สนค. แนะไทยเพิ่มขีดความสามารถแข่งขัน ชิงแหล่งทุนจากทั่วโลก แห่ใช้อาเซียนฐานผลิตแห่งใหม่
เมื่อวันที่ 28 พฤศจิกายน นายพูนพงษ์ นัยนาภากรณ์ ผู้อำนวยการสำนักงานนโยบายและยุทธศาสตร์การค้า (สนค.) เปิดเผยว่า อาเซียนกลายเป็นแหล่งดึงดูดการลงทุนจากต่างประเทศ เพราะสภาพแวดล้อมหมาะสม การย้านฐานผลิตของจีน หลังเกิดความขัดแย้งทางภูมิรัฐศาสตร์ระหว่างสหรัฐ-จีน และไทยเร่งเจรจาเอฟทีเอมากขึ้น
ทั้งนี้ หลังจากการเกิดโควิด-19 อาเซียนมีความยืดหยุ่นตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงทางภูมิรัฐศาสตร์และเศรษฐกิจการค้าของโลกอย่างรวดเร็ว จากรายงาน ASEAN Investment Report 2022 ระบุว่า ปี 2564 มีเงินลงทุนทางตรงจากต่างประเทศไหลเข้าเพิ่มขึ้นถึง 42% มูลค่า 1.74 แสนล้านดอลลาร์สหรัฐ สะท้อนให้เห็นถึงความน่าดึงดูดใจทางเศรษฐกิจของภูมิภาคของนักลงทุนทั่วโลก ด้วยตลาดขนาดใหญ่และความร่วมมือภายในภูมิภาคที่เข้มแข็ง โดยอาเซียนเป็นเป้าหมายการลงทุนที่สำคัญรองจากจีน ซึ่งการลงทุน FDI ช่วยให้เศรษฐกิจของภูมิภาคเติบโตอย่างแข็งแกร่ง
ในรายงานของ IMF ล่าสุด ณ ตุลาคม 2566 คาดการณ์ว่าปี 2566 เศรษฐกิจของอาเซียน 5 ประเทศ ได้แก่ อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ และไทย จะขยายตัว 4.5% และขยายตัว 4.5% ในปี 2567 ซึ่งมากกว่าการเติบโตของเศรษฐกิจโลกที่ขยายตัว 3% และ 2.9% ตามลำดับ
ปัญหาความขัดแย้งทางภูมิรัฐศาสตร์ระหว่างสหรัฐ-จีน ที่มีมาตั้งแต่ปี 2561 เป็นตัวกระตุ้นที่สำคัญที่ทำให้หลายบริษัทต่างชาติที่ลงทุนในประเทศจีนต่างได้รับผลกระทบจากมาตรการทางภาษีและการควบคุมการพัฒนาเทคโนโลยีต่างๆ ที่ใช้ในการผลิตเซมิคอนดักเตอร์ เพื่อหลีกเลี่ยงความเสี่ยงจากปัญหาภูมิรัฐศาสตร์ทำให้ต้องย้ายฐานการผลิตออกจากจีน
นอกเหนือจากนั้นแล้ว บริษัทของจีนหลายบริษัทก็ได้มีการย้ายฐานการผลิตเพื่อเป็นการกระจายความเสี่ยงด้วยเช่นกัน อย่างไรก็ดี การย้ายฐานการผลิตของบริษัทจีนไม่ได้เป็นการย้ายออกโดยเด็ดขาด แต่เป็นการจัดส่งวัตถุดิบและผลิตภัณฑ์ขั้นกลางไปประกอบยังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งทำให้การค้าระหว่างทั้งสองประเทศลดลงอย่างเห็นได้ชัด สะท้อนจากสัดส่วนการส่งออกของจีนไปสหรัฐค่อยๆ ลดลง
จากข้อมูลของ Trademap เมื่อเปรียบเทียบช่วงก่อนการเกิดสงครามการค้า ปี 2561 อยู่ที่ 19.2% ลดลงเหลือ 16.2% ในปี 2565 การส่งออกของสหรัฐไปจีนเพิ่มขึ้นเล็กน้อยจาก 7.2% ในปี 2561 เป็น 7.5% ในปี 2565 เมื่อมองที่อาเซียนการค้ากับจีนเพิ่มขึ้นอย่างชัดเจน จีนมีสัดส่วนการส่งออกมายังอาเซียนเพิ่มขึ้นจาก 12.9% ปี 2561 เป็น 15.8% ปี 2565 โดยเฉพาะเวียดนาม มาเลเซีย สิงคโปร์ และไทย
ขณะที่การค้ากับสหรัฐค่อนข้างคงที่ เนื่องจากสหรัฐพยายามสร้างห่วงโซ่อุปทานขึ้นมาใหม่ที่แยกออกจากจีน โดยเฉพาะห่วงโซ่อุปทานในสินค้าที่มีความเกี่ยวข้องกับความมั่นคงของประเทศจนเกิดแนวคิดที่เรียกว่า “Friend-Shoring” ซึ่งเป็นการสร้างห่วงโซ่อุปทานกับประเทศที่สหรัฐมีความเชื่อใจ อีกทั้งยังเป็นการป้องกันไม่ให้เศรษฐกิจสหรัฐหยุดชะงัก ในภูมิภาคเอเชีย สหรัฐได้สร้างกรอบความร่วมมือทางเศรษฐกิจ อินโด-แปซิฟิก (Indo-Pacific Economic Framework for prosperity : IPEF) ขึ้นในปี 2565 โดยมีวัตถุประสงค์ที่จะสร้างความร่วมมือด้านห่วงโซ่อุปทานกับประเทศในเอเชียให้มากขึ้น เพื่อเพิ่มอิทธิพลด้านการผลิตและการค้าของสหรัฐ อีกทั้งเพื่อเป็นการคานอิทธิพลทางการค้าของจีนที่มีต่อภูมิภาคนี้
นอกจากนั้น สหรัฐและชาติพันธมิตรโดยเฉพาะในกลุ่มประเทศ G-7 ยังมีความพยายามที่จะลดการพึ่งพาการผลิตและการค้ากับจีนที่มากเกินไป เนื่องจากจีนมีบทบาทสำคัญในฐานะการเป็นแหล่งผลิตและส่งออกสินค้าวัตถุดิบที่ป้อนให้กับอุตสาหกรรมสำคัญต่างๆ ดังนั้น การหยุดชะงักของห่วงโซ่อุปทานของจีนในช่วงโควิด-19 ทำให้หลายประเทศได้บทเรียนว่าการพึ่งพาประเทศใดประเทศหนึ่งมากเกินไป อาจก่อให้เกิดผลเสียในระยะยาว
ปัจจัยที่ใช้ในการตัดสินใจเลือกฐานการผลิตมาจาก 1.การย้ายฐานการผลิตเพื่อให้อยู่ใกล้กับประเทศแม่ (Nearshoring) และฐานลูกค้ามากขึ้น เช่น การย้ายฐานการผลิตไปยังเม็กซิโก เพื่อช่วยประหยัดค่าขนส่ง อีกทั้งยังสามารถใช้สิทธิพิเศษทางศุลกากรภายใต้ความตกลง USMCA (ประเทศสมาชิก ได้แก่ สหรัฐ เม็กซิโก และแคนาดา)
2.การย้ายฐานการผลิตโดยพิจารณาจากความเชี่ยวชาญของประเทศปลายทาง เช่น ชิ้นส่วน เซมิคอนดักเตอร์ย้ายฐานการผลิตไปยังมาเลเซีย ธุรกิจยานยนต์ย้ายมายังไทย โดยกลุ่มประเทศในภูมิภาคอาเซียนมีแนวโน้มที่จะได้รับประโยชน์มากที่สุดจากการย้ายฐานการผลิตออกจากจีน เนื่องจากมีข้อได้เปรียบด้านค่าจ้างแรงงานที่ต่ำกว่าจีน มีโครงสร้างพื้นฐานและระบบสาธารณูปโภคที่ดี มี FTA กับหลายประเทศที่อยู่ใน Friend-shoring และกับประเทศอื่นๆ ทำให้มีแต้มต่อด้านอัตราภาษีสำหรับธุรกิจที่มุ่งหวังจะใช้อาเซียนเป็นฐานการผลิตเพื่อการส่งออก
จากข้อมูลของ BOI ปี 2565 ประเทศไทยมีการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศคิดเป็นมูลค่า 664,600 ล้านบาท หรือประมาณ 20 ล้านเหรียญสหรัฐ เพิ่มขึ้น 39% จากปีก่อนหน้า โดยภาคอุตสาหกรรมที่มีมูลค่าการลงทุน FDI มากที่สุด เรียงตามลำดับ ได้แก่
1.อิเล็กทรอนิกส์และส่วนประกอบ มูลค่า 129,500 ล้านบาท
2.ห่วงโซ่อุปทานยานยนต์ไฟฟ้า (EV) มูลค่า 105,400 ล้านบาท
และ 3.กิจการ Data Center มูลค่า 42,500 ล้านบาท โดยประเทศที่มีโครงการที่ยื่นขอรับการส่งเสริมการลงทุนมากที่สุดเรียงตามลำดับได้แก่ จีน 158 โครงการ มูลค่า 77,400 ล้านบาท ตามด้วย ญี่ปุ่น 293 โครงการ มูลค่า 50,800 ล้านบาท สหรัฐฯ 33 โครงการ มูลค่า 50,300 ล้านบาท ไต้หวัน 68 โครงการ มูลค่า 45,200 ล้านบาท และสิงคโปร์ 178 โครงการ มูลค่า 44,300 ล้านบาท
นายพูนพงษ์กล่าวว่า แม้ไทยจะได้ประโยชน์จากการกระจายฐานการผลิตออกจากจีน เนื่องจากมีโครงสร้างการผลิตที่ใกล้เคียงกันทดแทนกันได้ แต่เผชิญกับการแข่งขันที่สูงขึ้น ทั้งจากประเทศเพื่อนบ้านที่เป็นฐานการผลิตสินค้าที่คล้ายคลึงกัน เช่น เวียดนาม และอินโดนีเซีย จากตลาดที่เป็นมิตรกับสหรัฐ เช่น กลุ่มประเทศละตินอเมริกา
“ไทยควรเร่งออกมาตรการต่างๆ เพิ่มเติม เพื่อดึงดูดการลงทุนจากต่างประเทศ โดยเฉพาะการเน้นไปที่กลุ่มอุตสาหกรรมที่มีโอกาสในการย้ายฐานการผลิต เช่น อิเล็กทรอนิกส์ เครื่องใช้ไฟฟ้า เป็นต้น อีกทั้งควรมีการยกระดับอุตสาหกรรมไปสู่อุตสาหกรรมที่มีการใช้เทคโนโลยีที่สูงขึ้น นอกจากนั้น ผู้ประกอบการควรมีการจัดหาวัตถุดิบจากแหล่งผลิตที่หลากหลายเพื่อเป็นการกระจายความเสี่ยงหากห่วงโซ่อุปทานเกิดปัญหา” นายพูนพงษ์กล่าว
