เมื่อวันที่ 5 กันยายน ประเพณีแซนโฎนตา คืออีกประเพณีหนึ่งที่มีความสำคัญ และปฏิบัติสืบทอดติดต่อกันมายาวนานนับพันปี ของชาวเขมรพื้นเมืองสุรินทร์ ที่แสดงออกถึงความกตัญญูต่อผู้มีพระคุณ ความรัก ความผูกพันของสมาชิกในครอบครัว เครือญาติรวมถึงชุมชนต่างๆ โดยจะประกอบพิธีกรรมตรงกับวันแรม 14 ค่ำ เดือน10 ของทุกปี คือวัน “เบ็นทม” ซึ่งเป็นวันที่ประกอบพิธีแซนโฎนตา บูชาบรรพบุรุษ ปีนี้ตรงกับวันที่ 19 ก.ย.
จ.สุรินทร์ ประกอบด้วย 3 กลุ่มชาติพันธุ์ ได้แก่ เขมร ลาว และกวย หรือกูย ปัจจุบันทุกกลุ่มอาศัยอยู่ร่วมกัน รวมถึงมีการถ่ายทอดวัฒนธรรมแก่กันมาอย่างยาวนาน ส่งผลให้เอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของแต่ละกลุ่ม เป็นไปในลักษณะของการพยายามรักษาความเป็นตัวตน และยังปรับตัวให้เข้ากับวัฒนธรรมอื่นที่เห็นว่ามีคุณค่าได้อย่างกลมกลืน เป็นภาพสะท้อนที่ชัดเจนของการพัฒนาบนพื้นฐานของทุนทางวัฒนธรรม
วัฒนธรรมประเพณีที่สำคัญและสะท้อนสายสัมพันธ์อันยิ่งใหญ่อีกหนึ่งกิจกรรมคือ งานประเพณีแซนโฎนตา ประเพณีท้องถิ่นที่ได้ถือปฏิบัติมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน และช่วยกระชับความสัมพันธ์ของผู้คนในจังหวัด ระหว่างเครือญาติ และช่วยให้ระลึกนึกถึงกันระหว่างคนในครอบครัว กับผู้ที่ล่วงลับและที่ยังมีชีวิต อีกทั้งยังเป็นการสร้างความสมัครสมานสามัคคี และยังถือว่าเป็นวันรวมญาติ ซึ่งทุกคนจะหยุดภาระหน้าที่การงานทั้งหมดและนัดหมายไปรวมกัน ณ บ้านที่เป็นจุดศูนย์กลางของครอบครัว โดยเฉพาะบ้านของผู้ที่อาวุโสที่สุดของครอบครัว พร้อมกับเตรียมอาหารคาวหวานที่ร่วมกันปรุง เพื่อเซ่นไหว้บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว
ประเพณีแซนโฎนตา นอกจากจะเป็นการอุทิศส่วนบุญกุศลให้แก่ผู้ที่ล่วงลับไปแล้วนั้น ยังเป็นกุศโลบายของบรรพบุรุษที่มี จุดมุ่งหมายให้ลูกหลานได้แสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณ และยังได้มีโอกาสได้พบปะญาติมิตรเพื่อสร้างปฎิสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน ได้พึ่งพาอาศัยช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ทำให้เกิดความสามัคคีระหว่างพี่น้องในตระกูลเดียวกัน ซึ่งก็ยังคงได้รับการปฏิบัติเช่นนี้เรื่อยมากระทั่งถึงปัจจุบัน เพื่อให้ลูกหลานได้มีโอกาสแสดงความระลึกนึกถึงอดีตเจ้าเมือง และบรรพบุรุษผู้ล่วงลับผ่านพิธี “แซน” (การเซ่นไหว้) ได้กราบไหว้บูชาผู้ว่าราชการจังหวัดในฐานะตัวแทนของประชาชนชาวสุรินทร์ ปราชญ์ชาวบ้าน และผู้สร้างคุณูปการด้านต่างๆ ผ่านพิธี “จูน” รวมทั้งเป็นการเปิดพื้นที่สร้างบุญให้ชาวสุรินทร์ได้สืบต่อพระพุทธศาสนาร่วมกันอย่างพร้อมเพรียง โดยสร้างสรรค์และออกแบบงานประเพณีดังกล่าวให้เป็นพื้นที่อนุรักษ์ เป็นพื้นที่รวมกลุ่มคน และ ยังเป็นพื้นที่ในการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมไปพร้อมกันอีกด้วย
องค์การบริหารส่วนจังหวัดสุรินทร์ เห็นความสำคัญ และร่วมสืบสานวัฒนธรรม ประเพณีอันดีงามของท้องถิ่นที่ถือปฏิบัติสืบทอดกันมา จึงได้ร่วมกับจังหวัดสุรินทร์ เทศบาลเมืองสุรินทร์ สำานักงานวัฒนธรรมจังหวัดสุรินทร์ สำานักงานพระพุทธศาสนาจังหวัดสุรินทร์ สำานักงานการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำานักงานสุรินทร์ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในจ.สุรินทร์ จัดงานประเพณีแซนโฎนตาบูชาบรรพบุรุษ ประจำปี 2560 ในวันที่ 18 กันยายน ณ บริเวณลานอนุสาวรีย์พระยาสุรินทรภักดีศรีณรงค์จางวาง (ปุม-เจ้าเมืองสุรินทร์คนแรก) และบริเวณเวทีไผทสราญ อ.เมือง จ.สุรินทร์ ซึ่งจัดก่อนวันจริง 1 วัน (วันแซนโฎนตา ตรงกับวันแรม 14 ค่ำ เดือน 10 คือวันที่ 19 ก.ย.) เพื่ออนุรักษ์ให้ประเพณีดั้งเดิมนี้ ได้รับการธำรงรักษาให้คงอยู่ และกระตุ้นเตือนสร้างจิตสำนึกให้เด็ก เยาวชน และประชาชนทั่วทั้งจังหวัด รู้สึกรัก และหวงแหนสมบัติบรรพชน ได้แสดงออกถึงความสมัครสมานสามัคคี แสดงความกตัญญูกตเวทีต่อบรรพบุรุษ และบรรพชนผู้มีพระคุณทั้งในอดีตและปัจจุบัน
นายกิติเมศวร์ รุ่งธนิเกียรติ นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดสุรินทร์ กล่าวว่า การจัดงานประเพณีแซนโฎนตา จัดขึ้นเป็นประจำทุกปี เพื่อแสดงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณและบรรพบุรุษ อีกทั้งทำให้จังหวัดสุรินทร์เป็นที่รู้จักในอีกทางหนึ่งผ่านการจัดกิจกรรมประเพณีของท้องถิ่น จึงขอประชาสัมพันธ์เชิญชวนพี่น้อง ประชาชนชาวสุรินทร์ และจังหวัดใกล้เคียง ร่วมชมขบวนแห่ที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น ซึ่งหาชมที่ไหนไม่ได้ และ 1 ปีมีเพียงครั้งเดียวในงานประเพณีแซนโฎนตา บูชาบรรพบุรุษ ประจำปี 2560 ในวันที่ 18 กันยายน ณ ลานอนุสาวรีย์พระยาสุรินทรภักดีศรีณรงค์จางวาง และเวทีไผทสราญ จ.สุรินทร์
