วิจารณ์ยับ เพจ ‘กรมทรัพย์สินทางปัญญา’ ให้ความรู้เรื่องลิขสิทธิ์ แต่ใช้ภาพจาก AI
กำลังเป็นที่วิพากษ์วิจารณ์ไปในวงกว้าง ต่อประเด็นภาพกราฟิก ที่เผยแพร่ผ่านเพจของ “กรมทรัพย์สินทางปัญญา” เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายนที่ผ่านมา เนื่องในวันลอยกระทง ประจำปี 2566 ซึ่งใช้ประกอบบทความให้ความรู้ เกี่ยวกับ รูปแบบกระทงที่ทำแล้วปลอดภัยไม่ละเมิดลิขสิทธิ์คนอื่น และการใช้ข้อยกเว้นด้านลิขสิทธิ์เพื่อใช้ทำกระทงรูปการ์ตูนต่างๆ โดยได้ยกตัวอย่าง “กระทงที่ไม่ถือว่ามีลิขสิทธิ์” เช่น กระทงที่เป็นรูปทรงทั่วๆ ไป วงกลม สี่เหลี่ยม หรือการนำรูปร่างที่มีตามธรรมชาติมาปรับใช้ ไม่ว่าจะเป็น ดอกไม้ เต่า ลิง ปลา แมว เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม ภาพกราฟิกที่ใช้ประกอบนั้นเป็นรูปกระทงขนมปังรูปรถ และรูปหนู ซึ่งมีลักษณะที่คล้ายกับใช้ ปัญญาประดิษฐ์ (AI : Artificial Intelligence) ในการสร้างสรรค์ออกมาผ่านวิธีการเขียนคำสั่ง (Prompt) ระบุคีย์เวิร์ดหรือองค์ประกอบของภาพที่ต้องการ เพื่อให้ระบบปัญญาประดิษฐ์สร้างสรรค์ออกมา ซึ่งในปัจจุบันเข้ามามีบทบาทอย่างมากในงานศิลปะ
ทว่าก็เป็นประเด็นอ่อนไหว ที่ยังหาข้อสรุปไม่ได้ว่า ภาพที่ AI สร้างขึ้นนั้น สุดท้ายเป็นลิขสิทธิ์ของใคร?
เช่นเดียวกับกรณีดังกล่าว ที่ส่งผลให้เกิดเสียงวิพากษ์วิจารณ์อย่างมาก โดยเฉพาะเมื่อเผยแพร่โดย “กรมทรัพย์สินทางปัญญา” อย่างไรก็ตามโพสต์ดังกล่าวเผยแพร่ได้ไม่นานก็ถูกลบทิ้งไป แต่ได้มีผู้บันทึกภาพไว้ได้ทัน และนำมาเผยแพร่ให้เห็นว่า แอดมินของเพจกรมทรัพย์สินทางปัญญา ก็ได้พิมพ์ตอบคำถามที่ว่ากราฟิกดังกล่าวใช้ AI สร้างจริงไหม ว่า “ใช่ครับ” ด้วย
ขณะที่ความเห็นในโลกออนไลน์นั้น ได้แบ่งออกเป็นหลายด้าน ทั้งที่มองว่ากรมทรัพย์สินทางปัญญา ซึ่งทำหน้าที่ปกป้องลิขสิทธิ์กลับมาละเมิดลิขสิทธิ์เสียเอง เพราะกระบวนการสร้างภาพของ AI คือการละเมิดสิขสิทธิ์ผลงานศิลปะของคนอื่น ขณะที่บางส่วนก็บอกว่าเรื่องนี้ยังไม่มีข้อสรุปที่ชัดเจนว่าภาพจาก AI นับเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์หรือไม่ ทว่าก็มีผู้เสนอแนะทางออกว่า ในอนาคตหากห้ามไม่ได้จริงๆ ก็อาจจะต้องสร้างกรอบให้กับการสร้างภาพโดย AI ว่าอาจจะเป็นเฉพาะภาพในแนวเหนือจริงเท่านั้น เป็นต้น
ตัวอย่างความคิดเห็น เช่นว่า นี่คือรูปประกอบโพสต์ลอยกระทงของ…. กรมทรัพย์สินทางปัญญา…… อืม โอเค โอเคเลยเว้ย, สายผลิตประเทศนี้สิ้นแล้ว กรมทรัพย์สินทางปัญญาใช้ AI เจนรูป เหลือจะเชื่อ…, มันดูไม่เป็นมืออาชีพ (ทรงนี้น่าจะมาจาก bing) เอารูปมาใช้ได้ ใน shutter stock ก็เอารูปจาก ai มาขายกัน,
งานศิลปะจาก AI คืองานที่มาจากการละเมิดสิทธิ์ของเจ้าของงานคนอื่น หน่วยงานอย่างกรมทรัพย์สินทางปัญญามีหน้าที่พิทักษ์งานสร้างสรรค์ของศิลปินและปกป้องไม่ให้ศิลปินและผลงานนั้นถูกละเมิดสิทธิ์ ไม่ใช่สนับสนุนการละเมิดซะเอง, ความย้อนแย้งขององค์กรในประเทศสารขัณฑ์, การใช้ AI สร้างภาพขึ้นมาถือว่าเป็นการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาทุกกรณีหรือไม่ครับ มีวิธีตรวจสอบไหมว่าภาพที่ AI สร้างขึ้นมา ได้ละเมิดลิขสิทธิ์หรือทรัพย์สินทางปัญญาของใครไหมครับ
เรามองว่าในอนาคตต้านไม่อยู่หรอก คนจะแห่มาใช้รูปที่เจนจากเอไอมากขึ้นเรื่อยๆ นอกจากกฎหมายจะเข้มแข็งมากๆ และมีระบบการตรวจสอบที่แม่นยำ, ขออนุญาตชวนถกนิดนึงนะคะ ถ้าสมมติเว็บขายรูปทำ AI เจนรูปเฉพาะแบบ realistic ขาย โดยที่เงินนั้นจะถูกแบ่งให้เจ้าของรูปถ่ายตาม % ที่ AI ดึงจากรูปต้นฉบับมาเจน ถ้าเป็นแบบนี้ถือว่าโอเคมั้ยคะในทางลิขสิทธิ์ หรือมีมิติอื่นๆ ที่ต้องนึกถึงอีกน่ะค่ะ, ไม่แน่ใจว่าตอนนี้เรามีกฎหมายควบคุมถึงทรัพย์สินทางปัญญาที่มาจาก AI รึยัง แต่ถ้ายัง ต้องเอาเรื่องนี้เข้าสภา เข้า ครม. ด่วน