เปิดเงื่อนไข ‘โอดอส’ 4.6 พันล้าน เรียนนอก…แต่ทำงานใช้ทุนในไทย

หลังรัฐบาล น.ส.แพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี เดินหน้าฟื้น “โครงการ One Dicstrict One Scholarship” หรือ “โครงการ ODOS” หรือ “โครงการ 1 อำเภอ 1 ทุนการศึกษา” ที่ปรับเปลี่ยนมาจาก “โครงการ 1 อำเภอ 1 ทุน” ของกระทรวงศึกษาธิการ (ศธ.) ที่นายทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกฯ เคยดำเนินการเมื่อปี 2547 สมัยรัฐบาลพรรคไทยรักไทย โดยคัดเลือกนักเรียนเก่งจากทุกอำเภอ และกิ่งอำเภอ ไปเรียนต่อปริญญาตรี ทั้งมหาวิทยาลัยในและต่างประเทศ

แต่ได้ปรับเปลี่ยนเงื่อนไขและหลักเกณฑ์ต่างๆ บ้าง เพื่อให้โครงการ ODOS ในยุคนี้ เป็นผลงานของพรรคเพื่อไทย (พท.) โดยจะเน้นให้ทุนการศึกษาด้านเทคโนโลยีที่เกี่ยวกับอุตสาหกรรมอนาคต รองรับนโยบายรัฐบาลที่ต้องการให้กลับมาช่วยเพิ่มโอกาสเรื่องเทคโนโลยี หรืออุตสาหกรรมในอนาคต รวมถึงช่วยลดความเหลื่อมล้ำด้านการศึกษา โดยต้องการให้เด็กๆ ที่มีความรู้ความสามารถ แต่ขาดโอกาส ได้รับโอกาสทางการศึกษาที่ดี

การให้ทุนแบ่งออกเป็น 3 ประเภททุน ได้แก่

1. ทุนการศึกษาต่อระดับปริญญาตรี สำหรับนักเรียนที่มีผลการเรียนดี ศึกษาต่อมหาวิทยาลัยชั้นนำทั้งในและต่างประเทศ รวมถึงนักเรียนดีที่หลุดออกจากระบบ ให้กลับเข้าสู่ระบบได้

2. ทุนการศึกษาภาคฤดูร้อน ให้นักเรียนไทยได้เปิดโลกกว้าง ฝึกภาษา และได้เจอผู้คนที่หลากหลาย ในการร่วมภาคเรียนฤดูร้อน

และ 3. หนึ่งอำเภอ หนึ่งโรงเรียนในฝัน พัฒนาโรงเรียนประจำอำเภอ เป็นโรงเรียนต้นแบบ โดยเพิ่มบุคลากรทางการศึกษา เติมเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ ใช้เครื่องมือสอนสองภาษา สอน AI Prompt, Coding และ Programing

ส่วนงบประมาณที่ให้ทุน เป็นเงินจากการขายสลากกินแบ่งรัฐบาล ในส่วนของการขายสลากการกุศล ที่จัดสรรมาใช้สนับสนุนโครงการด้านการศึกษา โครงการละ 1 พันล้านบาท

ซึ่งที่ผ่านมา รัฐบาลได้นำร่องเปิดรับสมัคร “โครงการ 1 อำเภอ 1 ทุนการศึกษา ODOS Summer Camp” เป็นโครงการแรก ตั้งแต่ต้นเดือนมีนาคม 2568 โดยจะรับนักเรียนชั้น ม.4 ที่อายุไม่เกิน 19 ปี จาก 878 อำเภอทั่วประเทศ และ 50 เขตในกรุงเทพฯ เข้าร่วมค่ายภาคฤดูร้อน” ซึ่งเปิดรับสมัครตั้งแต่วันที่ 24 มีนาคม-16 พฤษภาคมที่ผ่านมา ผ่านแอพพลิเคชั่น “ทางรัฐ”

แต่ดูเหมือนกระแสเงียบๆ ต้องรอดูว่าหลังปิดรับสมัครแล้ว จะมีตัวเลขผู้สนใจสมัครขอทุนมากน้อยแค่ไหน…

ล่าสุด รัฐบาลเดินหน้าโครงการ ODOS ต่อ โดยที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) เมื่อวันที่ 13 พฤษภาคมที่ผ่านมา เห็นชอบแนวทางการดำเนินการโครงการทุนการศึกษาเพื่อขยายโอกาสและพัฒนาประเทศ หรือทุน ODOS ตามที่คณะกรรมการอำนวยการโครงการทุนการศึกษาฯ เสนอมา ใช้วงเงิน 4,599.45 ล้านบาท

โดยจะเริ่มโครงการนี้ได้ในปีงบประมาณ 2568-2576 ใน 4 ด้าน ที่สอดคล้องกับความต้องการของประเทศ ได้แก่ วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี วิศวกรรมศาสตร์ และคณิตศาสตร์

มีวัตถุประสงค์มี 3 ด้านหลักๆ

1. กระจายโอกาสทางการศึกษาแก่นักเรียนที่ขาดแคลนโอกาส มีผลการเรียนดี มีความประพฤติดี และมีศักยภาพได้มีโอกาสเข้าถึงการศึกษาในด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีอย่างมีคุณภาพ โดยให้มีโอกาสรับทุนในระดับมัธยมปลาย ระดับ ปวช.ต่อเนื่องจนถึงระดับ ปวส. และ/หรือระดับปริญญาตรีในประเทศ และต่างประเทศ

2. ยกระดับคุณภาพชีวิตของเด็กและเยาวชน ซึ่งขาดแคลนโอกาสให้เข้าถึงการศึกษา และพัฒนาทักษะด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีได้อย่างมีคุณภาพ ซึ่งนำไปสู่การพัฒนาประเทศในมิติต่างๆ อย่างยั่งยืน

และ 3. สร้างผลกระทบเชิงบวกในวงกว้างทั้งต่อเยาวชน สถาบันการศึกษา และสังคม ทำให้สังคมตระหนักถึงการให้ความสำคัญกับกลุ่มคนเก่งและคนดีที่จะได้รับโอกาสในการเข้าถึงการศึกษาที่มีคุณภาพ และทำให้สถาบันการศึกษาตระหนักว่า แม้อยู่ในพื้นที่ห่างไกลก็สามารถพัฒนาเยาวชนที่มีคุณภาพได้เช่นกัน

ซึ่งทุน ODOS ในส่วนนี้ จะมีลักษณะคล้ายๆ กับโครงการ 1 อำเภอ 1 ทุน ของ ศธ.ที่ได้ดำเนินการมาตั้งแต่ปีงบประมาณ 2547 จนถึงปัจจุบัน มี 4 รุ่น ปัจจุบันอยู่ระหว่างดำเนินการในรุ่นที่ 4 ปีงบประมาณ 2556-2569 โดย ครม.มีมติให้ขยายระยะเวลาการดำเนินโครงการมาแล้ว 2 ครั้ง เมื่อวันที่ 2 มกราคม 2563 และวันที่ 26 มีนาคม 2567

ปัจจุบันรุ่นที่ 4 มีผู้สำเร็จการศึกษาแล้ว 544 คน ไม่จบ 16 คน พ้นสภาพนักเรียนทุน 14 คน ลาออก 2 คน สละสิทธิ์ 5 คน และยังอยู่ระหว่างการศึกษา 3 คน

แต่หากเปรียบเทียบระหว่างทุน ODOS กับโครงการ 1 อำเภอ 1 ทุน จะมีรายละเอียดบางอย่างที่แตกต่างกัน โดยทุน ODOS แบ่งเป็น 3 ประเภท ได้แก่

1. ทุนการศึกษาระดับมัธยมปลาย และระดับ ปวช.ในประเทศ 4,800 ทุน ใช้งบฯ 990.14 ล้านบาท เป็นทุนให้เปล่า ระยะเวลาดำเนินการปีงบประมาณ 2568-2572 ดำเนินการโดยกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.)

2. ทุนการศึกษาระดับ ปวส.และระดับปริญญาตรีในต่างประเทศ 200 ทุน เป็นทุนการศึกษาต่อเนื่องจากทุนประเภทที่ 1 ใช้งบฯ 2,609.31 ล้านบาท ระยะเวลาดำเนินการปีงบประมาณ 2568-2576 ดำเนินการโดยสำนักงานสำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน (ก.พ.)

โดยประเทศที่กำหนดให้ไปศึกษา ได้แก่ สหรัฐ สหราชอาณาจักร ระดับปริญญาตรี และเครือรัฐออสเตรเลีย ระดับ ปวส. และ/หรือปริญญาตรี

และจะมีการเตรียมความพร้อมให้แก่ผู้ที่ได้รับทุนก่อนเดินทางไปศึกษาต่อต่างประเทศ เกี่ยวกับภาษาอังกฤษ ทักษะการใช้ชีวิต จิตวิทยา การปรับตัว การสร้างความผูกพันต่อสังคม และประเทศ ตลอดจนความพร้อมด้านอื่นๆ สำหรับการไปศึกษาต่อต่างประเทศ พร้อมทั้งดูแลจัดหาสถาบันทางการศึกษาที่เหมาะสมในต่างประเทศให้แก่ผู้รับทุน

ภายใต้ทุนการศึกษาดังกล่าว แบ่งออกเป็น 4 โครงการ ได้แก่

1) โครงการสรรหา และเตรียมความพร้อมนักเรียนทุน ODOS สำหรับทุนการศึกษาระดับ ปวส.และระดับปริญญาตรีในต่างประเทศ ทั้ง 3 ประเทศ ได้แก่ สหรัฐ 60 ทุน สหราชอาณาจักร 50 ทุน และเครือรัฐออสเตรเลีย 90 ทุน รวม 200 ทุน 2 รุ่น รุ่นละ 100 ทุน ใช้งบฯ 78.11 ล้านบาท

2) โครงการ ODOS สำหรับทุนการศึกษาระดับปริญญาตรีในต่างประเทศ ที่สหรัฐ 60 ทุน 2 รุ่น รุ่นละ 30 ทุน ใช้งบฯ 980.71 ล้านบาท

3) โครงการ ODOS สำหรับทุนการศึกษาระดับปริญญาตรีในต่างประเทศ ที่สหราชอาณาจักร 50 ทุน 2 รุ่น รุ่นละ 25 ทุน ใช้งบฯ 724.69 ล้านบาท

และ 4) โครงการ ODOS สำหรับทุนการศึกษาระดับ ปวส.และระดับปริญญาตรีในต่างประเทศ ในเครือรัฐออสเตรเลีย 90 ทุน 2 รุ่น รุ่นละ 45 ทุน ใช้งบฯ 825.80 ล้านบาท

เมื่อผู้รับทุนเรียนจบแล้ว จะต้องกลับมาทำงานในไทย โดยเลือกปฏิบัติงานได้ทั้งหน่วยงานของรัฐ หรือเอกชน เน้นให้ปฏิบัติงานในภูมิภาคเป็นลำดับแรก ส่วนการปฏิบัติงานในหน่วยงานของรัฐ จะต้องเป็นไปตามเงื่อนไขที่กฎหมายกำหนด

และ 3. ทุนการศึกษาระดับปริญญาตรีในประเทศ 2,200 ทุน เป็นทุนการศึกษาต่อเนื่องจากทุนประเภทที่ 1 ใช้งบฯ 1,000 ล้านบาท ระยะเวลาดำเนินการปีงบประมาณ 2569-2574 ดำเนินการโดยสำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สป.อว.)

ซึ่งทุนการศึกษา 2,200 ทุน ประกอบด้วย 1.ทุนรัฐบาล 1,800 ทุน 2 รุ่น รุ่นละ 900 ทุน และ 2.ทุนสถาบันอุดมศึกษา 400 ทุน 2 รุ่น รุ่นละ 200 ทุน เมื่อสำเร็จการศึกษาแล้ว จะต้องทำงานในไทย ซึ่งเลือกปฏิบัติงานได้ทั้งในหน่วยงานภาครัฐ และภาคเอกชน ตามความต้องการของผู้รับทุน

โดยผู้รับทุนจะต้องอยู่ในครัวเรือนที่มีรายได้เฉลี่ยของสมาชิกครัวเรือนไม่เกิน 12,000 บาท/คน/เดือน และมีเงื่อนไขการชดใช้ทุนสำหรับทุนการศึกษาระดับ ปวส.ต่างประเทศ และปริญญาตรี ทั้งในประเทศ และต่างประเทศ จะต้องกลับมาทำงานในไทย โดยเลือกปฏิบัติงานได้ทั้งหน่วยงานของรัฐ หรือเอกชน

หวังว่านายกฯ จะนำปัญหา อุปสรรคที่เจอะเจอจาก “โครงการ 1 อำเภอ 1 ทุน” ของ ศธ.มา “ถอดบทเรียน” เพื่อปิด “จุดอ่อน”

เพื่อให้ “โครงการ ODOS” หรือ “โครงการ 1 อำเภอ 1 ทุนการศึกษา” เกิดประโยชน์อย่างแท้จริง!! •

| การศึกษา

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022