คอลัมน์ไฮไลต์โลก: เปิดศูนย์ ‘ไอซีพีเอ’ ก้าวแรกเอาผิดรัสเซียก่ออาชญากรรมรุกรานยูเครน
ถูกกล่าวขานจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องว่าเป็น “ก้าวแห่งประวัติศาตร์” ในการตั้งศูนย์ระหว่างประเทศเพื่อดำเนินคดีอาชญากรรมรุกรานต่อยูเครน (International Centre for the Prosecution of the Crime of Aggression Against Ukraine หรือ ICPA) ขึ้นมาได้ภายใต้ความมุ่งมั่นว่าจะเป็นก้าวแรกของหนทางที่จะนำไปสู่การดำเนินคดีผู้นำรัสเซียต่อการก่ออาชญากรรมรุกรานยูเครนได้ในที่สุด
ศูนย์แห่งนี้ได้เปิดทำการเป็นที่เรียบร้อยแล้วเมื่อต้นสัปดาห์นี้ โดยประกอบด้วยคณะทำงานเป็นเหล่าอัยการผู้ทรงคุณวุฒิจากกลุ่มสหภาพยุโรป(อียู) ยูเครน สหรัฐอเมริกา และ ศาลอาญาระหว่างประเทศ(ไอซีซี) มีสำนักงานตั้งอยู่ภายในสำนักงานใหญ่ของ Eurojust สำนักงานตุลาการของอียู ในกรุงเฮก ประเทศเนเธอร์แลนด์
ศูนย์นี้จะทำหน้าที่รวบรวมพยานหลักฐานข้อมูลความผิดที่จะมัดตัวประมุขทำเนียบเครมลินและเหล่าผู้บัญชาการทหารของกองทัพรัสเซียที่ก่อสงครามบุกรุกรานยูเครนมาตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ปี 2022
เป้าหมายของศูนย์ไอซีพีเอคืออุดช่องโหว่ทางกฎหมายที่ไอซีซีไม่มีขอบเขตอำนาจในการดำเนินคดีการบุกรุกรานของรัสเซีย ที่ยูเครนเรียกว่าเป็น “อาชญากรรมระหว่างประเทศสูงสุด” ในการทำสงครามต่อประเทศหนึ่ง
อันดรี คอสติน อัยการสูงสุดของยูเครน กล่าวว่า การตั้งศูนย์ไอซีพีเอนี้ขึ้นมา เป็นการส่งสัญญาณชัดเจนว่าโลกเป็นหนึ่งเดียวกันและไม่เปลี่ยนแปลงบนเส้นทางที่จะทำให้ระบอบปกครองรัสเซียต้องรับผิดชอบต่ออาชญากรรมทั้งหมดที่พวกเขาได้ก่อไว้
ขณะที่ ดิดิเยร์ รีนเดอร์ส กรรมาธิการยุติธรรมของอียู กล่าวว่า การกำเนิดขึ้นของไอซีพีเอแสดงให้เห็นว่าพันธมิตรจะยืนหยัดเคียงข้างยูเครนตราบนานเท่านาน
ไอซีพีเอ เป็นส่วนหนึ่งในความพยายามของยูเครนที่ผลักดันให้มีการตั้งศาลพิเศษขึ้นเพื่อพิจารณาคดีรัสเซียก่ออาชญากรรมสงคราม นับตั้งแต่ภาพโศกนากฏรรมสุดสะเทือนใจที่ศพเหยื่อถูกสังหารโหดนับหลายร้อยศพกระจายเกลื่อนอยู่ทั่วเมืองบูชาของยูเครน ได้ปรากฏสู่สายตาชาวโลก หลังจากกองกำลังทหารรัสเซียได้ถอนทัพออกจากเมืองบูชาไปในเดือนเมษายนปี 2022
แม้ศาลไอซีซี ที่เป็นอีกหนึ่งเสาหลักของกระบวนการยุติธรรมโลก จะได้ออกหมายจับประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน ของรัสเซีย ฐานก่ออาชญากรรมสงคราม จากการถูกกล่าวหาว่าบังคับเนรเทศเด็กชาวยูเครนไปยังรัสเซียด้วยมุ่งหวังจะกลืนชาติยูเครนไปแล้วก็ตาม ทว่าภายใต้กฎของไอซีซี ที่ตั้งขึ้นภายใต้ธรรมนูญกรุงโรมนั้น ยังคงมีช่องโหว่ให้ไม่สามารถดำเนินคดีการก่ออาชญากรรมรุกรานกับผู้นำรัสเซียได้ โดยรัสเซียยังไม่ได้เป็นสมาชิกของไอซีซีที่จะก่อผลผูกพันใดในทางกฎหมายอีกด้วย
อย่างไรก็ดี ศูนย์ไอซีพีเอ ยังเป็นความหวังของการจะรวบรวมพยานหลักฐานในการดำเนินคดีเอาผิดต่อการทำสงครามรุนรานโดยมิชอบของรัสเซีย
ทว่าคำถามสำคัญยังคงมีอยู่เกี่ยวกับความเป็นไปได้ของการตั้งศาลพิเศษขึ้นเพื่อดำเนินคดีกับรัสเซียโดยเฉพาะ ว่าจะสัมฤทธิ์ผลได้หรือไม่ ต้องรอดู!
