| ที่มา | มติชนออนไลน์ |
|---|---|
| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
| เผยแพร่ |
ข้าวแช่ หมายถึงอาหารปรุงจากข้าวเจ้าหุงสุกเป็นตัวๆ สวยๆ แล้วแช่น้ำเย็นๆ กินพร้อมเครื่องกับข้าวที่ต้องการ
เข้าใจกันทั่วไปว่าข้าวแช่เป็นของมอญ หรือมีต้นตำรับจากชาวมอญ แล้วไทยได้แบบอย่างจากมอญมากินตาม
อันที่จริง ข้าวสวยแช่น้ำเย็นกินในหน้าร้อน เป็นวิธีกินของคนทั่วไปในอาเซียนที่กินข้าวเจ้า มีหลักแหล่งเมืองร้อน เช่น ลุ่มน้ำตอนล่างๆ ใกล้ทะเล
สามัญชนทั่วไปตามบ้านนอกคอกนามีเครื่องกับข้าวแค่ปลาแห้ง หรือน้ำตาลงบเป็นก้อนๆ เทือกนี้ก็วิเศษแล้ว
แต่คนชั้นสูงหรือชาววังสมัยก่อนมีเครื่องกับข้าวดีกว่า แล้ววิธีปรุงลึกซึ้งซับซ้อนกว่าของสามัญชน ดังที่พบเห็นข้าวแช่ทุกวันนี้ เช่น ลูกกะปิ, พริกหยวกสอดไส้, ผักกาดเค็มผัดหวาน, ปลาแห้ง, เครื่องผัดหวานต่างๆ ฯลฯ ที่ถูกนำมาปรุงขายในตลาดทั่วไปไม่นานมานี้
ข้าวเจ้า (ที่ใช้หุงสวยเป็นข้าวแช่) เป็นข้าวเมล็ดเรียว (ตรงข้ามกับข้าวเหนียวเป็นข้าวเมล็ดป้อม) มีทั้งพันธุ์พื้นเมืองและพันธุ์จากอินเดีย
นักวิชาการวิจัยพบว่าข้าวเจ้าพันธุ์อินเดียแพร่หลายในยุคหลังๆ สันนิษฐานว่าน่าจะแพร่หลายเข้ามาถึงอุษาคเนย์พร้อมกับศาสนาจากอินเดีย แล้วเป็นที่นิยมกินในหมู่คนชั้นสูงของบ้านเมืองและรัฐอยู่ใกล้ทะเลซึ่งพูดตระกูลภาษามอญ-เขมร และชวา-มลายู ฯลฯ
สมัยหลังๆ จึงแพร่หลายสู่คนทั่วไปที่เคยกินข้าวเหนียวเป็นอาหารหลักมาก่อน
บริเวณลุ่มน้ำเจ้าพระยา เมื่อเปลี่ยนกินข้าวเจ้าเป็นส่วนใหญ่แล้ว กับข้าวที่เคยกินกับข้าวเหนียวก็เปลี่ยนไป โดยรับจากจีนและอินเดียกินกับข้าวเจ้า
