“โฆเซ ‘เปเป้’ มูฆิกา” (1935-2025) อดีตประธานาธิบดีอุรุกวัย ผู้ได้รับการขนานว่าเป็น “ประธานาธิบดีที่จนที่สุดในโลก” เพิ่งเสียชีวิตลงในวัย 89 ปี เมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม
ก่อนขึ้นดำรงตำแหน่งผู้นำประเทศเมื่อมีอายุล่วงเข้า 74 ปี เปเป้เคยเป็นนักรบกองโจรผู้สมาทานแนวคิดฝ่ายซ้ายสาย “มาร์กซิสต์-เลนินนิสต์” ซึ่งลุกขึ้นต่อต้านอำนาจรัฐเผด็จการมาตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 1960 กระทั่งถูกจำคุกอยู่หลายครั้ง รวมเป็นเวลาต้องโทษเกินหนึ่งทศวรรษ
หลังอุรุกวัยเปลี่ยนระบอบการปกครองมาเป็นประชาธิปไตยในกลางทศวรรษ 1980 เปเป้ก็ได้รับการนิรโทษกรรม เขาจึงหันมาลงสมัครรับเลือกตั้ง กระทั่งมีตำแหน่งเป็นรัฐมนตรีและประธานาธิบดีในท้ายที่สุด
เปเป้ได้ชื่อว่าเป็นนักการเมืองผู้ใช้ชีวิตสมถะ สมัยเป็นสมาชิกรัฐสภาเขาและภรรยามักขี่มอเตอร์ไซค์ไปทำงาน ครั้นเมื่อขึ้นเป็นผู้นำประเทศ เขาก็ยังใช้รถโฟล์คสวาเกนรุ่นเก่า ประกาศบริจาคเงินเดือนส่วนใหญ่เพื่อช่วยเหลือผู้ยากไร้ และเลือกจะอยู่อาศัยที่บ้านสวนชานเมืองหลวง โดยไม่เข้าพำนักในทำเนียบประธานาธิบดี
รัฐบาลอุรุกวัยภายใต้การนำของเปเป้ผลักดันนโยบายก้าวหน้าหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นการทำแท้งถูกกฎหมาย การออกกฎหมายรับรองการแต่งงานของคนเพศเดียวกัน และการรับรองให้การบริโภคกัญชาเป็นเรื่องถูกกฎหมาย โดยอยู่ภายใต้การดูแลควบคุมของรัฐ
นอกจากบทบาทการต่อสู้ข้างต้น ผู้นำทางการเมืองรายนี้ยังเป็นบุคคลสาธารณะที่พูดจาให้แง่คิดเชิงปรัชญาในการดำเนินชีวิตได้อย่างเรียบง่าย คมคาย ลึกซึ้ง
พิจารณาได้จากบทสัมภาษณ์ตามสื่อต่างๆ ของเขา เช่น บทสนทนากับผู้สื่อข่าวของ https://english.elpais.com/international เมื่อปลายปี 2024
ดังตัวอย่างเนื้อหาต่อไปนี้
: เมื่อชีวิตเดินมาถึงจุดหนึ่ง คุณยังรู้สึกกลัวความตายอยู่หรือไม่?
ความตายเปรียบเสมือนสตรีผู้ซับซ้อน เธอไม่เคยอภัยโทษให้คุณ แล้วเธอก็อยู่ที่นี่ตรงนี้เสมอมา แต่ถ้าโลกนี้ปราศจากความตาย ชีวิตคนเราก็คงมีรสชาติจืดชืดและน่าเบื่อหน่ายสิ้นดี
ความตายทำให้ชีวิตเป็นเหมือนการผจญภัย สิ่งมหัศจรรย์หนึ่งเดียวที่โลกใบนี้มอบให้กับพวกเราทุกคน ก็คือการให้โอกาสพวกเราถือกำเนิดขึ้นมา ทำไมน่ะเหรอ? ก็เพราะมันมีความเป็นไปได้อยู่มากมายมหาศาลถึงราว 40 ล้านโอกาส ที่มนุษย์รายอื่นๆ จะได้ลืมตาดูโลก แต่แล้วผู้ได้รับโอกาสนั้นกลับกลายเป็นคุณ
ทว่า พอดำเนินชีวิตอยู่กับสิ่งสามัญประจำวันไปเรื่อยๆ พวกเรากลับลืมนึกถึงคุณค่าของการมีชีวิตอยู่ การได้ออกผจญภัยไปกับการใช้ชีวิตคือสิ่งที่มีคุณค่ามากที่สุด
คำถามสำคัญมีอยู่ว่า พวกเราใช้เวลาไปกับอะไรบ้างเมื่อยังมีชีวิตอยู่? เพราะเวลาในชีวิตของเรานั้นมันร่อยหรอลงเรื่อยๆ ความหมายของชีวิตเราคืออะไร? นี่คือคำถามที่ใหญ่มากสำหรับทุกๆ คน
: แล้วความหมายของชีวิตคุณคืออะไร?
ผมอุทิศตนให้กับการเปลี่ยนแปลงโลก แล้วผมก็เปลี่ยนแปลงสิ่งอัปรีย์จัญไรอะไรไม่ได้เลย
แต่ผมยังรู้สึกสนุกกับภารกิจดังกล่าว ผมได้พบเจอเพื่อนฝูงมิตรสหายหลากหลายคน ที่มุ่งมั่นเปลี่ยนแปลงโลกอย่างบ้าคลั่ง เพราะมองเห็นว่าเราสามารถทำให้โลกนี้ดีขึ้นได้ นี่คือความหมายของชีวิตในมุมมองของผม
ผมกำลังมุ่งหน้าไปสู่ความตายอย่างมีความสุข ซึ่งไม่ได้หมายถึงการมีความสุขที่ตัวเองจะต้องตายนะ เพราะแม้ผมจะวางมาตรฐานในการใช้ชีวิตไว้สูงมาก แต่ผมก็ได้บรรลุภารกิจทุกอย่างไปหมดแล้ว
ผมไม่ได้ใช้ชีวิตไปอย่างสูญเปล่าไร้ค่า ไม่ได้ใช้จ่ายวันเวลาไปกับการบริโภคสิ่งต่างๆ เพียงเท่านั้น ผมใช้ชีวิตไปกับการมีความฝัน, การต่อสู้ และการดิ้นรน ชีวิตของผมถูกโบยตีอยู่เรื่อยๆ แต่นั่นก็ไม่ใช่เรื่องหนักหนาสาหัสอะไร
ตอนนี้ ผมไม่มีหนี้สินติดค้างใครอีกแล้ว “ลูเซีย” (ภรรยา) กับผมใช้ช่วงชีวิตวัยเยาว์ของพวกเราไปกับการผจญภัยทั้งหลายเหล่านั้น
Uruguayan former president Pepe Mujica speaks at a rally to mark the Human Rights Day, outside the Casa Rosada presidential palace, in Buenos Aires, Argentina December 10, 2021. REUTERS/Mariana Nedelcu/File Photo Purchase Licensing Rights
: “การเมือง” ในนิยามของคุณ หมายถึงอะไร?
การเมืองไม่ใช่การทำธุรกิจ การเมืองเป็นเรื่องของความหลงใหล ปัญหาคือคุณมีความหลงใหลที่จะทำงานการเมืองหรือไม่? ก็เท่านั้นเอง
สำหรับใครที่อยากมาแสวงหาผลกำไรทางธุรกิจ พวกเขาควรอุทิศตนให้กับกิจการค้าขายหรือการอุตสาหกรรม เราควรปล่อยให้พวกเขาหาเงิน แล้วก็นำเงินมากมายมาจ่ายภาษี และทำเรื่องดีๆ ต่อสังคม
แต่อย่านำการเมืองไปปะปนกับธุรกิจ การเมืองไม่ใช่เรื่องของการหาเงิน ถ้าคุณนำสองเรื่องนี้มาผสมกัน ความคิดแบบนั้นจะฆ่าคุณ
: มีอะไรจะฝากไปถึงคนหนุ่มสาวรุ่นใหม่หรือไม่?
ชีวิตคือความสวยงาม พวกคุณต้องแสวงหาเหตุผลในการมีชีวิต ไม่จำเป็นต้องเป็นเหตุผลแบบเดียวกับของผมหรอก แต่คุณต้องมีเงื่อนไขของการมีชีวิตอยู่ เงื่อนไขนั้นอาจเป็นเรื่องดนตรี วิทยาศาสตร์ หรืออะไรอื่นๆ ก็ได้
คุณมีชีวิตอยู่เพียงเพื่อจะจ่ายบิลต่างๆ ตอนสิ้นเดือนได้ไหม? นั่นไม่ใช่การใช้ชีวิต การใช้ชีวิตหมายถึงการมีความใฝ่ฝัน การมีความเชื่อในพลังอำนาจของอุดมคติ-อุดมการณ์ หรืออะไรบางอย่างที่เกี่ยวข้องกับความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ใหม่ๆ
สิ่งเหล่านั้นนั่นแหละที่อาจจะทำให้คุณมีชีวิตที่ดีก็ได้ มีชีวิตที่บัดซบก็ได้ หรืออาจมีชีวิตที่อยู่ไปวันๆ ก็ได้เหมือนกัน •
ของดีมีอยู่ | ปราปต์ บุนปาน
