คอลัมน์ ฟิสิกส์ธรรมดา สาระมันส์ : ชายผู้มองเห็นว่าโลกกลม 2

ลองนึกถึงเมื่อสองพันกว่าปีก่อน ในสมัยที่การเดินทางจากเมืองหนึ่งไปยังอีกเมืองหนึ่งเป็นเรื่องที่ยากลำบากและอันตรายมากสิครับ ถนนหนทางในสมัยนั้นไม่ได้ดีอย่างสมัยนี้เลย ถนนที่ดีหน่อยก็อาจมีโจรภัยชุกชุม การเดินทางไกลด้วยเรือก็ใช้เวลานานและไม่ได้ปลอดภัย เนื่องจากลมฟ้าอากาศยังเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อการเดินเรืออย่างยิ่ง มิหนำซ้ำแผนที่โลกสมัยก่อนก็ยังไม่ได้ชัดเจนอย่างสมัยนี้

กล่าวได้ว่า หากมองในมุมของดาวเคราะห์อย่างโลกที่ใหญ่มหึมาแล้ว มนุษย์ตัวเล็กๆ เมื่อสองพันปีก่อนนั้นแทบไม่ได้ขยับเดินทางไปไหนไกล ดังนั้นการที่มนุษย์ในยุคนั้นสามารถตระหนักรู้ได้ว่าโลกที่อาศัยอยู่มีสัณฐานกลมจึงเป็นการค้นพบที่ยิ่งใหญ่ที่สุดอย่างหนึ่งในสมัยโบราณอย่างไม่ต้องสงสัย

ความเข้าใจว่าโลกมีลักษณะเป็นแผ่นแบนๆ นั้นเป็นสิ่งที่ตรงกับการสังเกตและสอดคล้องกับการใช้ชีวิตประจำวัน มนุษย์เราแบ่งที่ดิน สร้างบ้าน ทำการเกษตร ได้โดยความเข้าใจที่ว่าแผ่นดินมีลักษณะที่แบนราบ

ข้อเท็จจริงที่ว่าโลกกลมนั้นดูเหมือนจะเป็นเรื่องใหญ่เกินกว่าที่มนุษย์เราจะรับรู้ แต่อริสโตเติลอธิบายได้อย่างชัดเจนว่าเหตุใดโลกจึงเป็นทรงกลมด้วยหลักฐานเหล่านี้

อย่างแรก คือ ปรากฏการณ์จันทรุปราคา

คนสมัยนั้นรู้ดีว่าจันทรุปราคานั้นเป็นปรากฏการณ์ที่ดวงจันทร์โคจรเข้าไปในเงาของโลกทำให้เราสังเกตเห็นดวงจันทร์ค่อยๆ มืดลงทีละน้อยในชั่วระยะเวลาไม่กี่นาที ต่อมาเมื่อดวงจันทร์เคลื่อนออกจากเงาของโลกแล้ว เราจึงค่อยๆ เห็นมันกลับมาสว่างดังเดิม

อริสโตเติลให้เหตุผลว่าเงาของโลกที่ทอดยาวไปบนดวงจันทร์นั้นมีลักษณะโค้งเสมอ ซึ่งรูปทรงที่จะให้เงาเป็นส่วนของโค้งแบบนี้ได้เสมอก็คือทรงกลม

หากโลกของเรามีลักษณะเป็นแผ่นแบนๆ ย่อมมีบางครั้งที่เราสังเกตเห็นเงาของโลกทอดยาวไปยังดวงจันทร์ในลักษณะของสันหรือขอบแผ่นบ้าง แต่เราไม่เคยเห็นเช่นนั้นเลย

อีกเหตุผลที่อริสโตเติลนำมาสนับสนุนคือ ตำแหน่งของกลุ่มดาว

อริสโตเติลสังเกตว่ากลุ่มบางกลุ่มสังเกตเห็นได้ที่อียิปต์ แต่เมื่อเดินทางขึ้นไปทางทิศเหนือ เรากลับไม่สามารถสังเกตเห็นกลุ่มดาวนั้นได้ อีกทั้งยังเห็นกลุ่มดาวบางกลุ่มโผล่ขึ้นมาให้เห็นอีกด้วย

หากโลกของเราแบน ไม่ว่าเราจะเดินทางขึ้นเหนือหรือลงใต้ เราก็ย่อมสังเกตเห็นกลุ่มดาวได้ทุกกลุ่มดาวไม่ต่างจากเดิม การที่เรามองเห็นตำแหน่งกลุ่มดาวเปลี่ยนแปลงไปนั้นเกิดจากการที่โลกกลมทำให้บางส่วนของโลกบดบังกลุ่มดาวนั้นไป

ความน่าทึ่งคือ ตรรกะของมนุษย์เรานั้น เมื่อรวมกับการสังเกตอย่างถ้วนถี่แล้ว ทรงพลังพอจะทำให้เรามองเห็นความกลมของโลกได้ อย่างไรก็ตาม อริสโตเติลคาดการณ์ว่าโลกของเรานั้นมีขนาดไม่ได้ใหญ่มาก แต่ก็ไม่สามารถบอกได้ชัดเจนว่าโลกของเรามีขนาดใหญ่แค่ไหนกันแน่

ผู้ที่สามารถวัดขนาดของโลกได้เป็นคนแรกนั้นเป็นอัจฉริยะรอบด้านผู้ที่ได้รับชื่อว่า บิดาแห่งภูมิศาสตร์ แต่กลับจบชีวิตอย่างน่าเศร้าด้วยการอดอาหารฆ่าตัวตาย

ไว้จะกลับมาเล่าให้ฟังครับ

อ้างอิง

ทุกวันนี้ วิธีการพิสูจน์ว่าโลกกลมนั้นมีมากมายหลายอย่าง ลองศึกษาเพิ่มเติมได้ที่

https://www.popsci.com/10-ways-you-can-prove-earth-is-round#page-16

https://www.livescience.com/60544-ways-to-prove-earth-is-round.html

เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่