทั้งจะมีการสร้างรีสอร์ตรอบอ่างเก็บน้ำวังปลาหมอด้วย
เรือนจำชั่วคราวเขาระกำในวันนี้ ได้กลายเป็นแลนด์มาร์กใหม่ของ จ.ตราด ที่บรรดาหน่วยงานทางราชการ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หรือกลุ่มองค์กรเอกชน รวมทั้งนักท่องเที่ยวที่เมื่อเดินทางมาท่องเที่ยวใน จ.ตราด มักจะมาเยี่ยมเยือนและท่องเที่ยวเรือนจำชั่วคราวเขาระกำ เพราะนอกจากจะได้รับความเพลิดเพลิน บรรยากาศที่เหมาะกับการพักผ่อน ยังได้ความรู้และแบบอย่างการดำเนินชีวิตตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของรัชกาลที่ 9 เชื่อมโยงต่อเนื่องด้วยพระบารมีของรัชกาลที่ 10 หรือจากพ่อสู่ลูก ที่เชื่อมโยงมาสู่ชาวไทยทุกคน
