ต่าย อรทัย ใส่ชุดพื้นเมืองไทโส้ รำบวงสรวงในงานไทโส้รำลึก พร้อมนางรำนับพันชีวิต
เมื่อเวลา 16.30 น. วันที่ 12 ก.พ.67 ที่ลานวัฒนธรรมเผ่าไทโส้ ข้างที่ว่าการอำเภอกุสุมาย์ จ.สกลนคร นายปรีชา มณีสร้อย นายอำเภอกุสุมาลย์ นายอานนท์ จันทร์แก้ว นายกเทศมนตรีตำบลกุสุมาย์ หัวหน้าส่วนราชการ ผู้บริหารท้องถิ่น กำนัน ผู้ใหญ่บ้านและชาวบ้าน ร่วมกันบวงสรวงพระอรัญอาสา เจ้าเมืองคนแรกของอำเภอกุสุมาลย์ เนื่องในเทศกาลโส้รำลึก ครั้งที่ 43 ประจำปี 2567 ระหว่างวันที่ 12-14 กุมภาพันธุ์ 2567
โดยมีนักร้องสาว ต่าย อรทัย แต่งกายด้วยชุดพื้นเมืองไทโส้ ร่วมรำบวงสรวง พระอรัญอาสา โดยมีนางรำร่วมกว่า 1 พันชีวิต และมีพิธีบายศรีสู่ขวัญผูกข้อต่อแขน งานพาแลง ฮักแพง ฮ่วมใจ ไทโส้กุสุมาลย์ การแสดงศิลปวัฒนธรรม กิจกรรมการเดินแบบชุดโส้ประยุกต์ และการแสดงคอนเสิร์ตของศิลปิน ต่าย อรทัย
ส่วนในวันที่ 13 กุมภาพันธ์ ชาวไทโส้ร่วมกันทำบุญตักบาตรเพื่อความเป็นสิริมงคล ส่วนวันที่ 14 กุมภาพันธุ์ มีการประกวดโส้ทั่งบั้ง การแสดงมหรสพ และการจำหน่ายสินค้าของกินของใช้
การจัดงานเทศกาลโส้รำลึก ครั้งนีั เป็นการฉลองการตั้งเมืองกุสุมาลย์ ครบ 180 ปี มีวัตถุประสงค์เพื่ออนุรักษ์และสืบสานขนบธรรมเนียมประเพณีอันทรงคุณค่าของคนพื้นเมืองชนเผ่าไทโส้ เผยแพร่วัฒนธรรมของท้องถิ่นให้แพร่หลาย นำรายได้ไปปรับปรุงศูนย์วัฒนธรรมไทโส้ให้มีมาตรฐานยิ่งขึ้น กับทั้งส่งเสริมให้ประชาชนรู้จักวัฒนธรรมประเพณีอันเก่าแก่ ที่ถือปฏิบัติกันมาอย่างยาวนาน ตลอดจนสร้างความสัมพันธ์ระหว่างหน่วยงานราชการ เอกชน และประชาชนให้เกิดความสามัคคีปรองดองกัน โดยจัดขึ้นในวันขึ้น 4 ค่ำ เดือน 3 ของทุกปี ถือว่าเป็นประเพณีฮีต 12 คลอง 14 อีกด้วย
สำหรับชนเผ่าโส้ หรือไทโส้ อพยพมาจากเมืองมหาชัยกองแก้ว ประเทศ สปป.ลาว มาอาศัยอยู่ที่ อ.กุสุมาลย์ เมื่อปี พ.ศ. 2371 โดยอยู่ร่วมกับชนเผ่าต่างๆอีก 5 เผ่า คือ เผ่าญ้อ เผ่ากะเลิง เผ่าลาว เผ่าโย้ย เผ่าภูไท และ อีก 2 เชื้อชาติ คือเชื้อชาติจีน และเวียดนาม อยู่กันมาอย่างมีความสุข รักใคร่ปรองดองกันตลอดมา ชนเผ่าโส้ มีเอกลักษณ์การแต่งกายอย่างสวยงาม
ส่วนใหญ่จะเป็นสีดำ แดง หรือเข้ม ศิลปะ วัฒนธรรมเผ่าโส้ ซึ่งรักษาไว้เป็นเอกลักษณ์ ที่เด่นชัดก็คือโส้ทั่งบั้ง หรือภาษากะโส้เรียกว่า พิธีเจียซะลา เป็นพิธีการในการบวงสรวงวิญญาณของบรรพบุรุษ หรือเรียกขวัญและรักษาคนป่วย กับพิธีซางกระมู่จในงานศพ
สำหรับโส้ทั่งบั้งอัตลักษณ์ที่โดดเด่นของอำเภอกุสุมาลย์ ก็คือพิธีกรรมใช้กระบอกไผ่ยาวประมาณ 3 ปล้อง กระทุ้งดินเป็นจังหวะ แล้วมีการร่ายรำและร้องไปตามจังหวะในพิธีกรรม พิธีเหยาของเผ่าไทโส้ซึ่งมีความเชื่อในเรื่องของผี ซึ่งมีมาแต่โบร่ำโบราณ พิธีการเหยาจะมีหลายลักษณะดังนี้ การเหยารักษาคนป่วยเหยาเพื่อให้ทราบสาเหตุของการป่วย ไม่ใช่เหยาเพื่อให้หายป่วยแต่เพื่อเป็นการให้รู้สาเหตุของการป่วยว่าเกิดจากอะไรจะได้ไปทำการรักษายังไงเพื่อจะได้ให้หายจากอาการป่วย
แต่พิธีกรรมในการเปิดงานโส้รำลึกเพื่อให้ทราบถึงประโยชน์ ทราบถึงประวัติความเป็นมาของอำเภอกุสุมาลย์นี้ว่า อำเภอกุสุมาลย์นี้ก่อตั้งมาอย่่างไร มีเจ้าเมืองชื่อว่าอะไร และลูกหลานของท่านนี้ได้อยู่ดีกินดีมาจนถึงทุกวันนี้ ซึ่งพิธีการเหยานี้นอกจากจะใช้ในการเสี่ยงทายแล้ว ยังมีการเหยาเพื่อขอฟ้าขอฝนตามประเพณีพญาแถน ที่ชาวเผ่าไทโส้นับถือ
